Της Δήμητρας Καδδά

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 12:55

Ύφεση στο 4,6% και ανεργία στο 28% φέτος αλλά και ανάκαμψη το 2014 καταγράφει η έκθεση της ΤτΕ για τη Νομισματική Πολιτική το 2012 - 2013. Το τραπεζικό σύστημα είναι ανθεκτικό στην κρίση, επισημαίνεται στην ίδια έκθεση που "βλέπει" επίσης αδυναμίες στη λειτουργία του κράτους και πλημμελή εφαρμογή των μέτρων που ψηφίζει η Βουλή.

Αποκαθίσταται σταδιακά η εμπιστοσύνη στις προοπτικές της οικονομίας αναφέρει, μεταξύ άλλων, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γ. Προβόπουλος κατά την παρουσίαση της έκθεσης. Πρόσθεσε επίσης ότι το τραπεζικό σύστημα βρίσκεται σε διαδικασία αναδιάταξης πάνω σε νέες, υγιείς βάσεις.

Ωστόσο, στην ίδια έκθεση αναφέρεται και ότι το εύρος και η διάρκεια της ύφεσης θα μπορούσαν να περιοριστούν αν είχαν προωθηθεί με μεγαλύτεροo ζήλο οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη λειτουργία του κράτους και των αγορών. 

Αναλυτικά, οι θετικές ενδείξεις συνοψίζονται στα ακόλουθα:

• Ο κίνδυνος εξόδου της Ελλάδος από τη ζώνη του ευρώ έχει απομακρυνθεί, όπως αναγνωρίζουν το σύνολο των αναλυτών και οι διεθνείς οργανισμοί. 

• Αποκαθίσταται σταδιακά η εμπιστοσύνη στις προοπτικές της οικονομίας, όπως προκύπτει από τη ραγδαία αποκλιμάκωση της διαφοράς αποδόσεων μεταξύ του ελληνικού και του γερμανικού δεκαετούς ομολόγου. 

• Το τραπεζικό σύστημα αποδείχθηκε ανθεκτικό στη μεγάλη κρίση και σήμερα βρίσκεται σε διαδικασία αναδιάταξης πάνω σε νέες, υγιείς βάσεις. Αυτό είναι το πρώτο κρίσιμο βήμα για τη σταδιακή αποκατάσταση ομαλών χρηματοδοτικών συνθηκών στην πραγματική οικονομία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος προστατεύθηκε από τον κίνδυνο διάχυσης της κυπριακής κρίσης και στην Ελλάδα. Έτσι, η έξαρση της αβεβαιότητας που προκάλεσαν οι εξελίξεις στην Κύπρο αποδείχθηκε πρόσκαιρη και γρήγορα ανακόπηκε η τάση εκροής καταθέσεων που παρατηρήθηκε τον Απρίλιο. 

• Τα δίδυμα ελλείμματα, το δημοσιονομικό έλλειμμα και το έλλειμμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, έχουν περιοριστεί σημαντικά: Η δημοσιονομική προσαρμογή έχει σημειώσει εντυπωσιακή πρόοδο και φαίνεται ότι το 2013 μπορεί να επιτύχει τη δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος, ενώ είναι ουσιαστική και η βελτίωση του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών. 

• Η πορεία εφαρμογής του προγράμματος σταθεροποίησης εκτιμάται ως ικανοποιητική και η εισροή κεφαλαίων που προβλέπονται από τη δανειακή σύμβαση συνεχίζεται απρόσκοπτα. 

Μείωση – σοκ 19,2% στους μισθούς

Στα 19,2% υπολογίζει η ΤτΕ τη μείωση μισθών τη διετίας 2012-2014, ποσοστό που ξεπερνά τον μνημονιακό στόχο που είχε τεθεί (15%).

Επίσης καταγράφτηκε πτώση των τιμών των διαμερισμών κατά 29,4% από την αρχή της κρίσης. 

