Του Γ. Αγγέλη 

Το φθινόπωρο του 1981 μέσα στην ευφορία της επικείμενης μεγάλης "Αλλαγής" στην Ελλάδα, λίγοι έδιναν προσοχή σε κάποιες εξωτερικές εξελίξεις που πολύ γρήγορα προσδιόρισαν με βίαιο τρόπο τους "όρους" μέσα στους οποίους βάδισε η "Αλλαγή" τα επόμενα χρόνια.

Τότε, περίπου δέκα χρόνια μετά την κατάρρευση της συμφωνίας του Bretton Woods (σταθερή ισοτιμία χρυσού - δολαρίου), η αμερικάνικη κεντρική τράπεζα αποφάσισε να υπερ-τριπλασιάσει το ύψος των επιτοκίων για να ανακόψει τις ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις στην αμερικάνικη και την διεθνή οικονομία μετά τις αλλεπάλληλες ανατιμήσεις του πετρελαίου.

Η συνέχεια για αρκετά χρόνια ήταν δραματική. 

Ύφεση, αποπληθωρισμός, συναλλαγματικές αναταραχές και αλλεπάλληλες προσπάθειες να εξισορροπηθεί η ηρεμία στο διεθνές εμπόριο μέχρι το 1985, όταν μέσα από την "Συμφωνία στο Plaza" επιχειρήθηκε να εγκαθιδρυθεί ένα συναλλαγματικό status quo για να ξεκινήσει το μεγάλο "πείραμα" της απελευθέρωσης της κίνησης κεφαλαίων ή αλλιώς η περιβόητη "παγκοσμιοποίηση".

Στο τέλος αυτής της... διαδρομής και με πολλούς ενδιάμεσους σπασμούς και κρίσεις την δεκαετία του '90 και του 2000, καταλήξαμε στο "σκάσιμο" των subprime δανείων στις ΗΠΑ το 2008 και πολύ γρήγορα στην κατάρρευση της Lehman Brothers (τέτοιες ημέρες ήταν πριν από επτά χρόνια). 

Η συνέχεια είναι γνωστή και "λύση" ακόμα δεν έχει βρεθεί...

Γιατί η αρχή αυτής της ιστορίας αυτό αφορούσε τότε και σήμερα την Ελλάδα; 

Να θυμίσουμε λοιπόν ότι αν ρίξει κανείς μια προσεκτική ματιά στα στατιστικά στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος θα δεi ότι τότε, πέραν των παραχωρήσεων στις οποίες είχε προβεί η κυβέρνηση της "Αλλαγής" σε ανταπόκριση των εκλογικών της δεσμεύσεων, εύκολα διακρίνει ότι η εκτόξευση του δημόσιου χρέους πυροδοτήθηκε από την απότομη αύξηση των επιτοκίων του δολαρίου και της –κατά συνέπεια– εξυπηρέτησης του χρέους. 

Ελάχιστοι από τους Έλληνες πολιτικούς και οικονομολόγους σχολίασαν αυτή την σχέση καθώς η εξήγηση με την ανερμάτιστη οικονομική πολιτική Παπανδρέου τότε ήταν -και από ό,τι φαίνεται παραμένει- περισσότερο βολική.

Τι σχέση έχει το τότε με το σήμερα; 

Σε επίπεδο ποσότητας θα μπορούσε να πει κανείς ότι η σχέση είναι μηδαμινή. 

Τότε είχαμε ένα σχεδόν τριπλασιασμό του ύψους των επιτοκίων που εκτόξευσε την εξυπηρέτηση του χρέους. Σήμερα η Fed και συγκεκριμένα αύριο Πέμπτη ακόμα και αν τολμήσει τελικά να αυξήσει τα επιτόκια, το πρώτο βήμα της αύξησης θα είναι το πολύ 0,25%. 

Και επιπλέον θα μπορούσε να πει κανείς ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι κατά βάση είτε διακρατικό σε ευρώ είτε από τον ESM και πάλι σε ευρώ. Βέβαια υπάρχει το κομμάτι του χρέους στο ΔΝΤ που είναι συνδεδεμένο (με τα – συγκριτικά– ήδη πολύ ακριβά επιτόκια) με το δολάριο. 

Όμως η σημασία της "ομοιότητας" δεν είναι εκεί. 

Η αναμφισβήτητη αλήθεια που απειλεί να αλλάξει άρδην τους όρους αποπληρωμής και εξυπηρέτησης του δημόσιου και του ιδιωτικού χρέους τα επόμενα χρόνια, έχει να κάνει όχι με το ύψος καθ’ εαυτό της αύξησης των αμερικάνικων επιτοκίων, αλλά με το γεγονός ότι σε ένα απολύτως διαφορετικό διεθνές περιβάλλον (σε σχέση με το 1981) με πλήρως απελευθερωμένη την κίνηση κεφαλαίων στο χρηματοπιστωτικό και χρηματιστηριακό επίπεδο, η αλλαγή της νομισματικής πολιτικής από "ποσοτική χαλάρωση" σε "ποσοτική συρρίκνωση" ανατρέπει τις ροές κεφαλαίου διαμορφώνοντας εντελώς διαφορετικούς όρους στην εξυπηρέτηση του χρέους σε όλο τον πλανήτη. 

Οι πρώτες συνέπειες από αυτή την κεφαλαιακή παλίρροια –άμπωτη στις διεθνείς αγορές– έχει προκαλέσει καταστροφές κεφαλαίων ύψους τρισ. δολ. μέσα σε λίγα 24ωρα τον Αύγουστο και υποχρεώνει την Fed ακόμα και να σκεφτεί την αναστολή των αποφάσεών της. 

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η δυναμική αυτή συνδυάζεται με την για πρώτη φορά διαπιστωμένη και αναμφισβήτητη επιβράδυνση στην οικονομία που είχε εξασφαλίσει μέχρι σήμερα την ελεγξιμότητα της κρίσης του χρέους, την Κίνα. 

Ήδη επώνυμοι διεθνείς αναλυτές μέσα και έξω από τον χώρο των διεθνών επενδυτικών τραπεζών έρχονται να επισημάνουν ότι το ενδεχόμενο διολίσθησης σε παγκόσμια ύφεση είναι κάτι που αναδύεται πλέον με εξαιρετική σαφήνεια. 

Λίγο καιρό πριν ο Λάρυ Σάμερς είχε θέσει στο τραπέζι την άποψή του ότι το διεθνές οικονομικό σύστημα διολισθαίνει επτά χρόνια μετά την Lehman Βrothers σε μία κατάσταση που ο ίδιος –χρησιμοποιώντας ένα προπολεμικό οικονομικό όρο– ονόμασε "χρόνια στασιμότητα". 

Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα σ’ αυτή την fast track εκλογική αναμέτρηση αντιμετωπίζονται σαν να γίνονται μέσα σε "γυάλα". 

Ως εάν το τρίτο μνημόνιο να μπορεί να εφαρμοσθεί σε συνθήκες "εθνικής" απομόνωσης. 

Και όχι μόνο το τρίτο μνημόνιο, αλλά και οι εθνικοπατριωτικές εναλλακτικές του, είτε αριστερής είτε δεξιάς έμπνευσης.   

Κι όμως οι αμφίβολες ως προς την τελική τους κατεύθυνση αλλαγές έξω από την... "γυάλα" και τώρα όπως και το 1981, θα είναι αυτές που θα καθορίσουν τους πραγματικούς όρους μέσα στους οποίους θα "δουλέψει" το εκλογικό αποτέλεσμα της Κυριακής. 

Άλλα η πλειονότητα των ψηφοφόρων, όπως και το 1981 θα το αγνοεί...