Η Τεχνητή Νοημοσύνη, εδώ και καιρό, έχει πάψει να είναι μια υπόθεση μελλοντολογίας ή θέμα συζήτησης για nerds. Είναι ήδη ο κινητήρας πίσω από μια σειρά μεγάλων ανατροπών. Και όχι μόνο στην οικονομία. Οι μηχανές δεν μαθαίνουν απλώς γρήγορα· μαθαίνουν καλύτερα, αθόρυβα και χωρίς διαλείμματα. Από τα υπόγεια των πανεπιστημίων μέχρι τις αίθουσες των υπουργείων, και από τις startup του San Francisco μέχρι τα νοσοκομεία της Ηπείρου, η τεχνολογία προχωρά χωρίς να ζητά την άδεια κανενός. Το ερώτημα δεν είναι αν έρχεται, αλλά πόσο μας έχει ξεπεράσει.

Στο επίκεντρο της νέας εποχής βρίσκεται η λεγόμενη Generative AI. Πρόκειται για μια τεχνολογική κατηγορία που δεν αρκείται στο να "αναγνωρίζει", αλλά δημιουργεί. Δημιουργεί κείμενα, εικόνες, ήχο, ακόμη και κώδικα. Συστήματα όπως το ChatGPT-4o και GPT-4.5, το Claude ή το Gemini δεν είναι απλώς εργαλεία· είναι μοντέλα που εκπαιδεύονται με τέτοιο βάθος, ώστε να μιμούνται τον άνθρωπο όχι μόνο στη γλώσσα, αλλά ακόμη και σε αυτήν την διαδικασία σκέψης. Ή έστω, σε μία πειστικότατη εκδοχή της. Αυτό μεταφράζεται σε άλματα στην παραγωγή περιεχομένου, στην εκπαίδευση, στην υποστήριξη πελατών, αλλά και σε κάτι πιο ανησυχητικό: στην ομαλή, σχεδόν αθόρυβη μετάβαση από την ανθρώπινη κριτική σκέψη στην διαδικασία αλγοριθμικής πρότασης ή ακόμη και απόφασης. 

Και δεν είναι μόνο το περιεχόμενο. Η AI διαχέεται ήδη σε συστήματα υγείας, στη φαρμακευτική έρευνα, στα αυτόνομα οχήματα, στις υποδομές των πόλεων και στη γεωργία. Όπου υπάρχουν δεδομένα, υπάρχει και η δυνατότητα πρόβλεψης· και όπου υπάρχει πρόβλεψη, η AI βρίσκεται ένα βήμα μπροστά από εμάς. Η σύζευξή της με το Internet of Things και τα δίκτυα 5G χτίζει μια νέα πραγματικότητα: πιο αποδοτική, πιο έξυπνη, αλλά και πιο ευάλωτη. Το ενδιαφέρον στρέφεται πλέον στην Explainable AI. Διότι όσο περισσότερο μερίδιο αποφάσεων αποκτά η τεχνολογία, τόσο πιο επιτακτικό γίνεται να λογοδοτεί και να εξηγεί, τους τρόπους με τους οποίους το κάνει.

Μέσα σε αυτό το τοπίο, η Ελλάδα επιχειρεί να μη μείνει θεατής. Η συγκρότηση της Εθνικής Στρατηγικής για την AI, με τη συμβολή ειδικής επιτροπής και ερευνητών από πανεπιστήμια και φορείς, είναι ένα πρώτο βήμα. Το σχέδιο περιλαμβάνει γνωστούς στόχους: ενίσχυση δεξιοτήτων, δημιουργία θεσμικού πλαισίου, εφαρμογές σε κρίσιμους τομείς όπως υγεία, εκπαίδευση, ενέργεια και πολιτισμός. Η ίδρυση του Pharos – The Greek AI Factory, δεν είναι απλώς σύμβολο φιλοδοξίας αλλά και δοκιμασία συνέπειας. Θα αποτελέσει κόμβο ανάπτυξης ελληνικών μοντέλων, εργαλείων για την προστασία της γλώσσας και της πολιτιστικής κληρονομιάς, και πλατφόρμα για καινοτομία σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Όλα αυτά, όπως συχνά συμβαίνει στη νότια άκρη των Βαλκανίων, υπάρχουν σε επίπεδο εξαγγελιών. Υπάρχει σχέδιο, υπάρχει χρηματοδότηση, αλλά δεν υπάρχει ακόμη ουσιαστική λειτουργία.

Γεγονός που γεννά και την πραγματική πρόκληση. Η οποία εντοπίζεται στην ουσιαστική υλοποίηση της στρατηγικής. Θα εφαρμοστεί ή θα παραμείνει ακόμη ένα κείμενο πολιτικής, πυκνογραμμένο και μεστό μεν, αλλά ανενεργό δε; Θα γεφυρωθεί το κενό δεξιοτήτων; Θα χτιστούν σοβαρές υποδομές; Θα έχουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πρόσβαση στα οφέλη της τεχνολογίας και όχι μόνο στις ανασφάλειές της; 

Η χώρα έχει ευκαιρία να καταλάβει και πάλι (μετά από δεκαετίες) εξέχουσα και σημαντική θέση ως περιφερειακός κόμβος για εφαρμογές σε ναυτιλία, τουρισμό, μεταποίηση, αγροδιατροφή κ.ά. Αλλά η ευκαιρία δεν θα περιμένει. Το ρολόι ήδη τρέχει. Και τελικά, αυτό που μένει να απαντηθεί δεν είναι αν η AI θα διαμορφώσει το μέλλον μας· αυτό πλέον αποτελεί μία από τις ελάχιστες βεβαιότητες της ζωής και καλό θα είναι να το αποδεχτούμε.

Το ερώτημα είναι: θα είμαστε κι εμείς παρόντες στη διαμόρφωση αυτή ή θα παραμείνουμε απλώς θεατές της;

Πέτρος Λάζος

petros.lazos@capital.gr