Όπως αναφέρεται στην έκθεση της ΤτΕ:

Ο στόχος του Μνημονίου, που υιοθετήθηκε με τον Ν. 4046 το Φεβρουάριο του 2012, για μείωση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος την τριετία 2012-2014 κατά 15% εκτιμάται, με βάση τους ανωτέρω υπολογισμούς, ότι θα υπερκαλυφθεί, καθώς η σωρευτική μείωση την εν λόγω τριετία αναμένεται να φθάσει το 19,2%.

Το 2012 το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στο σύνολο της οικονομίας μειώθηκε κατά 8,1%. Το 2013 εκτιμάται ότι για τέταρτο συνεχές έτος η μείωση θα συνεχιστεί: κατά7,8% στο σύνολο της οικονομίας και κατά8,2% στον επιχειρηματικό τομέα, αντανακλώντας σημαντική μείωση των μέσων αποδοχών (μεγαλύτερη από ό,τι το 2012) και πολύ μικρή μείωση της παραγωγικότητας.

Εφέτος (2013) εκτιμάται ότι θα υπάρξει υπε-ρανάκτηση της απολεσθείσας ανταγωνιστικότητας, με άλλα λόγια βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, κατά 2,4% έναντι των 28 εταίρωνκαι κατά 3,9% έναντι της ευρωζώνης.

Συνεχίζεται όμως η ύφεση της παραγωγής και η διόγκωση της ανεργίας 

Οι ενδείξεις αυτές είναι αναμφισβήτητα θετικές και, αν συνεχιστούν, προοιωνίζονται βελτίωση και στην πραγματική οικονομία. Ωστόσο, συνεχίζεται η ύφεση της παραγωγικής δραστηριότητας και η διόγκωση της ανεργίας. Σε όρους παραγωγής, απασχόλησης και διαθέσιμου εισοδήματος το τίμημα της προσαρμογής υπήρξε βαρύ, καθώς μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα έπρεπε να αντιμετωπιστούν συσσωρευμένα χρόνια προβλήματα και να θεραπευθούν ανισορροπίες που οδηγούσαν, αν δεν ελέγχονταν, με βεβαιότητα σε χρεοκοπία και έξοδο από το ευρώ. Η πορεία προς τη χρεοκοπία αποφεύχθηκε τελικώς χάρη στη σοβαρή πρόοδο της δημοσιονομικής προσαρμογής, που επέτρεψε τη συνέχιση της οικονομικής συνδρομής των εταίρων. 

Πάντως, στην έκθεση επισημαίνεται ότι το εύρος και η διάρκεια της ύφεσης θα μπορούσαν να είχαν περιοριστεί αν η οικονομική πολιτική είχε επιδιώξει με μεγαλύτερο ζήλο και τόλμη την έγκαιρη προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων όσον αφορά τη λειτουργία του κράτους και των αγορών. Χωρίς αμφιβολία οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας ήταν ριζικές και συνέβαλαν καταλυτικά στη μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας και στην ανάκτηση της χαμένης ανταγωνιστικότητας. Αν όμως οι μεταρρυθμίσεις αυτές είχαν υλοποιηθεί πριν βαθύνει η κρίση, ο ιδιωτικός τομέας θα είχε ισχυρότερα κίνητρα να τροποποιήσει εργασιακές συμβάσεις και να διατηρήσει θέσεις εργασίας, συγκρατώντας έτσι την ανεργία, αντί να προβεί σε απολύσεις

Εκτιμάται επίσης ότι σωρευτικά το ΑΕΠ έχει υποχωρήσει κατά 20% από την αρχή της κρίσης και η ανεργία αθροιστικά έχει αυξηθεί κατά 17%.

Σε ελεύθερη πτώση οι τιμές διαμερισμάτων 

Όπως διαπιστώνεται στην έκθεση της ΤτΕ, οι τιμές των διαμερισμάτων υποχώρησαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 11,7% το 2012και 11,5% το α’ τρίμηνο του 2013, ενώ από την αρχή της τρέχουσας κρίσης η συνολική υποχώρηση των τιμών των διαμερισμάτων έχει φθάσει στο 29,4% και ήταν μεγαλύτερη σταδίου μεγάλα αστικά κέντρα, την Αθήνα(-29,6%) και τη Θεσσαλονίκη (-32,7%).

Η οικονομία θα ανακάμψει το 2014 

Αν συνεπώς επισπευσθεί τώρα η πραγματοποίηση αυτών των μεταρρυθμίσεων και παγιωθεί το κλίμα εμπιστοσύνης, μπορεί βάσιμα να προβλεφθεί ότι σύντομα τα αποτελέσματα θα γίνουν ορατά και στην πραγματική οικονομία. Προϋπόθεση για την ανάκαμψη είναι η συνέχιση της εφαρμογής του προγράμματος σταθεροποίησης, χωρίς χαλάρωση και αποκλίσεις.

Σύμφωνα με την Έκθεση, το ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει με ρυθμό κοντά στο 4,6% φέτος και η ανεργία να σταθεροποιηθεί γύρω στο 28%. Εκτιμάται ότι η οικονομία θα εισέλθει σε τροχιά θετικών ρυθμών ανάπτυξης από το 2014, ενώ η ανεργία θα αρχίσει να αποκλιμακώνεται από το 2015.

Ο πληθωρισμός αναμένεται να διαμορφωθεί γύρω στο -0,3% το 2013 και ο πυρήνας του πληθωρισμού στο -1,1%. Παράλληλα, εκτιμάται ότι το 2013 θα υπάρξει υπερανάκτηση της απολεσθείσας ανταγωνιστικότητας την περίοδο 2001-2009.

Τέλος, οι υπάρχουσες ενδείξεις για την εξέλιξη του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών κατά το 2013 προοιωνίζονται περαιτέρω περιορισμό του σε ποσοστό χαμηλότερο του 3% του ΑΕΠ, ενώ το 2014 το ποσοστό αυτό θα κυμανθεί περί το 2%.

Τι αναφέρει η ΤτΕ για τις τράπεζες

Η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης βαίνει προς ολοκλήρωση εντός του προβλεπόμενου χρονοδιαγράμματος, αναφέρει η ΤτΕ.

Προσθέτει ότι τους επόμενους μήνες το τραπεζικό σύστημα θα αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις. Έχοντας ισχυρή κεφαλαιακή βάση, οι τράπεζες θα κληθούν να διαχειριστούν τις νέες τους δομές με στόχο την επίτευξη των μεγαλύτερων δυνατών συνεργειών, στο πλαίσιο μάλιστα και των τακτικών (σε τριμηνιαία βάση) σχεδίων χρηματοδότησης.

Στην έκθεση που παρουσίασε ο κ. Προβόπουλος επισημαίνεται επίσης ότι, η επιστροφή καταθέσεων, η μείωση του κόστους αναχρηματοδότησης των πιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς επίσης και η ολοκλήρωση της αναμόρφωσης του τραπεζικού συστήματος και η κεφαλαιακή του ενίσχυση (οι οποίες αποτελούν κομβικής σημασίας διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις), συμβάλλουν αποφασιστικά στη σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και συνιστούν προϋποθέσεις για ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας. Η Τράπεζα της Ελλάδος θα συνεχίσει να ενεργεί με γνώμονα τη διατήρηση της σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος, την προστασία των καταθετών και τη δημιουργία ενός μακροχρόνια βιώσιμου και ισχυρά κεφαλαιοποιημένου τραπεζικού συστήματος, το οποίο είναι εκ των ων ουκ άνευ για τη στήριξη της πραγματικής οικονομίας.

Σύμφωνα με την έκθεση που παρουσίασε ο Γ. Προβόπουλος, οι ενθαρρυντικές αυτές εξελίξεις δεν αφήνουν ωστόσο περιθώρια εφησυχασμού, καθώς οι κίνδυνοι και οι αβεβαιότητες που εξακολουθούν να υπάρχουν θα μπορούσαν να θέσουν υπό αίρεση την παγίωση της σταθεροποίησης και την πρόβλεψη για ανάκαμψη της οικονομίας: 

• Παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί σε πολλούς τομείς, η λειτουργία του κράτους παραμένει αδύναμη. Έτσι, εφαρμόζονται πλημμελώς μέτρα που έχουν ψηφιστεί από τη Βουλή των Ελλήνων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα καθυστερήσεις στην πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων που θα μπορούσαν να μετριάσουν την ένταση της ύφεσης. 

Η μεγάλη σε διάρκεια και ένταση ύφεση και η έλλειψη ρευστότητας μπορεί να αυξήσουν τον αριθμό των ―βιώσιμων κατά βάση― επιχειρήσεων που αναγκάζονται να διακόψουν τη λειτουργία τους. 

Επίσης στην έκθεση καταγράφονται οι έξι άξονες προτεραιότητας για την επίσπευση της ανάκαμψης. Συγκεκριμένα, όπως επισημαίνεται:

- Πρώτον, να συνεχιστεί με απόλυτη συνέπεια η εφαρμογή του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής με βάση τα χρονοδιαγράμματα και τους στόχους που έχουν τεθεί. 

- Δεύτερον, να επιταχυνθούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ιδιαίτερα στο δημόσιο τομέα. Έμφαση να δοεθί στην φορδιαφυγή που την ολοκλήρωση του σχεδίου για τη φορολογική μεταρρύθμιση, η οποία θα πρέπει να δημιουργήσει προϋποθέσεις μείωσης της φορολογικής επιβάρυνσης των ήδη φορολογουμένων. Αυτό προαπαιτεί διεύρυνση της φορολογικής βάσης με την αποτελεσματική καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

- Τρίτον, να προχωρήσει με πιο αποφασιστικά βήματα και ταχύτερους ρυθμούς η υλοποίηση του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων.

- Τέταρτον, να αντιμετωπιστεί άμεσα η ανεργία μεταξύ άλλων και με την ενίσχυση των ενεργητικών πολιτικών στην αγορά εργασίας. 

- Πέμπτον, να ολοκληρωθεί στην πράξη η ασφαλιστική μεταρρύθμιση με την αξιοποίηση της επαγγελματικής και της ιδιωτικής ασφάλισης. 

- Έκτον, να ενισχυθεί σε βραχυχρόνια βάση η ρευστότητα.

Εισροή καταθέσεων

Σύμφωνα με την έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, από τον Ιούλιο του 2012 έως το Μάρτιο του 2013, η καθαρή εισροή καταθέσεων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα ανήλθε στα 19,79 δισ. ευρώ. Στο συγκεκριμένο μέγεθος περιλαμβάνονται οι επιστροφές τόσο της γενικής κυβέρνησης όσο και των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Από αυτά ο επαναπατρισμός καταθέσεων από το εξωτερικό διαμορφώθηκε στα 3,665 δισ. ευρώ.

Όπως αναφέρεται, η επανεισροή των καταθέσεων προήλθε κυρίως από την επιστροφή αποθησαυρισμένων τραπεζογραμματίων. Αυτό σημαίνει ότι το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων που επέστρεψαν στο σύστημα προήλθε από “σεντούκια”.

Επιτόκια καταθέσεων

Σε ό,τι αφορά τα επιτόκια καταθέσεων, η ΤτΕ εκτιμά πως μετά την έντονα αυξητική πορεία που ακολούθησαν από τα τέλη του 2009, τα επιτόκια των νέων τραπεζικών καταθέσεων άρχισαν από το β’ εξάμηνο του 2012 να αποκλιμακώνονται σταδιακά. Eνδεικτικά, το επιτόκιο καταθέσεων με συμφωνημένη διάρκεια έως ένα έτος παρουσίασε την περίοδο Ιουλίου 2012-Μαρτίου 2013 πτώση κατά 65 μονάδες βάσης και διαμορφώθηκε σε 4,36%, παραμένοντας όμως το υψηλότερο στη ζώνη του ευρώ.

Στην αποκλιμάκωση των επιτοκίων καταθέσεων συνέτειναν, σύμφωνα πάντα με την ΤτΕ, (α) το γεγονός ότι από τα μέσα του 2012 σταμάτησαν πλέον να καταγράφονται διαρκείς εκροές καταθέσεων από τις εγχώριες επιχειρήσεις και νοικοκυριά και (β) ο περιορισμός, από τα τέλη του 2012 και μετά, του κόστους της εναλλακτικής πηγής ρευστών διαθεσίμων για τις τράπεζες δηλαδή της αναχρηματοδότησης από το Ευρωσύστημα και την Τράπεζα της Ελλάδος.

Επιτόκια δανείων

Παράλληλα με την πτώση των επιτοκίων χορηγήσεων, συνεχίστηκε και η πτωτική πορεία των επιτοκίων νέων τραπεζικών δανείων, η οποία ξεκίνησε στο β’ εξάμηνο του 2011.

Όπως σημειώνεται στην έκθεση της ΤτΕ, από την αρχή του 2012 μέχρι το Μάρτιο του 2013, αξιοσημείωτη υποχώρηση (κατά 129 μονάδες βάσης) έχει καταγραφεί στα επιτόκια των δανείων προς ιδιώτες και ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα (δηλ. προς τον τομέα των νοικοκυριών) και ειδικότερα στα καταναλωτικά δάνεια με καθορισμένη διάρκεια. 

Αντιθέτως, σε πραγματικούς όρους τα επιτόκια των νέων δανείων (στην πλειονότητα των κατηγοριών) παρουσίασαν άνοδο λόγω της σημαντικής αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού. Ενδεικτικά, το Μάρτιο του 2013 το πραγματικό επιτόκιο στα επιχειρηματικά δάνεια εκτιμάται σε 6,57%, που είναι το υψηλότερο μετά το αντίστοιχο επιτόκιο των δανείων προς ελεύθερους επαγγελματίες”.

Σύμφωνα με την ΤτΕ, η μείωση των ονομαστικών επιτοκίων τραπεζικών χορηγήσεων το 2012 και στις αρχές του 2013 είναι δυνατόν να αποδοθεί: 

(α) στη μετακύλιση της υποχώρησης των επιτοκίων Εuribor (που χρησιμοποιούνται ως επιτόκια αναφοράς σε πολλές συμβάσεις στεγαστικών κυρίως δανείων) και των επιτοκίων των καταθέσεων λιανικής, 

(β) στην υποχώρηση του κόστους αναχρηματοδότησης των τραπεζών ιδιαίτερα από τα τέλη του 2012, οπότε αυξήθηκαν οι διαθέσιμες αποδεκτές από το Ευρωσύστημα εξασφαλίσεις στο χαρτοφυλάκιο των πιστωτικών ιδρυμάτων με αποτέλεσμα να περιοριστεί σημαντικά η ανάγκη προσφυγής σε έκτακτη χρηματοδότηση, 

(γ) στην πολιτική των τραπεζών να αξιώνουν μεγαλύτερες εξασφαλίσεις από τους δανειολήπτες,

(δ) στις εκτεταμένες αναδιαρθρώσεις-ρυθμίσεις ιδιωτικών χρεών που πραγματοποιούν οι τράπεζες, μεταξύ άλλων για να μετριάσουν την αύξηση των δανείων σε καθυστέρηση, και

(ε) στη μείωση της ζήτησης νέων δανείων τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και τα νοικοκυριά, όπως στοιχειοθετείται στην Έρευνα του Ευρωσυστήματος για τις Τραπεζικές Χορηγήσεις στη ζώνη του ευρώ και όπως είναι αναμενόμενο με δεδομένη την υποχώρηση της οικονομικής δραστηριότητας και τα επακόλουθά της (π.χ. πτωχεύσεις επιχειρήσεων, αυξημένο κίνδυνο ανεργίας για τα νοικοκυριά).

*Διαβάστε ακόμη:

- Γ. Προβόπουλος: Οι 6 άξονες για την επίσπευση της ανάκαμψης