Ύστερα από έναν χρόνο επεκτατικής νομισματικής πολιτικής, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δείχνει να έχει περάσει σε φάση ηρεμίας. Χωρίς όμως να επιδεικνύει και κάποια σχετική βεβαιότητα. Από τον Ιούλιο του 2022, όταν ξεκίνησε μετά από οκτώ χρόνια αρνητικών επιτοκίων (Ιούνιος 2014 έως  τον Ιούλιο 2022), έναν κύκλο αλλεπάλληλων αυξήσεων  επί ένα χρόνο (Σεπτέμβριος 2023), η ΕΚΤ επιχείρησε και (μάλλον) κατόρθωσε να τιθασεύσει έναν πληθωρισμό που έμοιαζε αρχικά ανεξέλεγκτος. Από τον Ιούνιο του 2024 και με τα γεωπολιτικά σύννεφα να απειλούν ολόκληρη την ήπειρο, η Κεντρική Τράπεζα θεώρησε σωστό να ακολουθήσει αντίστροφη πορεία. Εκ του αποτελέσματος, ορθά! Τώρα, με το βασικό επιτόκιο καταθέσεων στο 2%, επιλέγει να παγώσει τις κινήσεις της.

Η επιλογή αυτή δεν είναι απλά μία τεχνοκρατική απόφαση, αλλά συνέχεια συγκεκριμένης πολιτικής. Μετά την επιθετική άνοδο του 2022-23, η οικονομία της Ευρωζώνης επιβραδύνθηκε, ο πληθωρισμός επέστρεψε κοντά στο 2 %, και οι κυβερνήσεις βλέπουν την συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία και την προεδρία Τραμπ ως τεράστια απειλή για την (ήδη αναιμική πλην ελάχιστων εξαιρέσεων) ανάπτυξη. Η Κριστίν Λαγκάρντ γνωρίζει καλά πως κάθε επόμενη απόφαση δεν θα κριθεί από τα μοντέλα, αλλά από τις αντοχές των κοινωνιών.

Η ίδια, στη σημερινή συνέντευξη Τύπου, επέλεξε χαμηλούς τόνους. Μίλησε για "οικονομία που κρατά παρά τις δυσκολίες" και "πληθωρισμό που κινείται προς τον στόχο". Όμως το βλέμμα της, λένε όσοι την παρακολουθούν συχνά, πρόδιδε κάτι πιο σύνθετο – μια προσπάθεια να δείξει αυτοπεποίθηση ενώ γνωρίζει ότι πλέον το περιθώριο λάθους, είναι απειροελάχιστο, έως ανύπαρκτο. Δεν υποσχέθηκε μειώσεις, δεν έκλεισε την πόρτα σε αυξήσεις· προτίμησε τη φράση "απόφαση με απόφαση", ένα είδος τεχνοκρατικής ουδετερότητας που ισοδυναμεί με έκφραση αισθητού πολιτικού φόβου. Οι εποχές είναι ιδιαίτερα σύνθετες και δύσκολες, ακόμη και για βασίλισσες.

Το σύνολο της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ τα τελευταία χρόνια είναι η αντανάκλαση μιας Ευρώπης που φοβάται να αναλάβει οποιοδήποτε ουσιαστικό ρίσκο. Από την υπερβολή της ποσοτικής χαλάρωσης περάσαμε στην υπερβολή της αυστηρότητας· τώρα επιχειρείται μια επιστροφή στη "κανονικότητα", χωρίς να είναι ακόμη σαφές ποια είναι αυτή. Οι τράπεζες κρατούν υψηλά περιθώρια, τα κράτη βλέπουν το κόστος δανεισμού να παραμένει αυξημένο, και οι επενδύσεις αναβάλλονται ενόσω οι προβλέψεις αναθεωρούνται διαρκώς.

Η ακινησία σίγουρα μοιάζει με σταθερότητα, και ίσως αυτό ακριβώς είναι που χρειάζεται η Ευρωζώνη. Για λίγο… Όμως κάθε περίοδος σταθερότητας είναι και περίοδος φθοράς, αν δεν συνοδεύεται από στρατηγικό και τακτικό σχεδιασμό. Πότε η ΕΚΤ θα θεωρήσει ότι η οικονομία μπορεί να σταθεί χωρίς τη δική της πειθαρχία; Θα αναλάβει ποτέ ξανά το ρίσκο μιας περαιτέρω χαλάρωσης; Ή θα παραμείνει στο mandate της σταθερότητας των τιμών, αφήνοντας στην άκρη την τόλμη που έσωσε την παρτίδα τόσες φορές, μετά την αρχή της προηγούμενης δεκαετίας;

Σε έναν κόσμο που οι κεντρικές τράπεζες έχουν μετατραπεί σε de facto κυβερνήσεις των αγορών, η ΕΚΤ επιλέγει να δείξει ψυχραιμία. Μα η ψυχραιμία δεν είναι πάντα αρετή, μπορεί να αποδειχθεί κάτι χειρότερο: φόβος! Κι αν ο φόβος αυτός μετατραπεί σε δόγμα, τότε το "ό,τι χρειαστεί" του Σούπερ Μάριο Ντράγκι θα αντικατασταθεί από το γνωστό Ευρωπαϊκό "ας περιμένουμε, να δούμε", του υπερωκεανίου που στρίβει αργά. Πόσο όμως μπορεί να αντέξει μια ήπειρος να περιμένει ενώ μπάζει νερά;

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr