της Νένας Μαλλιάρα 

Η Ελλάδα, μαζί με την Ιταλία και την Κύπρο είναι οι χώρες της ευρωζώνης όπου οι επιχειρήσεις έχουν τη μεγαλύτερη εξάρτηση από τον τραπεζικό δανεισμό. 

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ που αφορούν στην τραπεζική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων προ κρίσης, δηλαδή την περίοδο από το 2003 έως το 2008, όσο και κατά τη διάρκεια της κρίσης όπως την ορίζει χρονικά η ΕΚΤ, δηλαδή από το 2009 έως το 2012, η εξάρτηση των επιχειρήσεων από τα δάνεια των τραπεζών για τη χρηματοδότησή τους ήταν σημαντικά υψηλότερη στις χώρες αυτές από το μέσο όρο της ευρωζώνης.

Ειδικότερα για την Ελλάδα,  ο μέσος όρος του ποσοστού του τραπεζικού δανεισμού ως προς τη συνολική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων κινήθηκε την περίοδο 2003-2008 στο 70,6% έναντι 49,1% για το σύνολο της ευρωζώνης. Το ποσοστό αυτό παρέμεινε ιδιαίτερα υψηλό και κατά την περίοδο 2009 – 2012, ανερχόμενο σε 72,9% έναντι 49,9% για την ευρωζώνη. 

Πανευρωπαϊκά, η κρίση είχε συνέπειες στη χρηματοδότηση  των επιχειρήσεων που προήλθαν σε μεγάλο βαθμό από τις εξελίξεις στο χρηματοπιστωτικό τομέα.  Η εξασθένηση της πιστοδοτικής ικανότητας των τραπεζών λόγω της περιορισμένης πρόσβασής τους στη διατραπεζική αγορά, της προσπάθειας εξυγίανσης των ισολογισμών τους και της αύξησης των µη εξυπηρετούμενων δανείων οδήγησε στον περιορισμό  της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, όπως αναφέρει μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης, η μεγάλη εξάρτηση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων από τον τραπεζικό δανεισμό οφείλεται εν μέρει και στο γεγονός ότι στην πλειοψηφία τους οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι μικρομεσαίες  και λόγω του μεγέθους τους δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές εξωτερικής χρηματοδότησης. 

Σύμφωνα µε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην Ελλάδα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις συνεισφέρουν το 70,2% της οικονομικής προστιθέμενης αξίας στην ελληνική Οικονομία και το 85,2% της απασχόλησης στον ιδιωτικό µη χρηματοπιστωτικό τομέα. Τα αντίστοιχα ποσοστά για την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ μικρότερα (58,1% της συνολικής προστιθέμενης αξίας και 67,4% της συνολικής απασχόλησης). Η δυσκολία πρόσβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στον τραπεζικό δανεισμό κατά τη διάρκεια της κρίσης, πάντως, αυξήθηκε σημαντικά και σε άλλες χώρες της ΕΕ εκτός της Ελλάδος, ιδιαίτερα σε αυτές που εφαρμόζουν προγράμματα οικονομικής προσαρμογής.

Όπως διαπιστώνει στην ειδική μελέτη της η ΤτΕ, η κρίση επέδρασε σημαντικά στο δανειακό προφίλ των επιχειρήσεων και οδήγησε στην αναπροσαρμογή του ύψους και του είδους της χρηματοδότησης. Στην περίπτωση των μεγάλων επιχειρήσεων, οι δυσχερέστερες συνθήκες χρηματοδότησης από το 2009 και έπειτα μεταφράστηκαν σε αντικατάσταση του μακροπρόθεσμου δανεισμού με βραχυπρόθεσμο. Αντίθετα, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αντιμετώπισαν μεγαλύτερες δυσκολίες εξεύρεσης κεφαλαίων και, στο βαθμό που ήταν εφικτό, προσπάθησαν να υποκαταστήσουν την εξωτερική χρηματοδότηση µε ίδια κεφάλαια, κάτι που αποδείχτηκε δύσκολο.

Σύμφωνα με την ΤτΕ, το μέγεθος των επιχειρήσεων, η κερδοφορία και το χαμηλό λειτουργικό κόστος υπήρξαν σημαντικοί παράγοντες διατήρησης της πρόσβασης σε χρηματοδότηση σε ένα περιβάλλον αυξημένης αποφυγής κινδύνων και στενότητας χρηματοδοτικών πόρων. 

Καθώς η έλλειψη χρηματοδότησης  και η συσσώρευση ζημιών  συμπιέζει τις δυνατότητες των επιχειρήσεων να υλοποιήσουν τα επιχειρηματικά  τους σχέδια αλλά και να αντιμετωπίσουν  τις ταμειακές τους ανάγκες, κάποιες θα οδηγηθούν σε πτώχευση και άλλες σε μεγαλύτερο βαθμό συγκέντρωσης. 

Όπως εκτιμά η ΤτΕ, η υπό εξέλιξη αναδιάρθρωση ενδέχεται να βοηθήσει τις επιχειρήσεις που επιβιώνουν να αποκτήσουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε εξωτερική χρηματοδότηση, καθώς θα έχουν αυξήσει το μέγεθός τους και θα έχουν βελτιώσει την κερδοφορία τους. Επιπλέον, δεδομένου ότι βραχυπρόθεσμα οι δυνατότητες για πιστωτική επέκταση ενδέχεται να παραμείνουν περιορισμένες, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να στραφούν προς άλλες μορφές χρηματοδότησης (όπως ομόλογα, μετοχές, ιδιωτικές τοποθετήσεις και άλλα χρηματοοικονομικά εργαλεία) για να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξή τους.