Του Δημήτρη Κατσαγάνη

Στο επίκεντρο του e-ΕΦΚΑ τίθεται από εδώ και στο εξής η αντιμετώπιση της εισφοροδιαφυγής (στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής κατά της φοροδιαφυγής), με στόχο την προστασία των εργαζομένων αλλά και την αύξηση των εσόδων από εισφορές. 

Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες του "Capital.gr" από αρμόδια στελέχη των Ταμείων, διαδραματίζει η δυνατότητα εστίασης στις περιπτώσεις που πιθανά υποκρύπτουν παραβατική συμπεριφορά εργοδοτών.

Για τον εντοπισμό των εργοδοτών αυτών χρησιμοποιείται σύστημα Ανάλυσης Κινδύνου (Risk Analysis), το οποίο βάσει σχετικών κανόνων μοριοδοτεί εργοδότες με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά. 

Ενδεικτικά αναφέρεται από τις ίδιες πηγές ότι περιλαμβάνονται κανόνες σχετικά με την ηλικία του υπευθύνου της επιχείρησης, τη συμμετοχή του σε άλλες επιχειρήσεις ή τον αριθμό των εργαζομένων στην επιχείρηση με μερική απασχόληση κ.λπ. 

Οι υποθέσεις των εργοδοτών με την υψηλότερη "μοριοδότηση" προωθούνται στα Περιφερειακά Ελεγκτικά Κέντρα Ασφάλισης (ΠΕΚΑ) για έλεγχο. 

Τα αποτελέσματα των ελέγχων ανατροφοδοτούν το σύστημα έτσι ώστε να ενισχύεται η μελλοντική αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα του Risk Analysis.

Επιπλέον, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, μέσω της Διασύνδεσης των συστημάτων του Φορέα με τα συστήματα των ΑΑΔΕ και Αστυνομίας, υπάρχει η δυνατότητα σύγκρισης των στοιχείων Μητρώου του εργοδότη που έχουν δηλωθεί στον Φορέα με αυτά που διατηρούν οι υπόλοιπες υπηρεσίες.

Παράλληλα, η διασύνδεση με το σύστημα "Εργάνη" παρέχει στους ελεγκτές του Φορέα τη δυνατότητα άντλησης ανά πάσα στιγμή της δηλωθείσας από τον εργοδότη εικόνας σχετικά με τους απασχολούμενους στην επιχείρησή του. 

Τέλος, αν και "αναλογικό" στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, το βασικότερο εργαλείο που διαθέτει ο e-ΕΦΚΑ για την καταπολέμηση της αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας είναι η διενέργεια επιτόπιων ελέγχων στις εγκαταστάσεις των εργοδοτών.

Οι επιτόπιοι έλεγχοι, τονίζουν αρμόδια στελέχη, φέρνουν τον ελεγκτικό μηχανισμό του Φορέα σε άμεση επαφή με τον εργαζόμενο πολίτη, προσφέροντας έτσι την αποτύπωση και συλλογή των πραγματικών στοιχείων επί της απασχόλησής του. 

Τα tips των παραβατών

Οι πλέον χαρακτηριστικές μέθοδοι εισφοροδιαφυγής οι οποίες εντοπίζονται διακρίνονται σε δύο είδη:

1. Τη συστηματική και διαχρονική αποφυγή καταβολής ασφαλιστικών εισφορών για τους ήδη ασφαλισμένους, η οποία εκδηλώνεται με τις ακόλουθες μορφές:

- Δημιουργία εικονικών θυγατρικών επιχειρήσεων, χωρίς να προκύπτει εμφανώς ότι είναι συνυπεύθυνες, με σκοπό:
----- Τη μεταφορά του προσωπικού μεταξύ των επιχειρήσεων.
----- Τη μεταφορά των ασφαλιστικών υποχρεώσεων σε επιχειρήσεις χωρίς περιουσία.
----- Την εικονική ασφάλιση των μελών διοίκησης ή προσώπων της οικογένειάς τους ή του περιβάλλοντός τους.

- Ορισμός υπευθύνων των επιχειρήσεων (διευθύνοντες σύμβουλοι, διαχειριστές κ.λπ.):
----- "Αχυρανθρώπων" χωρίς οικονομική επιφάνεια ή προηγούμενη επιχειρηματική δραστηριότητα.
---- Ατόμων προχωρημένης ηλικίας (ακόμα και πάνω από 90 ετών), τα οποία συνήθως δεν έχουν περιουσιακά στοιχεία.
---- Αλλοδαπών ή νομικών προσώπων εξωτερικού, που δεν είναι εύκολος ο εντοπισμός τους.

2. Τη μη ασφάλιση ή την ελλιπή ασφάλιση των εργαζομένων λόγω αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας. Η περίπτωση αυτή περιλαμβάνει: 

- Τη μη απογραφή της επιχείρησης στο σύστημα. 
- Τη μη ασφάλιση εργαζομένων για όλες τις ημέρες και ώρες που πράγματι παρέχουν εργασία.
- Τη μη ασφάλιση για το σύνολο των αποδοχών που πράγματι εισπράττουν.
- Την ασφάλισή τους για το σύνολο των αποδοχών που εισπράττουν, οι οποίες όμως υπολείπονται των νόμιμων. 
- Την ασφάλιση εργαζομένων με άλλη ειδικότητα από αυτήν που πράγματι απασχολούνται, προς αποφυγήν πρόσθετων εισφορών.
- Την ασφάλιση με ιδιότητα (μη μισθωτοί, αγρότες) για την οποία υπάρχει χαμηλότερο κόστος ασφαλιστικών εισφορών.

Τι δείχνουν τα στοιχεία

Στο πλαίσιο καλύτερης στόχευσης, ανάλυσης και αξιολόγησης των στοιχειών που προκύπτουν από τους ελέγχους των Περιφερειακών Ελεγκτικών Κέντρων Ασφάλισης (ΠΕΚΑ) όσον αφορά την παραβατικότητα, την αδήλωτη και την υποδηλωμένη εργασία ανά κλάδο απασχόλησης, διενεργήθηκε ταξινόμηση και ανάλυση των στοιχείων ελέγχων όλων των ΠΕΚΑ για το έτος 2022. 

Όπως φαίνεται (πίνακας 1), παρατηρείται ότι τη μεγαλύτερη παραβατικότητα εμφανίζουν οι κλάδοι της Μεταποίησης Κλωστοϋφαντουργικών υλών, Ένδυσης και Βιομηχανίας δέρματος (28,5%), Μεταποίησης - Υπόλοιπες Δραστηριότητες (15,1%), Επισκευής Μηχανοκίνητων οχημάτων και Μοτοσυκλετών (15%), οι Κατασκευές (11,8%), οι Άλλες Δραστηριότητες Παροχής Υπηρεσιών (11%) και οι Δραστηριότητες Υπηρεσιών Παροχής Εστίασης (9,4%), συγκριτικά με τον μέσο όρο που ανέρχεται στο 7,6%. Επιπροσθέτως, όσον αφορά την αδήλωτη εργασία, πρωτοστατεί πάλι ο κλάδος Μεταποίησης Κλωστοϋφαντουργικών υλών, Ένδυσης και Βιομηχανίας δέρματος (30,5%), με μεγάλη διαφορά από τους υπόλοιπους αλλά και συγκριτικά με τον μέσο όρο του 6%. Στην απασχόληση εκτός ωραρίου τα μεγαλύτερα ποσοστά εμφανίζουν οι κλάδοι Μεταποίησης Κλωστοϋφαντουργικών υλών, Ένδυσης και Βιομηχανίας δέρματος (25,6%) και Δραστηριότητες Υπηρεσιών Παροχής Εστίασης (25,6%).

Πίνακας 1: Οι "πρωταθλητές" της αδήλωτης εργασίας 

Όσον αφορά τους κλάδους επιχειρήσεων στους οποίους βρέθηκαν οι μεγαλύτερες διαφορές στη δηλωμένη σε σχέση με την πραγματική απασχόληση (σ.σ. υποδηλωμένη απασχόληση), το υψηλότερο ποσοστό εντοπίστηκε στον κλάδο Γεωργία, Δασοκομία, Αλιεία (57,3%), παρόλο που οι έλεγχοι στη συγκεκριμένη κατηγορία δεν είναι υψηλοί σε απόλυτες τιμές. Ακολουθούν οι κλάδοι Διοικητικές και Υποστηρικτικές Δραστηριότητες (50,3%), Υπόλοιπες Δραστηριότητες της Μεταποίησης (43,8%), Επισκευή Μηχανοκίνητων Οχημάτων και Μοτοσυκλετών (42,6%), Εκπαίδευση (38%), Ενημέρωση & Επικοινωνία (36,9%) κ.ά.

Τα στοιχεία μπορούν να αναλυθούν περαιτέρω και να χρησιμοποιηθούν από τη ΔΣΣΕ και το Τμήμα Προγραμματισμού Ελέγχων ώστε να συμπεριληφθούν οι αντίστοιχοι κλάδοι στη στόχευση (Risk Analysis), καθώς και σε τυχόν ειδικούς ελέγχους που απαιτείται να διενεργηθούν από τα ΠΕΚΑ.

2: Οι "πρωταθλητές" της υποδηλωμένης εργασίας