Η ελληνική γραφειοκρατία όταν βλέπει τεχνολογία, είναι σίγουρο πως δεν τρελαίνεται από την χαρά της. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει. "Κουμπώνεται" και "εξετάζει" προσεκτικά το καινούργιο εργαλείο, πλατφόρμα κ.λπ. Κι ας μην έχει ιδέα τι είναι αυτό που εξετάζει. Θέλει να διαπιστώσει αν πρόκειται για σύμμαχο ή μπελά. Η καχυποψία δεν κρύβει απαραίτητα κακή πρόθεση· είναι μια παλιά συνήθεια που έχει μάθει να ζει ανάμεσα σε χαρτιά, σφραγίδες και φακέλους-ακορντεόν. Μια συνήθεια που κάνει πολλούς να αισθάνονται ανασφαλείς χωρίς 3 αιτήσεις και 5 σφραγίδες. Το ψηφιακό βέβαια, έρχεται! Και θα επικρατήσει! Όσο κι αν το παλιό αρνείται να παραδώσει τα όπλα, χωρίς αντίσταση. Αλλά μέχρι την επικράτηση…

Ξεκινάς μια ηλεκτρονική διαδικασία και για λίγα λεπτά όλα δείχνουν ευρωπαϊκά, γρήγορα, σύγχρονα. Συμπληρώνεις, πατάς επιβεβαίωση, παίρνεις ειδοποίηση. Και πάνω που ετοιμάζεσαι να πεις "επιτέλους προχωράμε σωστά", τσουπ εμφανίζεται το μήνυμα: "Για την ολοκλήρωση απαιτείται και η φυσική σας παρουσία"! Κι εσύ μένεις να ξύνεις απορημένος το κεφάλι για τους λόγους που καθιστούν την φυσική σου παρουσία απαραίτητη. Μόνο όμως μέχρι να πας για ταυτοποίηση στοιχείων σε μια τράπεζα και ο υπάλληλος να μην δέχεται, παρά τις ξεκάθαρες προβλέψεις του νόμου, το βιομετρικό δίπλωμα. Ή έως ότου να τηλεφωνήσεις σε άλλη τράπεζα που το web banking της ζητά επίμονα ταυτοποίηση των στοιχείων σου. Και να εξηγήσεις ότι τα στοιχεία σου είναι πλήρως επικαιροποιημένα στο Εθνικό Μητρώο Επικοινωνίας κι ότι εκείνοι οφείλουν να τα πάρουν από εκεί. Αλλά σιγά μην δεχτούν αυτό που προβλέπει ο νόμος. Εκείνοι θα επιμένουν ότι πρέπει "να περάσεις από υποκατάστημα". Κι όταν εσύ επιμείνεις στην ερώτηση "γιατί", να βάλουν… κασέτα: "πρέπει να περάσετε από υποκατάστημα!". 

Μιλάμε για καθαρά ιδιωτικές τράπεζες και γι’ αυτό που κάθε φυσιολογικός άνθρωπος αποκαλεί "πέσιμο από τα σύννεφα" και απότομη επιστροφή στην πραγματικότητα, με συνοπτικές διαδικασίες.

Φυσικά όλα αυτά δεν γίνονται από πείσμα ή σαδιστική διάθεση κανενός. Είτε στον δημόσιο, είτε στο ιδιωτικό τομέα. Γίνονται γιατί η απανταχού γραφειοκρατία έχει μάθει να στηρίζεται στο χειροπιαστό και σε αυτό που "φυλάει την… πλάτη της". Το χαρτί δίνει αίσθηση ασφάλειας και μη αμφισβήτησης. Αν το έχεις στα χέρια σου, "υπάρχει". Αν είναι pdf, θα πρέπει να εμπιστευτείς το άυλο, και αυτό, καταά την συγκεκριμένη νοοτροπία, δεν είναι τόσο εύκολο. Γι’ αυτό και κάθε φορά που μια νέα πλατφόρμα ανοίγει, ξεκινάει μια μικρή εξομολόγηση για το πώς "παλιά όλα γίνονταν αλλιώς, αλλά γίνονταν". Μια σταγόνα νοσταλγίας πριν το update και την υποχρέωση να προλάβουμε το τρένο.

Η τεχνολογία από την άλλη πλευρά δουλεύει αθόρυβα και μεθοδικά. Αυτοματοποιεί, οργανώνει, μαζεύει αστοχίες χρόνων χωρίς φωνές και ανακοινώσεις. Αν κολλήσει κάπου, συνήθως δεν φταίει η ίδια· κάπου υπάρχει ένα κουμπί που κανείς δεν τολμάει να πατήσει, μήπως "κάνει ζημιά". Αυτή η φοβία δεν έχει τεχνική υπόσταση, είναι ζήτημα νοοτροπίας και ενστίκτου αυτοσυντήρησης. Μια ολόκληρη παράδοση που λέει "μην πειράξεις αυτό που δουλεύει, γιατί μετά ποιος το φτιάχνει". Οπότε αν το καινούργιο για να δουλέψει, χρειάζεται να πατηθεί ένα κουμπί, δεν το πατάμε. Απλά πράγματα! Όπως επίσης, πολύ επικερδή για τον… Γρηγόρη, μερικές φορές!

Κι εμείς ανάμεσα, να κάνουμε διαδρομές ανάμεσα στο προφανές και το απαράδεκτο. Έχουμε ψηφιακές ταυτότητες που ισχύουν, αλλά δεν πρέπει να βγάλουμε το Προσωπικό Αριθμό, γιατί θα μας παρακολουθούν παντού. Λες και το… Echelon δεν έχει άλλη δουλειά και χρησιμότητα από το να παρακολουθεί τον μπάρμπα… Πέτρο, που κάνει οφθαλμόλουτρο στο θεσπέσιο πλάσμα που περπατά μπροστά του. Έχουμε αιτήσεις που ανεβαίνουν online, αλλά πρέπει να εκτυπωθούν "για το αρχείο". Έχουμε διαδικασίες που ξεκινούν αυτόματα και ολοκληρώνονται πλήρως ψηφιακά αλλά καταλήγουν στο "ελάτε μια στιγμή από το γραφείο". Όχι επειδή χρειάζεται· προφανώς και δεν χρειάζεται. Όμως κάποιοι αισθάνονται πως πρέπει να αισθανθούν (sic)  ότι "κάτι έγινε"…

Η γραφειοκρατία δεν αντιστέκεται στην τεχνολογία· αντιστέκεται στον φόβο ότι χάνει τα κεκτημένα και ότι δεν μπορεί να δικαιολογήσει την ύπαρξή της. Η τεχνολογία δεν βιάζεται· ξέρει ότι αργά ή γρήγορα θα επικρατήσει. Κι αυτή η επικράτηση θα γίνει απλά και ήσυχα, χωρίς φασαρία. Κάποια στιγμή, κάπου όπου ακόμη συμβαίνει, κάποιοι δεν θα ξαναπούν "φέρε το και σε χαρτί", γιατί κανείς δεν θα το θεωρεί πια απαραίτητο. Κι έτσι θα έχει ολοκληρωθεί η αθόρυβη επανάσταση του αυτονόητου. 

Μια διαδικασία θα ξεκινάει ηλεκτρονικά και θα τελειώνει ηλεκτρονικά, χωρίς πολλαπλές διαδρομές, χωρίς ουρές, χωρίς φωτοτυπίες που βγαίνουν ανάποδα και χωρίς να χρειάζεται π.χ. να πας στο ΚΕΠ για μία ληξιαρχική πράξη γάμου. Μόνο με αυτό που λείπει χρόνια: μια απλότητα που δεν χρειάζεται να εξηγήσει, να αποδείξει ή να δικαιολογήσει. Μια απλότητα που θα μοιάζει και θα είναι, επιτέλους, αυτονόητη!

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr