ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: 17/9, 00.20

Στο Ba3 διατηρεί τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας η Moody's, επιβεβαιώνοντας τις σταθερές προοπτικές, επικαλούμενη τις βελτιώσεις στα θεμελιώδη πιστωτικά μεγέθη της Ελλάδας τα τελευταία δύο χρόνια, απέναντι στις συνεχιζόμενες προκλήσεις εν μέσω ενός ολοένα και πιο δυσμενούς μακροοικονομικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη.

Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο αμερικανικός οίκος αξιολόγησης οι ελληνικές αρχές έχουν σημειώσει πρόοδο στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) των τραπεζών, γεγονός που τους δίνει τη δυνατότητα να δανείζουν και να στηρίζουν την οικονομία.

Επιπλέον, η Moody's σημειώνει πως η ελληνική οικονομία ανέκαμψε γρήγορα από το οικονομικό σοκ που προέκυψε από την πανδημία και οι προοπτικές είναι καλές για αύξηση των επενδύσεων υπό το φως των μεγάλων κεφαλαίων της ΕΕ και των άμεσων ξένων επενδύσεων, που υποστηρίζουν την οικονομική ισχύ της Ελλάδας.

Τούτου λεχθέντος, υπάρχει υψηλός κίνδυνος βαθιάς ύφεσης στη ζώνη του ευρώ, επίμονος πληθωρισμός, πιο παρατεταμένη διακοπή του ενεργειακού εφοδιασμού, μειωμένη παγκόσμια ρευστότητα και απόσυρση της στήριξης δια μέσου της νομισματικής πολιτικής από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Η επιβράδυνση της δυναμικής των μεταρρυθμίσεων σε τομείς όπως η δικαιοσύνη, η εκπαίδευση, το επιχειρηματικό περιβάλλον και η αγορά εργασίας μετά τις επικείμενες εκλογές, θα επιβάρυνε την οικονομία και θα επηρέαζε την αξιολόγηση της Moody's για τη θεσμική ισχύ και την ποιότητα διακυβέρνησης στην Ελλάδα.

Επιπλέον, παρόλο που η Moody's αναμένει η ισχυρή ανάπτυξη και ένα φθίνον πρωτογενές έλλειμμα να οδηγήσει το δημόσιο χρέος να μειώνεται κάτω από το 180% του ΑΕΠ έως το τέλος του 2022, η Ελλάδα θα εξακολουθεί να έχει ένα από τα υψηλότερα χρέη παγκοσμίως μέχρι εκείνο το χρονικό σημείο και η βιωσιμότητα του χρέους της θα εξαρτάται από την υποστήριξη από τους επίσημους πιστωτές. Ως αποτέλεσμα, τυχόν μελλοντικές βελτιώσεις και πλήρης επιστροφή στη χρηματοδότηση από την αγορά εξαρτώνται από τη διατήρηση μιας συνετής δημοσιονομικής στάσης από την κυβέρνηση τα επόμενα χρόνια.

Με βάση την ισχυρή κοινή θεσμική ισχύ της ζώνης του ευρώ, καθώς και το νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο και την υποστήριξη ρευστότητας και άλλους μηχανισμούς διαχείρισης κρίσεων, η Moody’s εκτιμά ως αμελητέο τον κίνδυνο εξόδου της Ελλάδας από τη ζώνη του κοινού νομίσματος.

Τράπεζες: Σημαντική βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού, συγκριτικά υψηλός ο δείκτης NPLs 

Όπως εξηγεί στο σκεπτικό της η Moody's, οι ελληνικές αρχές έχουν σημειώσει πρόοδο στη μείωση του δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) σε μονοψήφιο ποσοστό, γεγονός που επιτρέπει στις τράπεζες να στηρίξουν την οικονομία, ενώ με την πάροδο του χρόνου θα μειωθούν οι κίνδυνοι για τον κρατικό ισολογισμό. Ο ενοποιημένος δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων ήταν στο 9,5% τον Ιούνιο του 2022 από 21,3% πριν από έναν χρόνο, σύμφωνα με την Τράπεζας της Ελλάδος, παρέμενε ωστόσο μακράν ο υψηλότερος στη Ευρωζώνη.

Αυτή η εξομάλυνση αντικατοπτρίζεται ήδη στην ισχυρότερη αύξηση του δανεισμού, κυρίως προς τις επιχειρήσεις. Οι επιδόσεις του τομέα της καταναλωτικής πίστης παραμένουν υποτονικές. Ταυτόχρονα, η ισχυρή αύξηση των καταθέσεων έχει οδηγήσει σε έναν από τους χαμηλότερους λόγους δανείων προς καταθέσεις στην Ευρωζώνη, γεγονός που βοηθά τη χρηματοδότηση και τη ρευστότητα των τραπεζών.

Η κεφαλαιοποίηση βρίσκεται πάνω από τις ελάχιστες κανονιστικές απαιτήσεις, αλλά παραμένει από τις χαμηλότερες στη ζώνη του ευρώ. Η Moody's αναμένει ότι η κατανάλωση κεφαλαίου που σχετίζεται με τις τιτλοποιήσεις NPEs θα είναι ελάχιστη το 2022-23, καθώς οι περισσότερες συναλλαγές έχουν πραγματοποιηθεί και οι ελληνικές τράπεζες έχουν ως επί το πλείστον προκαταβάλει τυχόν σχετικές ζημίες τα προηγούμενα χρόνια.

Τα υψηλότερα επιτόκια και η ικανοποιητική ζήτηση για δάνεια ενισχύουν τις προοπτικές για την κερδοφορία των ελληνικών τραπεζών. Η Moody's αναμένει ότι οι τράπεζες θα αρχίσουν σταδιακά να καταβάλλουν μέτρια μερίσματα στους μετόχους καθώς θα επιστρέφουν στην κερδοφορία, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι θα παραμείνουν άνετα πάνω από τις κεφαλαιακές απαιτήσεις.

Η ισχυρή αναπτυξιακή ανάκαμψη σκιάζεται από τον υψηλό πληθωρισμό και την αναμενόμενη οικονομική επιβράδυνση

Η Ελλάδα έχει ανακάμψει ισχυρά από το σοκ της πανδημίας, με αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ 8,4% σε ετήσια βάση το πρώτο εξάμηνο του 2022. Κατά το δεύτερο τρίμηνο, το πραγματικό ΑΕΠ ήταν κατά 5% αυξημένο σε σχέση με επίπεδό του το τέταρτο τρίμηνο του 2019, πολύ υψηλότερa από το αντίστοιχο 1,8% για τη ζώνη του ευρώ και 2,3% για την ΕΕ των 27. Η Moody's προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5,3% για το 2022, λόγω του πολύ ισχυρού τουρισμού, της εγχώριας κατανάλωσης και των επενδύσεων, αλλά και της βελτίωσης των εξαγωγών αγαθών.

Για το 2023, η Moody's προβλέπει απότομη επιβράδυνση της ανάπτυξης στο 1,8%, καθώς ο υψηλός πληθωρισμός θα αποδυναμώσει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και η αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε να επηρεάσει τις επενδύσεις. Ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 11,2% σε ετήσια βάση τον Αύγουστο, σημειώνοντας ελαφρά επιβράδυνση σε σύγκριση με τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, ωστόσο ο ρυθμός αύξησης του δομικού πληθωρισμού συνεχίζει να αυξάνεται, φτάνοντας το 4,2% τον Αύγουστο. Η Moody's προβλέπει μέσο πληθωρισμό κοντά στο 9% φέτος και περίπου στο 4% για το 2023.

Τα επόμενα χρόνια, η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας θα υποστηριχθεί από επενδύσεις, τόσο μέσω κοινοτικών κεφαλαίων όσο και μέσω ιδιωτικών επενδύσεων. Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), τμήματος του Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ, η Ελλάδα έχει πρόσβαση σε 30,5 δισεκατομμύρια ευρώ (17% του ονομαστικού ΑΕΠ του 2021), μοιρασμένα σε 12,7 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια και 17,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η Ελλάδα θα δει τα μεγαλύτερα οφέλη όσον αφορά την αύξηση της παραγωγής έως και 3,3% έως το 2026, θέτοντας την Ελλάδα στην κορυφή σε σύγκριση με άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) βρίσκονται σε επίπεδα-ρεκόρ, με αρκετά μεγάλα έργα να βρίσκονται σε εξέλιξη. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι καθαρές εισροές ΑΞΕ έφθασαν τα 5,1 δισ. ευρώ (2,8% του ΑΕΠ) έναντι 2,9 δισ. ευρώ (1,8% του ΑΕΠ) το 2020 και 4,5 δισ. ευρώ (2,5%) το 2019. Για το πρώτο εξάμηνο του Το 2022, οι καθαρές εισροές ΑΞΕ έφθασαν τα 4,3 δισεκατομμύρια ευρώ αυξημένες κατά 60% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2021.

Μαζί με περαιτέρω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, αυτό θα μπορούσε να ανυψώσει τη μακροπρόθεσμη δυνητική ανάπτυξη πάνω από το 1,2% που προβλέπεται για την μακρά περίοδο 2019-2070.

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ιδιαίτερα δυσμενή δημογραφικά στοιχεία, με το μερίδιο του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας στο σύνολο του πληθυσμού να προβλέπεται ότι θα συρρικνωθεί σχεδόν κατά εννέα ποσοστιαίες μονάδες έως το 2050. Μια επιβράδυνση της δυναμικής των μεταρρυθμίσεων σε τομείς όπως η δικαιοσύνη, η εκπαίδευση, το επιχειρηματικό περιβάλλον, η αγορά εργασίας και το χρηματοπιστωτικό σύστημα μετά τις επόμενες εκλογές, που πιθανότατα θα διεξαχθούν στις αρχές του 2023, θα μπορούσε να επιβαρύνει την οικονομία και να επηρεάσει την εκτίμηση της Moody's για τη θεσμική ισχύ και την ποιότητα διακυβέρνησης στην Ελλάδα.

Μείωση του χρέους κάτω από το 180% στο τέλος του 2022

Η ισχυρή ονομαστική ανάπτυξη και η σταδιακή μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος οδήγησαν στη μείωση του δείκτη χρέους στο 193,3% του ΑΕΠ το 2021 από 206,3% το 2020. Ο αμερικανικός οίκος προβλέπει περαιτέρω μείωσή του κάτω από το 180% στο τέλος του 2022. Ωστόσο, το δημόσιο χρέος παραμένει πολύ υψηλό και η βιωσιμότητά του εξαρτάται από τη στήριξη των επίσημων πιστωτών, ενώ οι μελλοντικές βελτιώσεις και η πλήρης επιστροφή στις αγορές εξαρτώνται από τις ελληνικές αρχές και τη διατήρηση μιας συνετής δημοσιονομικής στάσης τα επόμενα χρόνια. Η πορεία του δημόσιου χρέους της Ελλάδας είναι σχετικά ανθεκτική σε κραδασμούς, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Moody's.

Η πορεία του δημόσιου χρέους της Ελλάδας είναι σχετικά ανθεκτική σε σοκ, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Moody's. Η ασθενέστερη ανάπτυξη ή η βραδύτερη δημοσιονομική εξυγίανση αποτελούν τους κύριους κινδύνους για την προβλεπόμενη πορεία του χρέους. Επιπλέον, οι ενδεχόμενες υποχρεώσεις που σχετίζονται με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι πολύ υψηλές, αλλά η Moody's βλέπει χαμηλή πιθανότητα αποκρυστάλλωσης στον ισολογισμό της κυβέρνησης στο βασικό της σενάριο.

Η ευνοϊκή δομή του χρέους της ελληνικής κυβέρνησης, που χαρακτηρίζεται από μακροπρόθεσμο μέσο όρο αποπληρωμής και υψηλό ποσοστό του δημόσιου χρέους που οφείλεται σε επίσημους πιστωτές με ευνοϊκούς όρους, προστατεύει σε μεγάλο βαθμό την Ελλάδα από την άνοδο των επιτοκίων και στηρίζει την οικονομική προσιτότητα του χρέους. Ένα μεγάλο ταμειακό απόθεμα κοντά στο 18% του ΑΕΠ μετριάζει περαιτέρω τους χρηματοδοτικούς κινδύνους.

Σύμφωνα με τη Moody's, η κυβέρνηση παραμένει προσηλωμένη στους στόχους της για το πρωτογενές ισοζύγιο (έλλειμμα 2% του ΑΕΠ το 2022, πλεόνασμα περίπου 1% το 2023) που περιγράφονται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας. Η Moody's αναμένει μέσο πρωτογενές πλεόνασμα περίπου 1,5% του ΑΕΠ το 2023-25.

Οι ενεργειακές επιδοτήσεις -οι οποίες ξεκίνησαν ήδη στα τέλη του 2021- χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα του συστήματος εμπορίας εκπομπών, αλλά το κόστος θα μπορούσε να αυξηθεί μέχρι το 2023. Η δέσμη πρόσθετων μέτρων που ανακοινώθηκε πρόσφατα θα χρηματοδοτηθεί μέσω των υψηλότερων από τον προϋπολογισμό εσόδων, τα οποία αυξήθηκαν κατά 13,1% σε ετήσια βάση κατά το πρώτο 8μηνο του 2022. Η ισχυρή αύξηση των εσόδων αντανακλά την οικονομική ανάκαμψη και τον υψηλότερο πληθωρισμό, καθώς και την αυξημένη αποδοτικότητα των εσόδων.

Οι συνολικές δαπάνες ήταν περίπου 2 δισ. ευρώ χαμηλότερες από ό,τι κατά την ίδια περίοδο πέρυσι, καθώς τα μέτρα στήριξης για την αντιμετώπιση της πανδημίας έχουν σταδιακά καταργηθεί, και το ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού παρουσίασε έλλειμμα 4,1 δισ. ευρώ, κατά πολύ χαμηλότερο από το έλλειμμα των 10,5 δισ. ευρώ το πρώτο 8μηνο του 2021.

Οι προκλήσεις στους δείκτες ESG (Περιβάλλον - Κοινωνία - Εταιρική Διακυβέρνηση)

Το ESG Credit Impact Score της Ελλάδας (Περιβάλλον - Κοινωνία - Εταιρική Διακυβέρνηση) είναι μετρίως αρνητικό (CIS-3), αντανακλώντας κυρίως τους κοινωνικούς κινδύνους - ιδίως τις αρνητικές επιπτώσεις από τα δημογραφικά στοιχεία στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και τη μέτρια αρνητική έκθεση σε περιβαλλοντικούς κινδύνους και κινδύνους διακυβέρνησης. Ωστόσο, η διακυβέρνηση και οι θεσμοί της Ελλάδας βελτιώνονται τα τελευταία χρόνια και η ικανότητα των αρχών να ανταποκρίνονται σε κραδασμούς έχει αποδειχθεί σταθερή στο πλαίσιο, για παράδειγμα, της πανδημίας του κορονοϊού.

Η συνολική βαθμολογία Ε του προφίλ εκδότη της Ελλάδας είναι μετρίως αρνητική (Ε-3). Με εξαίρεση τα απόβλητα, τη ρύπανση και τη μετάβαση μακριά από τις εκπομπές άνθρακα, ο οίκος Moody's βαθμολογεί την έκθεση της Ελλάδας στους διάφορους κινδύνους E ως μετρίως αρνητική. Η Ελλάδα γνώρισε τις χειρότερες πυρκαγιές των τελευταίων δεκαετιών το 2021, υπογραμμίζοντας τους πιστωτικούς κινδύνους από την κλιματική αλλαγή. Η αύξηση της συχνότητας και της σοβαρότητας αυτών των γεγονότων θα μπορούσε να επιβαρύνει τον τουρισμό και άλλους κλάδους. Η σταθερή οικονομική και θεσμική υποστήριξη από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς στους οποίους μπορεί να βασιστεί η Ελλάδα είναι ένας σημαντικός ελαφρυντικός παράγοντας.

Η Moody's αξιολογεί τη βαθμολογία του προφίλ του εκδότη S της Ελλάδας ως άκρως αρνητική (S-4), αντανακλώντας ένα δυσμενές δημογραφικό προφίλ, το οποίο επιδεινώθηκε από τη σημαντική μετανάστευση ατόμων με υψηλά προσόντα και νέων κατά τα χρόνια της κρίσης, καθώς και από την ακόμη υψηλή ανεργία, παρά τη βελτιωμένη τάση. Η πρόσβαση σε στέγαση, υγειονομική περίθαλψη και βασικές υπηρεσίες είναι καλή. Οι ουσιαστικές συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις τα τελευταία χρόνια περιορίζουν τις δημοσιονομικές επιπτώσεις του δυσμενούς δημογραφικού προφίλ, ενώ οι συνεχιζόμενες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και στην εκπαίδευση θα βελτιώσουν τη λειτουργία της αγοράς εργασίας, μετριάζοντας ορισμένους από τους προαναφερθέντες κοινωνικούς κινδύνους.

Η βαθμολογία του προφίλ εκδότη G της Ελλάδας είναι μετρίως αρνητική (G-3). Οι βαθμολογίες της Ελλάδας σε παγκόσμιες έρευνες έχουν βελτιωθεί στο πρόσφατο παρελθόν, ιδίως όσον αφορά την ποιότητα των κανονιστικών ρυθμίσεων και το κράτος δικαίου. Η δημοσιονομική αξιοπιστία έχει βελτιωθεί σημαντικά και η Ελλάδα επωφελείται από σημαντική τεχνική υποστήριξη από την ΕΕ, τονίζει η Moody’s. Αν και η Ελλάδα εξήλθε από το πλαίσιο Ενισχυμένης Εποπτείας στις 20 Αυγούστου 2022, η χώρα παραμένει σε παρακολούθηση μετά το πρόγραμμα και υπόκειται στις συνήθεις διαδικασίες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η συνεχής παρακολούθηση από την ΕΕ στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης θα συμβάλει στην πλήρη ενσωμάτωση των πρόσφατων βελτιώσεων στη διακυβέρνηση και στους θεσμούς και αποτελεί σημαντικό στοιχείο μετριασμού.

Μιχάλης Παπαντωνόπουλος - Γιώργος Δ. Παυλόπουλος