Του Ηλία Γ. Μπέλλου

Το Υπουργείο Ναυτιλίας & Αιγαίου, με την αρμοδιότητα του συνολικού σχεδιασμού και χάραξης της εθνικής λιμενικής πολιτικής για την ανάπτυξη των λιμένων. Η στρατηγική σύμφωνα με τον υπουργό Κωστή Μουσουρούλη στοχεύει στην ολοκλήρωση και ανάπτυξη ενός σύγχρονου λιμενικού συστήματος ενταγμένου σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα μεταφορών, για ανάπτυξη, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και εδαφική συνοχή της χώρας.

Υπό την λογική ότι οι λιμένες είναι δύναμη και «οχήματα ανάπτυξης» για την εθνική, αλλά και τις τοπικές οικονομίες επιδιώκεται να αυξήσουν τη συμμετοχή τους στο διεθνές διαμετακομιστικό εμπόριο και ιδίως αυτό που διακινείται στην Ανατολική Μεσόγειο, να παρέχουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες σε όλα τα επίπεδα σε ανταγωνιστικές τιμές, να έχουν ευέλικτη και αποτελεσματική διοικητική λειτουργία και να προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια και τεχνογνωσία.

Όμως, «η διαδικασία είναι μακροσκελής, επίπονη και χρειάζεται λεπτούς χειρισμούς καθώς εμπλέκει μεταξύ άλλων και δύο εισηγμένες, τις ΟΛΠ και ΟΛΘ που τελούν σε διαδικασία προκηρύξεων παραχωρήσεων δραστηριοτήτων τους» επισημαίνουν παράγοντες της Ακτής Μιαούλη.

Από την πλευρά του ο υπουργός ναυτιλίας υπενθυμίζει ότι «το πλεονέκτημα της χώρας μας στη θάλασσα είναι πανίσχυρο τόσο ως προς τις μεταφορές, με το 80%του παγκοσμίου εμπορίου να διεξάγεται μέσω θαλάσσης και την ελληνόκτητη ναυτιλία κυρίαρχη δύναμη στον κόσμο σε αριθμό πλοίων και χωρητικότητα, όσο και το παγκοσμίου φήμης φυσικό κάλλος και τουριστικό προνόμιο αλλά η αξιοποίηση του πλεονεκτήματος αυτού δεν υπήρξε ανάλογη: η ναυτική μας παράδοση, η γεωγραφική θέση - με τη χώρα μας να αποτελεί είσοδο στην Ε.Ε. - ο νησιωτικός μας πλούτος και το εκτεταμένο δίκτυο λιμανιών, αποτελούν παράγοντες που οφείλουμε, όχι απλώς επιθυμούμε, να εκμεταλλευτούμε εποικοδομητικά».

Προχωρά έτσι στον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας και στην εισαγωγή ενός σαφούς και σταθερού κανονιστικού πλαισίου με παράλληλη απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών και επιχειρεί να άρει γραφειοκρατικές διαδικασίες που δημιουργούν αδικαιολόγητες καθυστερήσεις.

Πολλές από τις απαραίτητες νομοθετικές πρωτοβουλίες έχουν ενσωματωθεί στο πολυνομοσχέδιο που θα κατατεθεί προς ψήφιση εντός των αμέσως επόμενων εβδομάδων.

Σημειώνεται πως οι στόχοι για να επιτευχθούν απαιτείται συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, περιλαμβανομένων των συναρμοδίων Υπουργείων, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των θεσμικών εκπροσώπων των λιμένων της χώρας, των εργαζομένων, των δυνητικών χρηστών λιμενικών υπηρεσιών, του Ταμείου Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), καθώς και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Επιχειρηματική ανάπτυξη

Η νέα Εθνική Στρατηγική επιδιώκει μεταξύ άλλων: την επιχειρηματική ανάπτυξη και εξειδίκευση των λιμένων με βάση επιχειρηματικά κριτήρια, τη διάκριση των διοικητικών λειτουργιών (port administration) από τις εμπορικές λειτουργίες και δραστηριότητες (port operation), την προσέλκυση ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων, την παραχώρηση δικαιωμάτων επιχειρηματικής δραστηριοποίησης σε αξιόπιστους ιδιωτικούς επιχειρηματικούς ομίλους που πιθανόν να σημαίνει την παράλληλη λειτουργία δύο ή περισσοτέρων - ιδιωτικών ή/και δημοσίων– ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων στο ίδιο λιμάνι.

«Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων»

Για να διασφαλιστεί, λοιπόν, ένα σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο με ενιαίους και σταθερούς κανόνες που θα επιτρέψει την ομαλή ανάπτυξη του επιδιωκόμενου επιχειρηματικού περιβάλλοντος είναι αναγκαίο να υπάρχει εξειδικευμένη εποπτεία από πλευράς του Δημοσίου. Αυτήν την νέα ευθύνη πρόκειται να εξυπηρετήσει η δημιουργία «Ρυθμιστικής Αρχής Λιμένων» ή ΡΑΛ.

Σε αυτό το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο, η Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων προτείνεται να έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

1. παρακολούθηση της εφαρμογής της εθνικής στρατηγικής στο λιμενικό τομέα
2. εποπτεία των λιμένων, κρατικών και ιδιωτικών, ως προς την τήρηση των υποχρεώσεών τους στο πλαίσιο της κείμενης νομοθεσίας,
3. παρακολούθηση και έλεγχο της λειτουργίας της αγοράς λιμενικών υπηρεσιών και των θαλασσίων ενδομεταφορών,
4. εισήγηση μέτρων για την τήρηση και αποκατάσταση των αρχών ελεύθερου ανταγωνισμού,
5. χορήγηση αδειών σε παρόχους λιμενικών υπηρεσιών εμπορικού χαρακτήρα, ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς,
6. διαμόρφωση κριτηρίων καταλληλότητας για τη διαδικασία αδειοδότησης,
7. έγκριση ή γνωμοδότηση επί της μεθοδολογίας και του καθορισμού λιμενικών τελών,
8. παρακολούθηση της επιθεώρησης των λιμενικών υποδομών και εγκαταστάσεων,
9. υποχρεωτική γνωμοδότηση προς την αρμόδια αρχή για τη διαπίστωση παράβασης των κανόνων του εθνικού και Κοινοτικού δικαίου του ανταγωνισμού,
10. δυνατότητα παραγγελίας για κατά προτεραιότητα εξέταση παραβάσεων μείζονος σημασίας,
11. γνωμοδότηση προς τους αρμόδιους κρατικούς φορείς για την εφαρμογή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων,
12. επιβολή κυρώσεων για την παραβίαση της κείμενης νομοθεσίας,
13. συνεργασία με συναφείς Ανεξάρτητες Αρχές άλλων κρατών μελών και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
14. Οι αρμοδιότητες της Αρχής θα είναι πρωτογενείς καθόσον προκύπτουν από τις εξειδικευμένες απαιτήσεις του νέου ρυθμιστικού πλαισίου και συνεπώς δεν περιλαμβάνονται στις υφιστάμενες αρμοδιότητες της Γενικής Γραμματείας Λιμένων και Λιμενικής Πολιτικής.

Οι αρμοδιότητες των ΓΓΛΛΠ και ΡΑΛ είναι συνεπώς διακριτές και οι δύο υπηρεσίες συνεργάζονται σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος με στόχο την μέγιστη συνεισφορά των λιμένων στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας.

Η «προίκα» για τις εισηγμένες

Με βάση την εξαγγελθείσα λιμενική πολιτική, από τη συνένωση των υφιστάμενων δομών (Οργανισμοί Λιμένων Α.Ε), δημιουργούνται Λιμενικά Δίκτυα με τη μορφή Ανωνύμων Εταιρειών και στη συνέχεια μετεξελίσσονται σε Περιφερειακά Δίκτυα Λιμένων.

Οι νέες αυτές δομές δηλαδή τα Λιμενικά Δίκτυα λειτουργούν πάντοτε έναντι τρίτων ως «οικοπεδούχος» (landlord functions) εξ ονόματος του Ελληνικού Δημοσίου. Άλλωστε σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο «Οι χώροι και όλα εν γένει τα κτήματα που περιλαμβάνονται στην Ζώνη Λιμένα είναι κοινόχρηστα δημόσια κτήματα και ανήκουν στο Δημόσιο κατά κυριότητα, η χρήση όμως και η εκμετάλλευσή τους ανήκει στον οικείο φορέα διοίκησης και εκμετάλλευσης Λιμένα»( Ν.2971/2001,Άρθρο 22).

Σε κάθε Λιμενικό Δίκτυο διαχωρίζονται οι διοικητικές λειτουργίες (port administration) από τις λιμενικές επιχειρηματικές δραστηριότητες (port operation). Το Λιμενικό Δίκτυο, μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Αξιοποίησης και Ανάπτυξης (ΓΔΑΑ), θα εποπτεύει τις επιχειρηματικές δραστηριότητες και τις δραστηριότητες παροχής λιμενικών υπηρεσιών που αναλαμβάνουν ιδιωτικοί φορείς.

Στο Λιμενικό Δίκτυο μεταφέρεται επίσης η ευθύνη για την έκδοση διοικητικών πράξεων κατά το πρότυπο «υπηρεσίας μιας στάσης» - one stop shop (ανάλογο μοντέλο λειτουργίας εφαρμόζεται στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας που είναι η αρμόδια πολεοδομική αρχή για έργα αεροδρομίων).

Το Λιμενικό Δίκτυο διατηρεί σε κάθε περίπτωση τις διοικητικές λειτουργίες αλλά και τις επιχειρηματικές, όπου δεν υπάρξει συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και τις ασκεί μέσω των υποκείμενων οργανισμών που το συγκροτούν. Η παρακολούθηση και ο έλεγχος του ανωτέρω πλαισίου ασκείται από τη Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων.

Το Λιμενικό Δίκτυο:

1. είναι υπεύθυνο για τη συντήρηση των υποδομών (θαλάσσιων και χερσαίων), όπως και του εξοπλισμού που του ανήκει,
2. καθορίζει τα λιμενικά τέλη για κάθε λιμένα αρμοδιότητάς του και εισπράττει τα τέλη από τους χρήστες (όπου δεν υπάρχει πάροχος),
3. είναι υπεύθυνο για την κατάρτιση ή έγκριση του Στρατηγικού και Επιχειρηματικού Σχεδίου και του Γενικού Προγραμματικού Σχεδίου (Master Plan), για τους λιμένες αρμοδιότητάς του,
4. έχει την ευθύνη σχεδιασμού, ωρίμανσης και εποπτείας της υλοποίησης έργων στους λιμένες αρμοδιότητάς του,
5. είναι υπεύθυνο για την κατάρτιση των σχεδίων ασφαλείας που προβλέπονται από τις διεθνείς συνθήκες και κανονισμούς ασφάλειας λιμένων,
6. συνεργάζεται στενά με τους αρμόδιους φορείς της πολιτείας για αρμοδιότητες στους λιμένες όπως ασφάλεια, αστυνόμευση (Λιμενικό Σώμα), τελωνεία (Υπουργείο Οικονομικών)
7. «Διοικητική Συνένωση υφιστάμενων Ανωνύμων Εταιρειών Οργανισμών Λιμένων»

Με δεδομένη την υφιστάμενη κατάσταση, η υλοποίηση της οργανωτικής αναδιάρθρωσης επιβάλλεται να γίνει σε φάσεις με πρώτη τη «Διοικητική Συνένωση υφιστάμενων Ανωνύμων Εταιρειών Οργανισμών Λιμένων».

Έτσι σχεδιάζεται η συνένωση των 12 Ανωνύμων Εταιρειών Οργανισμών Λιμένων σε μικρότερο αριθμό με γεωγραφικό κριτήριο. Όπως αναφέρεται «ενδεικτικά αυτό μπορεί να υλοποιηθεί με την δημιουργία των εξής λιμενικών δικτύων:

1. Αττικό Λιμενικό Δίκτυο: ΟΛ Πειραιά, ΟΛ Λαυρίου, ΟΛ Ραφήνας, ΟΛ Ελευσίνας
2. Δίκτυο Λιμένων Βορείου Ελλάδας: ΟΛ Θεσσαλονίκης, ΟΛ Καβάλας, ΟΛ Αλεξανδρούπολης
3. Δίκτυο Λιμένων Δυτικής Ελλάδας: ΟΛ Ηγουμενίτσας, ΟΛ Κέρκυρας, ΟΛ Πάτρας
4. Δίκτυο Λιμένων Κρήτης: ΟΛ Ηρακλείου.