Στην Ελλάδα, η ίδρυση κόμματος έχει πια γίνει κάτι σαν χόμπι, μια μόδα. Όπως άλλοι ανοίγουν καφετέριες ή σουβλατζίδικα, έτσι ιδρύονται σήμερα πολιτικοί φορείς. Μόνο που για να φτάσεις να σερβίρεις καφεδάκια ή να ψήνεις σουβλάκια, χρειάζεται κόπος, επένδυση και πελατεία· ενώ το κόμμα αρκεί να έχει όνομα, σήμα και μια καλή φωτογραφία. Άντε στην πιο απαιτητική περίπτωση, φόντο με ελληνική σημαία.

Τον τελευταίο καιρό, ο πολιτικός αέρας μυρίζει νέο αίμα. Ο Αλέξης Τσίπρας, ο Αντώνης Σαμαράς, ο Πάνος Καμμένος (ή, πιο σωστά, η σύζυγός του), ακόμη και πρόσωπα που πριν λίγα χρόνια δεν υπήρχαν καν στον πολιτικό χάρτη, φαίνεται να φλερτάρουν με την ιδέα ενός δικού τους σχήματος. Και ο πολίτης, μπροστά σε αυτό το πανηγύρι "δημιουργικής διάσπασης", αναρωτιέται αν τελικά χρειαζόμαστε νέα κόμματα ή απλώς νέες δικαιολογίες για τα παλιά.

Ο Αλέξης Τσίπρας εμφανίζεται έτοιμος να ξαναγράψει την ιστορία του, αυτή τη φορά χωρίς τα βαρίδια του ΣΥΡΙΖΑ. Ένας νέος φορέας, πιο ευέλικτος, πιο καθαρός, πιο... άδειος. Διότι μετά από δεκαπέντε χρόνια πολιτικής ζωής, το "νέο" είναι μάλλον σχετικό. Η υπόσχεση μιας επανεκκίνησης ακούγεται ωραία στα λόγια — αλλά το restart, όταν δεν συνοδεύεται από νέο λογισμικό, απλώς ξαναφορτώνει τα ίδια σφάλματα. Και τα βαρίδια μόλις αποφάσισαν πως αυτός μπορεί να μην τα θέλει αλλά αυτά τον θέλουν και τον παραθέλουν. Χαζά είναι;

Από την άλλη, ο Αντώνης Σαμαράς, πρόσωπο με σοβαρότητα, πολιτική ιστορία και θεσμικό βάρος, δεν είναι από εκείνους που μπορεί να φανταστεί κανείς να ιδρύουν κόμμα για να λύσουν προσωπικούς λογαριασμούς. Ούτε το ύφος του, ούτε η ιστορία του και η υστεροφημία του προδιαθέτουν για τέτοιες κινήσεις. Σαφώς και, υπό το δικό του πρίσμα και πιστεύω, έχουν βάση τα όσα κατά καιρούς αναφέρει στις παρεμβάσεις του, αλλά η απόσταση από το σημείο αυτό μέχρι του να διακινδυνέψει αυτό που κι εκείνος βοήθησε τα μάλα (και με προσωπικές θυσίες) να χτιστεί, δείχνει πολύ δύσκολο να καλυφθεί. Η φημολογία γύρω  από τ’ όνομά του, μάλλον προϊόν επιθυμίας πολιτικών "ορφανών" που αναζητούν πατέρα μοιάζει, παρά με βάσιμη και πραγματική πρόθεση.

Η Αφροδίτη Λατινοπούλου βέβαια,  δεν χρειάζεται να ιδρύσει τίποτα καινούργιο· το έχει ήδη κάνει. Η "Φωνή Λογικής" υπάρχει και δηλώνει παρούσα σε κάθε ευκαιρία, υπενθυμίζοντας ότι η λογική, στην ελληνική πολιτική, δεν είναι απαραίτητα η επικρατούσα φωνή. Στην εποχή των influencer πολιτικών, το κόμμα της λειτουργεί σαν φυσική συνέχεια του προσωπικού brand: λίγο πατρίδα, λίγο τηλεοπτική ρητορική, πολύ Instagram. Αν δεν είχαν γίνει εκείνα τα φάλτσα περί Τραμπ, το υπό (δημοσιολογική) αμφισβήτηση πόθεν έσχες κ.λπ. ίσως να υπήρχε καλύτερη προοπτική. Τώρα τα πράγματα μοιάζουν δύσκολα και ο γάμος έχει πολυκοσμία… 

Φυσικά, έχουμε και τον Πάνο Καμμένο, ο οποίος αποφάσισε ότι, αφού ο ίδιος έκανε τον κύκλο του, ήρθε η ώρα να μπει στο παιχνίδι η σύζυγος του. Η Έλενα Τζούλη, σύμφωνα με όσα δήλωσε ο ίδιος, σκέφτεται να προχωρήσει στην ίδρυση νέου κόμματος και να αναλάβει ρόλο αρχηγού. Αν όντως το κάνει, θα είναι η πρώτη φορά που η ελληνική πολιτική θα ζήσει το φαινόμενο της οικογενειακής διαδοχής σε κόμμα… που δεν έχει ακόμη ιδρυθεί. Πρόκειται για πρωτοπορία. Και, γιατί όχι, για νέο πολιτικό είδος: το "οικογενειακό κόμμα σε προετοιμασία".

Σε όλα αυτά, προστίθεται τελευταία και το όνομα της κυρίας Μαρίας Καρυστιανού, μιας γυναίκας που η κοινωνία έμαθε μέσα από την τραγωδία των Τεμπών. Η ίδια μέχρι σήμερα το αρνείται στα λόγια, αλλά οι πράξεις της κάθε άλλο παρά το αποκλείουν. Αν πράγματι προχωρήσει στην πολιτική, δεν μπορεί και δεν θα έχει διαφορετική μεταχείριση από κανέναν. Η ιδιότητα της μητέρας θύματος γεννά σεβασμό· δεν εξασφαλίζει όμως πολιτική ασυλία. Κι εδώ αρχίζει το (πολύ) δύσκολο: όταν το πένθος γίνεται δημόσιος λόγος, ο κίνδυνος να γίνει και εργαλείο είναι απτός και υπαρκτός. Αν επιλέξει να εκπροσωπήσει πολίτες, τότε οφείλει να πάρει θέση για όλους και για όλα. Για την οικονομία, τη δικαιοσύνη, την ασφάλεια, την Ευρώπη· όχι μόνο για τα Τέμπη ή την Ελληνική πολιτική σκηνή. Η άσκηση πολιτικής δεν είναι μνημόσυνο· είναι ασύνορη και δυσβάσταχτη ευθύνη ζωντανών!

Το ουσιαστικό ερώτημα πάντως, δεν είναι ποιος θα φτιάξει κόμμα, αλλά το γιατί θα το φτιάξει. Αν είναι για να καλυφθεί κάποιο ιδεολογικό κενό, η κοινωνία θα έχει λόγους να το αγκαλιάσει. Αν είναι για να καλυφθεί κάποιο προσωπικό θέμα, απωθημένο κ.λπ., τότε το αποτέλεσμα είναι γνωστό: μικροί σχηματισμοί που γεννιούνται με πάταγο και σβήνουν με δελτίο Τύπου. Στην πραγματικότητα, η πληθώρα νέων κομμάτων δεν δείχνει ανανέωση, αλλά κόπωση. Μια κοινωνία που ανακυκλώνει τα ίδια πρόσωπα σε νέες συσκευασίες, απλώς δηλώνει ότι δεν πιστεύει πια σε κανέναν και τίποτε.

Ίσως, τελικά, η μόνη αληθινή καινοτομία να ήταν ένα κόμμα που δεν θα ιδρυόταν από πολιτικό. Ένα κόμμα που δεν θα γεννιόταν από φιλοδοξία και εγωισμό ή γινάτι, αλλά από ανάγκη. Ανάγκη για νέες, ουσιαστικές και παραγωγικές ιδέες, με όραμα και υπαρκτή ελπίδα. Αυτό σίγουρα ακούγεται ουτοπικό! Είναι γιατί στην Ελλάδα οι ουτοπίες έχουν πάντα πιο μικρή διάρκεια ζωής από τα κόμματα.

Μέχρι να δούμε τι πραγματικά θα συμβεί, ας κρατήσουμε τις σημειώσεις μας. Ο κατάλογος με τους υποψήφιους αρχηγούς μεγαλώνει καθημερινά — κι αν συνεχίσουμε έτσι, μάλλον κάποια στιγμή χρειαστούμε ένα κόμμα για να διαχειρίζεται… τα κόμματα.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr