Η Γαλλία, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, βρίσκεται ξανά σε μεταβατική περίοδο εξουσίας. Η χθεσινή καταψήφιση της κυβέρνησης Μπαϊρού με 364 ψήφους κατά και 194 υπέρ, οδήγησε στην παραίτηση του πρωθυπουργού, αφήνοντας τον Εμμανουέλ Μακρόν να αναζητά τον πέμπτο επικεφαλής κυβέρνησης μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια. Ο θεσμός της Πέμπτης Δημοκρατίας, σχεδιασμένος να προσφέρει σταθερότητα μέσω προεδρικής υπεροχής, δοκιμάζεται σκληρά από μία κοινοβουλευτική γεωμετρία που δεν επιτρέπει ιδιαίτερες ελπίδες για κάποια σταθερή πλειοψηφία. Η Εθνοσυνέλευση παραμένει τριχοτομημένη ανάμεσα σε αριστερά, κέντρο και ακροδεξιά, καθιστώντας το κυβερνητικό έργο μια αέναη προσπάθεια ισορροπίας.

Το πολιτικό αδιέξοδο μεταφράζεται σε οικονομική αδυναμία. Το έλλειμμα του 2024 ανήλθε στο 5,8% του ΑΕΠ, ενώ το δημόσιο χρέος κινείται γύρω στο 114% του ΑΕΠ, με αυξητική τάση. Το κόστος δανεισμού της Γαλλίας, που για δεκαετίες θεωρούνταν "πυρήνας" της Ευρωζώνης, έχει πλέον συγκλίνει με αυτό της Ιταλίας· οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων άγγιξαν το 3,5% και το spread με τα ιταλικά έχει κατά στιγμές αναστραφεί. Για πρώτη φορά στη μνήμη των αγορών, η Γαλλία θεωρείται χώρα περιφέρειας, με τις αξιολογήσεις να το επιβεβαιώνουν: η Moody’s υποβάθμισε τη χώρα σε Aa3 τον Δεκέμβριο του 2024, ενώ η Fitch διατηρεί αρνητική προοπτική και αναμένεται να επανεξετάσει την αξιολόγησή της εντός των επομένων ημερών. Το βάρος των τόκων διαγράφεται εκρηκτικό, με τις διεθνείς εκτιμήσεις να μιλούν για πάνω από 100 δισ. ευρώ ετησίως μέχρι το 2029, έναντι 59 δισ. το 2024!

Αίτιο της ακραία δύσκολης κατάστασης που έχει περιέλθει η χώρα, δεν είναι μόνο οι αριθμοί αλλά και η αδυναμία πολιτικής απόφασης. Η Γαλλία συνεχίζει να διατηρεί υψηλές πρωτογενείς δαπάνες χωρίς αντίστοιχη αύξηση της παραγωγικότητας, εγκλωβίζοντας τον προϋπολογισμό σε φαύλο κύκλο. Οι κοινωνικές πιέσεις, με το κίνημα "Bloquons tout" (Ας τα μπλοκάρουμε όλα) να οργανώνει συνεχείς απεργίες και αποκλεισμούς, κάνουν κάθε συζήτηση για εξορθολογισμό σαφέστατα δυσκολότερη. Η αμφισβήτηση του ίδιου του προεδρικού θεσμού από μεγάλα τμήματα της κοινής γνώμης (η εμπιστοσύνη στον Μακρόν κινείται μόλις στο 15–16%) επιβαρύνει περαιτέρω την ήδη κακή εικόνα αδυναμίας.

Τα σενάρια λύσης που συζητούνται, κινούνται σε τρεις κατευθύνσεις. Το πρώτο, και πιθανότερο τουλάχιστον αρχικά (~45%), είναι η αναζήτηση κυβέρνησης μειοψηφίας που θα επιδιώξει θεσμικό συμβιβασμό, στηριζόμενη στην ανοχή τμημάτων της μετριοπαθούς Αριστεράς, με αντάλλαγμα κοινωνικές εγγυήσεις σε έναν νέο προϋπολογισμό. Το δεύτερο (~35%) είναι η διάλυση της Εθνοσυνέλευσης και πρόωρες εκλογές, με το ρίσκο να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο η ακροδεξιά και να καταστεί η χώρα ακόμη πιο δύσκολα κυβερνήσιμη. Το τρίτο, λιγότερο πιθανό αλλά υπαρκτό (~15-17%), είναι μια τεχνοκρατική "γέφυρα" διάρκειας ενός έτους, με εντολή να εκπονήσει μεσοπρόθεσμο σχέδιο προσαρμογής συμβατό με τους νέους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες. Οι κανόνες αυτοί, που υιοθετήθηκαν το 2024, απαιτούν τετραετή διαδρομή σταθεροποίησης με δείκτη δαπανών ως βασικό οδηγό, αλλά δίνουν παράταση έως επτά έτη εφόσον συνδυαστεί με επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. Για τη Γαλλία, που χρειάζεται επενδύσεις σε ενέργεια, τεχνολογία και παραγωγικότητα, αυτό το πλαίσιο θα μπορούσε να αποτελέσει απρόσμενη αλλά ισχυρή σανίδα σωτηρίας.

Η Ευρωζώνη παρακολουθεί με ανησυχία. Η Γαλλία δεν είναι Ιταλία· είναι ο άξονας γύρω από τον οποίο χτίστηκε το κοινό νόμισμα. Αν αυτή η χώρα καταταγεί μόνιμα στην κατηγορία της περιφέρειας, το θεσμικό και οικονομικό πλήγμα θα είναι πολλαπλάσιο. Για την Ελλάδα, καθώς μία παρατεταμένη γαλλική κρίση σημαίνει αυξημένα spreads για όλο τον Νότο, μεταφράζεται σε πιο περιοριστική στάση της ΕΚΤ και μικρότερο περιθώριο ευρωπαϊκής ευελιξίας στους δημοσιονομικούς κανόνες. Ό,τι συμβαίνει στο Παρίσι αντανακλάται άμεσα στην Αθήνα. Το "Ελλάς-Γαλλία, συμμαχία", δεν αποτελεί μόνο σύνθημα!

Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι απλώς να βρεθεί νέος πρωθυπουργός, αλλά να υπάρξει κυβέρνηση με την αξιοπιστία να παρουσιάσει σχέδιο τετραετίας που θα πείθει τόσο τις αγορές όσο και τους πολίτες. Μπορεί να στηθεί μια "λειτουργική μειοψηφία" που θα εφαρμόσει κανόνες συγκράτησης δαπανών χωρίς να διαρραγεί η κοινωνική συνοχή; Θα δεχθούν οι αγορές ότι η αναστροφή του spread με την Ιταλία ήταν συγκυριακό σύμπτωμα και όχι η νέα κανονικότητα; Και, τελικά, είναι έτοιμη η Ευρώπη να ανεχθεί μια Γαλλία που από πυλώνας σταθερότητας κινδυνεύει να εξελιχθεί στη βασική της αδυναμία; Και να την βοηθήσει να ξεπεράσει τις πολλές σκοπέλους, που έχει μπροστά της;

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr