Του Λεωνίδα Στεργίου
Από το ναδίρ των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα στις τράπεζες τον Απρίλιο του 2017, μέχρι σήμερα έχουν επανέλθει σχεδόν τα μισά κεφάλαια των εκροών της περιόδου 2009-2017. Η μισή από την παραπάνω αύξηση οφείλεται στην εκτίναξη των καταθέσεων το 2020, κατά την πανδημία, ενώ το υπόλοιπο μισό προήλθε από επιστροφή κεφαλαίων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Ο επαναπατρισμός ξεκίνησε δειλά και σταδιακά από το 2017, κυρίως από ιδιώτες. Στη συνέχεια, τα ποσά μεγάλωναν και ο μεγαλύτερος όγκος προερχόταν από επιχειρηματίες. Αυτό συνεχίστηκε όλο το 2019 και ενισχύθηκε το 2020, με κορύφωση φέτος, όταν παρατηρείται πλέον εισροή καταθέσεων και από κατοίκους εξωτερικού.
Η φορολογική μετανάστευση πλουσίων, συνταξιούχων και εργαζομένων, ομογενών και μη, όπως αποκάλυψε το δημοσίευμα του "Κ”, στο φύλλο του Σαββάτου, 16 Οκτωβρίου 2021, επιβεβαιώνεται με αντίστοιχες κινήσεις και εισροές κεφαλαίων στο τραπεζικό σύστημα. Μεταξύ των παραγόντων που συνέβαλαν στον επαναπατρισμό κεφαλαίων και στην εισροή νέων καταθέσεων από το εξωτερικό (από Έλληνες και ξένους) είναι τα αρνητικά επιτόκια που εφαρμόζουν οι τράπεζες σε καταθετικούς λογαριασμούς ιδιωτών, ειδικά σε μεγάλα ποσά, το Brexit, ο φόβος αποδυνάμωσης της στερλίνας έναντι του ευρώ και γενικότερα οι κινήσεις στις ισοτιμίες, η μεταφορά χρημάτων για επενδύσεις χαρτοφυλακίου ή ακόμα και για πάγιες επενδύσεις, και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και την ελληνική οικονομία, αλλά και για τις ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης.
Σε συνέχεια της έρευνας του Capital.gr για το προφίλ των Ελλήνων καταθετών το 2020, όταν παρατηρήθηκε η μεγάλη αύξηση των αποταμιεύσεων κατά 25 δισ. ευρώ στον ιδιωτικό τομέα, προχωρήσαμε σε σύγκριση της κατανομής των καταθέσεων μεταξύ του 2012, το 2020 και σήμερα, με τη βοήθεια τραπεζικών στελεχών και των επίσημων στοιχείων του ΤΕΚΕ (Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων) και της ΕΕΤ (Ελληνική Ένωση Τραπεζών).
Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι από το 2019 μέχρι σήμερα εντάθηκαν οι εισροές κεφαλαίων μεγάλων ποσών, κυρίως από επιχειρηματίες και επενδυτές (ως ιδιώτες) και από επιχειρήσεις (ελληνικές και ξένες). Για τον λόγο αυτό παρατηρείται μεγαλύτερη αύξηση στα ποσά των μεγάλων κλιμακίων, σε σύγκριση με τον αριθμό των καταθετών. Αυτό συμβαίνει διότι ένας καταθέτης των υψηλών κιμακίων μπορεί να φέρει μία κατάθεση εκατ. ευρώ που αντιστοιχεί σε μικρότερες εισροές εκατοντάδων μικρότερων ιδιωτών. Ωστόσο, παρατηρείται και η συνεχώς αυξανόμενη εισροή μικρότερων καταθέσεων. Αυτό φαίνεται από το σχεδόν σταθερό ποσοστό των καταθετών με καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ ή των 50.000 ευρώ στο σύνολο των καταθέσεων.
Στο σημείο αυτό, ίσως, είναι χρήσιμη η εξής διευκρίνιση. Για τα στοιχεία του ΤΕΚΕ, η κλιμάκωση των υψηλών ποσών ξεκινά από τα 100.000 ευρώ διότι αυτό είναι το ποσό που ισχύει για τις εγγυήσεις καταθέσεων. Για τις τράπεζες, μεγάλη κατάθεση ξεκινά από εκατ. ευρώ και άνω. Σύμφωνα με τα τραπεζικά στελέχη, το ποσοστό των μεγάλων καταθέσεων που επαναπατρίζονται από το κύμα της μεγάλης φυγής των 120 δισ. ευρώ κατά την κρίση 2009-2017 εξακολουθεί να παραμένει ακόμα μικρό (σε σχέση με αυτό έφυγε στην κρίση).
Το Capital.gr παρουσιάζει σήμερα την κατανομή των καταθέσεων ανά κλιμάκιο κατάθεσης, ανά ποσοστό καταθετών και ποσοστό επί των καταθέσεων από το 2012 μέχρι σήμερα. Τα στοιχεία του 2012 και του 2020 προέρχονται από ΤΕΚΕ και ΕΕΤ, ενώ η σημερινή ανάλυση έγινε με τη βοήθεια τραπεζικών στελεχών.
Το 2012, μόλις το 0,4% των καταθετών είχε κατάθεση άνω των 100.000 ευρώ. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται σε 0,9% των καταθετών το 2020 που κατέχουν το 36,5% των καταθέσεων (περίπου 60 δισ. ευρώ), ενώ σήμερα εκτιμάται στο 2% που κατέχει άνω του 56% των καταθέσεων (περίπου 97 δισ.). Αν και αυτό το κλιμάκιο περιλαμβάνει τις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ αποτελείται κατά την πλειονότητα από καταθέσεις που ξεκινούν από εκατ. ευρώ.
Σε ό,τι αφορά στις καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ ή κάτω των 50.000 ευρώ, εδώ το ποσοστό των καταθετών παραμένει σχετικά σταθερό, γύρω από το 98%, από το 2012 μέχρι σήμερα. Από τον Απρίλιο του 2017 μέχρι σήμερα έχουν επιστρέψει καταθέσεις περίπου 60 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σχεδόν στο 50% των εκροών της κρίσης 2009-2017. Η επιστροφή αυτή έχει αυξήσει τις συνολικές καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα πάνω από τα 173 δισ. ευρώ, ποσό που τελευταία φορά σημειώθηκε το 2011. Από τα 60 δισ., τα 25 δισ. ευρώ συγκεντρώθηκαν στο πανδημικό έτος 2020. Το ποσό αυτό μοιράζεται σχεδόν ισόποσα μεταξύ νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η ίδια τάση συνεχίζεται το 2021, με μία κόπωση να ξεκινά από τα νοικοκυριά τον Αύγουστο και να αναμένεται να γίνεται εμφανής και στις επιχειρήσεις τους επόμενους μήνες, κυρίως λόγω λήξης αναστολών και παρατάσεων πληρωμών (εφορία, δάνεια κ.ά.), αλλά και λόγω αποπληρωμών δανείων από επιχειρήσεις που συνδέονται κυρίως με τον τουριστικό τομέα και τον τζίρο του καλοκαιριού. Επίσης, εμφανίζονται κινήσεις αγορά αποθεμάτων από επιχειρήσεις εν όψει τέλους έτους.
Ξεκινώντας τη διαδρομή της επιστροφής καταθέσεων από το ναδίρ του Απριλίου 2017 για τις καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα (118,99 δισ. ευρώ), τραπεζικές πηγές με τις οποίες μίλησε το Capital.gr ανέφεραν ότι ήδη από τα τέλη εκείνης της χρονιάς ξεκίνησαν μικρές επιστροφές καταθέσεων από το εξωτερικό κυρίως από ιδιώτες. Οι επιστροφές αυτές ήταν τόσο μικρές που έγιναν πιο αντιληπτές στο τραπεζικό σύστημα το 2018, οδηγώντας τις συνολικές καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα πάνω από τα 130 δισ. ευρώ. Όπως αναφέρουν, η αρχή έγινε από ιδιώτες, με μικρά σχετικά ποσά, όταν ένιωσαν εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα. Υπήρξαν και άλλοι λόγοι, όπως η ανάγκη χρημάτων στο εσωτερικό για πληρωμές υποχρεώσεων και για ευκολότερη διαχείριση.
Καθώς προχωράμε προς το 2018 και κυρίως προς το 2019, κυριαρχεί ο επαναπατρισμός μεγάλων καταθέσεων από μικρότερο αριθμό καταθετών. Οι εισροές μικρότερων ποσών από ιδιώτες συνεχίζεται αλλά ο όγκος των μεγάλων καταθέσεων είναι αυτός που επηρεάζει τη συνολική εικόνα. Σε αυτήν την περίοδο, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, κυριαρχούν οι αποταμιεύσεις και ο επαναπατρισμός κεφαλαίων επιχειρηματιών και επενδυτών. Παράλληλα, είναι πλέον εμφανέστερες και συχνότερες οι εισροές από επιχειρήσεις, ημιδαπές και αλλοδαπές που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Έτσι, το σύνολο των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα κινείται πάνω από τα 140 δισ. ευρώ
Στο πανδημικό έτος 2020, παρατηρήθηκε αύξηση των αποταμιεύσεων διεθνώς, λόγω αναγκαστικής μείωσης της κατανάλωσης, αναβολής επενδυτικών κινήσεων, αναστολές πληρωμών και άλλων μέτρων στήριξης. Ωστόσο, τραπεζικά στελέχη διαπιστώνουν ότι και σε αυτήν την περίοδο ένα ποσοστό προήλθε από επαναπατρισμό κεφαλαίων από επιχειρηματίες και Έλληνες και ξένους ιδιώτες που είχαν τα χρήματά τους στο εξωτερικό. Το μεγαλύτερο μέρος των ιδιωτών αφορούσε σε σχετικά μεγάλες καταθέσεις.
Οι περισσότεροι ήταν ομογενείς αλλά παρατηρείται και η εισροή κεφαλαίων από ξένους ιδιώτες. Εκείνη τη χρονιά αυξάνεται το άνοιγμα νέων λογαριασμών για Έλληνες κατοίκους εξωτερικού, αλλά και για αλλοδαπούς. Ήταν ένα μείγμα ιδιωτών, μέρος του brain drain που δεν είχαν λογαριασμό όταν έφυγαν από την Ελλάδα ή τον είχαν αδρανή, Έλληνες επενδυτές που είχαν παραδοσιακά τα χρήματά τους σε Λονδίνο και Ελβετία. Επίσης, μεγάλο μέρος ήταν και επαναπατρισμός από Έλληνες ιδιώτες (είχαν τις καταθέσεις στην Ελλάδα, τις μετέφεραν στο εξωτερικό την περίοδο της κρίσης και τις επανέφεραν). Με αυτές τις τάσεις, το σύνολο των ιδιωτικών καταθέσεων κινείται άνω των 160 δισ. ευρώ.
Το 2021, όλες οι προηγούμενες κινήσεις ενισχύονται, ενώ προστίθενται Έλληνες και ξένοι που επιλέγουν φορολογική κατοικία στην Ελλάδα. Αυξάνεται ο αριθμός ομογενών και αλλοδαπών που ανοίγουν τραπεζικό λογαριασμό στην Ελλάδα για πρώτη φορά. Τα κεφάλαια από ιδιώτες, όπως συνταξιούχους (Έλληνες αλλά ξένοι) και στελέχη (κυρίως Έλληνες του brain drain και σε μικρότερο βαθμό-αλλά αρκετά εμφανή πλέον- ξένα στελέχη) καταφθάνουν στην Ελλάδα. Οι περισσότερες αυτής της κατηγορίας ήταν ποσά άνω των 100.000 ευρώ για κάθε περίπτωση. Υπήρξαν, όμως, και μερικές δεκάδες ιδιωτών και επενδυτών των οποίων η ελάχιστη κίνηση που καταγράφηκε ξεκινούσε από εκατ. ευρώ, όπως είπαν χαρακτηριστικά τραπεζικά στελέχη. Οι νέοι φορολογικοί κάτοικοι, σύμφωνα με τη νομοθεσία, θα πρέπει να επενδύσουν εντός τριετίας το ποσό των 500.000 ευρώ σε ακίνητα, μετοχές, ομόλογα κ.λπ. Μάλιστα, θα πρέπει να διακρατήσουν την επένδυση για διάστημα 15 ετών. Έτσι, φτάσαμε στο σήμερα με τις καταθέσεις να κινούνται πάνω από τα 170 δισ. ευρώ.
Αναλύοντας τις μεταβολές τα τελευταία χρόνια, τα τραπεζικά στελέχη ανέφεραν ότι οι πρώτες ενδείξεις αύξησης των αποταμιεύσεων ξεκίνησαν από το 2018 με μικρές επιστροφές κεφαλαίων από το εξωτερικό.
Μία χαρακτηριστική τάση για όλα τα κλιμάκια παραμένει η μεταβίβαση πλούτου από τις μεγαλύτερες προς τις νεότερες ηλικίες. Αυτό γίνεται με διαφορετικούς τρόπους και διαφορετικούς λόγους σε κάθε κλιμάκιο (κληρονομιές, επιχειρηματικές κινήσεις, ρευστοποιήσεις μετοχών, μεταβιβάσεις ακινήτων και ρευστών κ.ά.). Στα μεσαία προς χαμηλά κλιμάκια ο κύριος παράγοντας της κίνησης χρημάτων προς νεότερες ηλικίες ήταν ο οικογενειακός (κληρονομιές, δωρεές, ενισχύσεις από γονείς και παππούδες, βοήθεια για απόκτηση ακινήτου κ.ά.). Τραπεζικά στελέχη εκτιμούν ότι εάν δεν υπήρχε η βοήθεια από την οικογένεια και από τις μεγαλύτερες ηλικίες, οι μηδενικές καταθέσεις θα είχαν πολύ υψηλότερα ποσοστά. Η τάση αυτή, δηλαδή η βοήθεια από γονείς, είχε ξεκινήσει από την προηγούμενη κρίση με τις περικοπές στον ιδιωτικό τομέα και την έκρηξη της ανεργίας (παρά τις περικοπές και στις συντάξεις).
Από το 2019 και μετά, η αύξηση των καταθέσεων παρατηρείται κυρίως στα υψηλά κλιμάκια των επιχειρηματιών, ενώ από το 2020 εμφανίζεται μικρή αύξηση και στις μικροκαταθέσεις νέων ηλικιών. Βέβαια αυτό το στοιχείο σημειώνει σημαντική διαφοροποίηση από τράπεζα σε τράπεζα ανάλογα με το προφίλ της πελατείας.
Διαβάστε επίσης:
"Ο κίνδυνος ο πληθωρισμός να παραμείνει υψηλότερος από τα επιθυμητά επίπεδα είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος" ανέφερε ο αξιωματούχος της Fed.
Η Moody's προειδοποίησε σήμερα ότι η διακοπή των λειτουργιών της αμερικανικής κυβέρνησης θα αποτελεί μια αρνητική εξέλιξη για το αξιόχρεο (credit negative).
H διόρθωση που καταγράφουν οι τραπεζικές μετοχές σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογείται, λένε οι αναλυτές.
Οι Ολλανδοί ακολουθούν παρόμοια μέτρα στην Ιταλία.
Πιστωτές πολλών ταχυτήτων ετοιμάζει το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών στην προσπάθειά του να "σπάσει" το ολιγοπώλιο των συστημικών τραπεζών, ενισχύοντας τον ανταγωνισμό.
"Δεν υπάρχουν ουσιαστικά λόγοι για το πρόσφατο sell-off".
Συντρέχουν οι προϋποθέσεις εισαγωγής στην Κύρια Αγορά του ΧΑ, με επισήμανση την επαρκή διασπορά των μετοχών.
Την κυβερνητική πολιτική για το χρηματοπιστωτικό σύστημα παρουσίασε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
Διπλή αναφορά στην τόνωση του ανταγωνισμού στον χρηματοπιστωτικό κλάδο έκανε ο Κυριάκος Μητσοτάκης από τη Θεσσαλονίκη.
Στα μεγάλα debates των επενδυτών σχετικά με την πορεία της Ελλάδας εστιάζει και "απαντά" σε σημερινή της ανάλυση η UBS.
Οριζόντια αναστολή δόσεων για όλα τα ενήμερα δάνεια ανακοίνωσαν οι τράπεζες έως τις 31 Δεκεμβρίου.
