Του Χάρη Φλουδόπουλου

Οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα της ενέργειας αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για οποιαδήποτε συμφωνία και δεν πρόκειται να υποχωρήσουμε στον τομέα αυτό, αυτό θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Με τη φράση αυτή πηγές του BG ξεκαθαρίζουν ότι οι δεσμεύσεις που είχαν αναληφθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση για άνοιγμα των ενεργειακών αγορών θεωρούνται ενεργές και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της όποιας νέας συμφωνίας.

Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές στο τραπέζι παραμένουν πάντα και δεν έχουν αποσυρθεί οι τρεις βασικές δεσμεύσεις, δηλαδή το πρότζεκτ της μικρής ΔΕΗ, η πώληση του διαχειριστή του δικτύου μεταφοράς ΑΔΜΗΕ, καθώς και το άνοιγμα της αγοράς φυσικού αερίου. Βασικό ζητούμενο σύμφωνα με τους θεσμούς, είναι να υπάρξει αυστηρή τήρηση των κανόνων του ανταγωνισμού, ιδιαίτερα όταν έχει διαπιστωθεί ότι η κατάσταση στην Ελλάδα είναι πολύ κοντά στο να χαρακτηριστεί ως μονοπώλιο καθώς διαπιστώνεται ότι δεν υπάρχει ανταγωνισμός, ενώ παράλληλα καταγράφονται συμπεριφορές που εμποδίζουν κάθε προσπάθεια να υπάρξει ανταγωνισμός, θέτοντας περιορισμούς ακόμη στα σύνορα.

Ποια είναι τα συγκεκριμένα προβλήματα στην ελληνική ενεργειακή αγορά, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές;

•    Η ΔΕΗ διαθέτει το 99% της προμήθειας (λιανική) ενώ και πρόβλημα διαπιστώνεται και στην παραγωγή (χονδρική). Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο πρόβλημα του αποκλειστικού δικαιώματος εκμετάλλευσης του λιγνίτη, που είναι και το φθηνότερο καύσιμο στην ηλεκτροπαραγωγή, ενώ το ίδιο ισχύει και για τα υδροηλεκτρικά.

•    Στη λιανική του ηλεκτρισμού παραμένουν ανοιχτά σοβαρά ζητήματα όπως οι σταυροειδείς επιδοτήσεις στα τιμολόγια, ο χαμηλός ανταγωνισμός και η έλλειψη επενδύσεων. Επίσης εντοπίζονται και νομικά ζητήματα

•    Υπάρχουν ζητήματα που αφορούν την αγορά της χονδρικής του ηλεκτρισμού, με κυριότερο την αποκλειστική πρόσβαση της ΔΕΗ στο λιγνίτη και τα υδροηλεκτρικά

•    Στα δίκτυα  η έλλειψη των επενδύσεων, λόγω αδυναμίας του ΑΔΜΗΕ, κόστισε στους καταναλωτές πάνω από 5 δις ευρώ τα τελευταία χρόνια, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τις διασυνδέσεις των νησιών 

•    Στα δίκτυα ηλεκτρισμού, ίσως ακόμη πιο σημαντικό από την ιδιωτικοποίηση, είναι ο ιδιοκτησιακός διαχωρισμός από τη ΔΕΗ αφού υπάρχει θέμα σύγκρουσης συμφερόντων και προτιμησιακής συμπεριφοράς του ΑΔΜΗΕ υπέρ της ΔΕΗ

•    Στην αγορά του φυσικού αερίου η κατάσταση περιγράφεται ως «νόμιμο μονοπώλιο». 

•    Στο δίκτυο του φυσικού αερίου επίσης έχουν σταματήσει οι επενδύσεις για την επέκταση των δικτύων

•    Υπάρχει η εκκρεμότητα για τη μεταρρύθμιση της αγοράς αερίου και τον πλήρη διαχωρισμό του δικτύου και της προμήθειας που θα αλλάξει πλήρως το πεδίο

Τώρα σε ό,τι αφορά τα μέτρα που είχαν ληφθεί, για τον ηλεκτρισμό υπάρχει πάντα σε εκκρεμότητα η υπόθεση στο ευρωπαϊκό δικαστήριο για το μονοπώλιο της ΔΕΗ στους λιγνίτες ενώ  θεωρητικά βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία της μικρής ΔΕΗ. Η πώληση ενός τμήματος της ΔΕΗ, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές αποτελεί ένα μέτρο που θα οδηγούσε σε πραγματικό άνοιγμα  της  αγοράς και ανταγωνισμό. Αντίθετα μέτρα όπως οι γαλλικού τύπου δημοπρασίες ηλεκτρικής ενέργειας από τη ΔΕΗ σε τιμή κόστους (τύπου ΝΟΜΕ) αντιμετωπίζονται καθαρά ως ένα μεταβατικό μέτρο.

Το ίδιο ισχύει και για την αναγκαιότητα να προχωρήσουν οι διαδικασίες αλλαγών στον  ΑΔΜΗΕ, όπου αφενός διαπιστώνεται αδυναμία υλοποίησης επενδύσεων που κοστίζει στους καταναλωτές αύξηση των λογαριασμών ρεύματος, αφετέρου υπάρχει προνομιακή συμπεριφορά υπέρ της ΔΕΗ που εμποδίζει τον ανταγωνισμό και άρα θα πρέπει να υπάρξει πλήρης ιδιοκτησιακός διαχωρισμός.

Τέλος στην περίπτωση της ΔΕΠΑ, ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαπίστωση ότι εάν είχε πετύχει η ιδιωτικοποίηση θα ήταν μια αποτυχημένη αποκρατικοποίηση, αφού θα είχε δημιουργηθεί ένα ιδιωτικό μονοπώλιο. Οι πηγές του BG διαπιστώνουν ότι και στην αγορά του αερίου, παρά τις μειώσεις, οι καταναλωτές πληρώνουν ακριβότερο κόστος σε σύγκριση με τους καταναλωτές της Δυτικής Ευρώπης, εξαιτίας της μονοπωλιακής δομής της αγοράς, τα υψηλά περιθώρια και το χαμηλό ανταγωνισμό.

Γίνεται αντιληπτό δηλαδή ότι το πλήρες πακέτο των αλλαγών που είχε δρομολογηθεί εξαιτίας του μνημονίου από την προηγούμενη κυβέρνηση στον τομέα της ενέργειας παραμένει ανοιχτό και στο τραπέζι των συζητήσεων. Τώρα πως εξηγείται το γεγονός ότι το αρμόδιο υπουργείο παραγωγικής ανασυγκρότησης, περιβάλλοντος και ενέργειας κινείται σε εντελώς διαφορετικό μήκος κύματος; Άλλο οι δημόσιες δηλώσεις υπουργών, και άλλο αυτά τα οποία θα συμπεριληφθούν τελικά στη συμφωνία απαντούν πηγές του BG, υπενθυμίζοντας ότι αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε ισχύ ο νόμος για τη μικρή ΔΕΗ αφού η κατάργησή του αυτόματα θα αναβίωνε την απόφαση που βρίσκεται σε ισχύ για το μονοπώλιο της ΔΕΗ στην αγορά λιγνίτη. 

Δεν πρόκειται να εγκαταλείψουμε τα συμφωνηθέντα, επειδή άλλαξε η κυβέρνηση αναφέρουν χαρακτηριστικά οι ίδιες πηγές.

Ένα ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο υπάρχει περιθώριο ευελιξίας και υποχωρήσεων από την πλευρά του BG για τον κρίσιμο, όπως χαρακτηρίζεται, τομέα της ενέργειας; Το πακέτο των ενεργειακών μεταρρυθμίσεων είναι ουσιώδες στη συμφωνία επαναλαμβάνουν οι ίδιες πηγές, που επιμένουν ότι πρέπει να διαχωρίζονται οι δημόσιες δηλώσεις από τις πραγματικές διεργασίες. Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι θα πρέπει να περιμένουμε έως ότου να υπάρξει ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα στις διαπραγματεύσεις, ωστόσο υπογραμμίζουν με νόημα ότι οι επιλογές είναι περιορισμένες και πρέπει να ακολουθηθούν.