Του Κώστα Ράπτη

Η αθέτηση πληρωμής ομολόγου ύψους 58 εκατ. δολαρίων (καταβλήθηκαν μόνο 628.000 δολάρια για τόκους) τη Δευτέρα από την Κρατική Αναπτυξιακή Τράπεζα του Πουέρτο Ρίκο αποτελεί, μολονότι με την στενά νομική έννοια δεν συνιστά χρεωκοπία, τη λογική συνέπεια της ανακοίνωσης του κυβερνήτη του αρχιπελάγους Alejandro Garcia Padilla στις 28 Ιουνίου ότι το δημόσιο χρέος είναι "μη αποπληρώσιμο”. Αποτελεί όμως και την αρχή ενός μακρού νομικού αγώνα, σε αχαρτογράφητη περιοχή, που κινδυνεύει να εξελιχθεί σε "παγίδα θανάτου”, με αλυσιδωτές αθετήσεις πληρωμών, άτακτη φυγή των επενδυτών από ό,τι έως τώρα θεωρούνταν ως ασφαλής αγορά και με συρρίκνωση της φορολογικής βάσης από τα αναμενόμενα μέτρα λιτότητας.

Η τοπική κυβέρνηση επέλεξε συγκρουσιακή στάση, προκειμένου να επιτύχει στην αντιπαράθεσή της με τα hedge funds τα οποία αγόρασαν φτηνά πορτορικανικό χρέος μια πολιτική λύση: την υιοθέτηση από το Κογκρέσο των ΗΠΑ νόμου με το οποίο θα επεκτείνεται και στο αρχιπέλαγος η ισχύς του Άρθρου 9 περί χρεωκοπίας δημόσιων επιχειρήσεων και δήμων – όπως συνέβη με το Ντητρόιτ. Ευρύτερα, δε, επιδιώκει να ενισχύσει τα επιχειρήματα όσων (π.χ. η ειδική επιτροπή που όρισε ο Padilla υπό την πρώην αναπληρώτρια γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Anne Krueger) συνιστούν αναδιάρθρωση του χρέους κατά τουλάχιστον 35%.

Ήδη αμερικανικό εφετείο απέρριψε νόμο του Πουέρτο Ρίκο περί ρύθμισης χρεών και η δικαστική μάχη αναμένεται να φτάσει στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Τα hedge funds, από την πλευρά τους, δεν έχουν λόγους προς το παρόν να τηρήσουν διαλλακτική στάση, διότι ευελπιστούν ότι αργά ή γρήγορα οι πορτορικανικές δημόσιες επιχειρήσεις θα ιδιωτικοποιηθούν.

Το ιδιόμορφο καθεστώς κυριαρχίας της περιοχής δημιουργεί μια κατάσταση πρωτοφανή: το Πουέρτο Ρίκο δεν αποτελεί πολιτεία των ΗΠΑ, αλλά ούτε και ανεξάρτητο κράτος, ώστε να αποταθεί στο ΔΝΤ. Επιπλέον, κάθε επιλογή σχετικά με την οικονομία του αρχιπελάγους κρύβει πολιτικές παγίδες: από τη μια πέντε εκατομμύρια κάτοικοι των μητροπολιτικών ΗΠΑ έχουν πορτορικανική καταγωγή, ανάμεσά τους και ένα εκατομμύριο ψηφοφόροι στην κρίσιμη πολιτεία της Φλόριντα. Από την άλλη, έκθεση στο πορτορικανικό χρέος δεν έχουν μόνο τα "γεράκια” της Wall Street, αλλά και ασφαλιστικά ταμεία και αμοιβαία κεφάλαια, καθώς η απαλλαγή της αγοράς ομολόγων του ευρύτερου δημόσιου τομέα του Πουέρτο Ρίκο από φόρους που ισχύουν στις 50 πολιτείες, το είχε μετατρέψει σε ελκυστικότατο προορισμό για τους μικροεπενδυτές. Το δε ενδεχόμενο να τεθεί η τοπική κυβέρνηση υπό ομοσπονδιακή επιτροπεία κινδυνεύει να ξυπνήσει μνήμες αποικιακής κυριαρχίας, όσο και αν θα διευκολύνει την τοπική ελίτ να αποσείσει την ευθύνη την μέτρων λιτότητας.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα του Πουέρτο Ρίκο είναι ωστόσο διαρθρωτικό και έχει να κάνει αφενός με τη διαρκή δημογραφική αιμορραγία προς τις μητροπολιτικές ΗΠΑ (τουλάχιστον 50.000 νέοι μετανάστες κάθε έτος), που αφήνει πίσω το λιγότερο παραγωγικό τμήμα του πληθυσμού (το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό είναι μόλις 62,6%) και αφετέρου με συγκριτικά μειονεκτήματα όπως το υψηλότερο κατά 20% κόστος ενέργειας και το αυξημένο κόστος μεταφοράς των προϊόντων, λόγω του Νόμου Jones του 1920 που απαγορεύει σε ξένα πλοία να εκτελούν "εγχώριες” μεταφορές.

Η θέση του Πουέρτο Ρίκο στη σύγχρονη διεθνοποιημένη οικονομία έχει επιδεινωθεί από το γεγονός ότι το 1996 (σε εποχή που οξυνόταν ο ανταγωνισμός από από τις χαμηλότερου εργατικού κόστους χώρες της NAFTA) αποφασίσθηκε ο σταδιακός τερματισμός εντός δεκαετίας των παλαιότερων φοροαπαλλαγών που μετέτρεψαν το Πουέρτο Ρίκο από αγροτική σε βιομηχανική οικονομία. Ακριβώς το 2006 το αρχιπέλαγος πέρασε σε ύφεση, με το ΑΕΠ να συρρικνώνεται έκτοτε, συντελούσης και της κρίσης του 2008, κατά περίπου 1% κάθε χρόνο.

Το γεγονός ότι το Πουέρτο Ρίκο έχει τον ίδιο κατώτατο μισθό με τις 50 πολιτείες, προκειμένου να μην αποτελεί χώρο εργασιακού dumping εντός των ΗΠΑ, δύσκολα συμβιβάζεται με την διαρκή υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας του αρχιπελάγους. Εξ ού και η Επιτροπή Krueger μεταξύ άλλων πρότεινε την υιοθέτηση μέτρων εσωτερικής υποτίμησης α λα ευρωπαϊκά...