Σε κάθε βιβλιοθήκη σοβαρού επενδυτή, πρέπει να υπάρχει ένα συγκεκριμένο βιβλίο. Ένα βιβλίο που δεν πρέπει απλά να διαβάζεται, αλλά να μελετάται ξανά και ξανά. Δεν "ανακαλύπτεται" πια από κανέναν, αλλά επανέρχεται στην επιφάνεια και επανεξετάζεται, σε κάθε κύκλο ευφορίας και πανικού. Πρόκειται φυσικά για το θρυλικό πια "Reminiscences of a Stock Operator" του Edwin Lefèvre που δεν είναι μόνο ένα χρονικό των χρηματιστηρίων του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού. Είναι ένας καθρέφτης όπου μέσα του αντανακλάται λαμπερή η μορφή του Jesse Livermore: του ανθρώπου που έζησε τα πιο θριαμβευτικά και ταυτόχρονα τραγικά άκρα της κερδοσκοπίας και που σήμερα πια θεωρείται ο πατέρας, τόσο του day, όσο και του algorithmic trading.

Ο Jesse Livermore δεν είναι ένας φανταστικός χαρακτήρας· είναι υπαρκτό πρόσωπο, γεννημένος το 1877 στη Μασαχουσέτη, αυτοδίδακτος, με μαθηματική ευφυΐα και ψυχολογική ενόραση που τον ανέδειξαν σε θρύλο. Η persona που τον "αντικαθιστά" στο βιβλίο, ο Lawrence Livingston, περιγράφει όχι μόνο τις επιτυχίες του –όπως η τεράστια κερδοσκοπία κατά της αγοράς πριν την κατάρρευση του 1929– αλλά και τα ολέθριά του λάθη: την αλαζονεία, την πλεονεξία και την παραβίαση των ίδιων του των αρχών.

Ο Edwin Lefèvre, ο συγγραφέας του βιβλίου, ήταν οικονομικός δημοσιογράφος και διπλωμάτης. Με βάση πραγματικές συνεντεύξεις και προσωπική παρατήρηση, κατέγραψε τη ζωή του Livermore σε μορφή μυθιστορηματικής βιογραφίας, διατηρώντας ωστόσο την ακρίβεια στα βασικά γεγονότα. Αν και δεν ήταν trader, κατάφερε να αποτυπώσει με μοναδική καθαρότητα τη βαθύτερη λειτουργία των αγορών: δεν είναι ποτέ ζήτημα πληροφορίας, αλλά ζήτημα ανθρώπινης φύσης.

Ο Dickson G. Watts, λιγότερο γνωστός στο ευρύ κοινό, υπήρξε επίσης trader και πρόεδρος του New York Cotton Exchange στα τέλη του 19ου αιώνα. Το σύντομο αλλά πυκνό του έργο Speculation as a Fine Art, δημοσιευμένο το 1880, αποτέλεσε ένα από τα πρώτα ψυχολογικά manual για επενδυτές. Εκεί αναλύει την "τέχνη" της κερδοσκοπίας, στη βάση της εσωτερικής πειθαρχίας και της διαίσθησης που γεννάται μόνο από βαθιά εμπειρία. Μία από τις πιο διάσημες φράσεις του: "The trader must be courageous but not too confident, cautious but not timid." (Ο κερδοσκόπος πρέπει να είναι θαρραλέος αλλά όχι υπερβολικά σίγουρος, προσεκτικός αλλά όχι δειλός), αποτελεί και σήμερα κανόνα που καλά θα κάνουν όλοι όσοι ασχολούνται με τις αγορές να τον τηρούν απαρέγκλιτα και χωρίς εξαιρέσεις.

Η ιστορία του Watts είναι λιγότερο δραματική από εκείνη του Livermore, αλλά εξίσου διδακτική. Δεν καταστράφηκε από μία εμμονή· αποσύρθηκε όταν κατάλαβε ότι οι αγορές δεν συγχωρούν την κούραση. Αντίθετα, ο Livermore ενώ είχε διατυπώσει ξεκάθαρους κανόνες για τον εαυτό του –να μην αγοράζει σε αγορές χωρίς τάση, να μην επενδύει ενάντια στην αγορά, να προστατεύει το κεφάλαιό του με stop loss– κατέρρευσε όταν τους παραβίασε, πιστεύοντας ότι η ιδιοφυΐα του μπορούσε να "νικήσει" την αγορά.

Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η ιστορία του "σημείου ύπνου”, την οποία αναφέρει ο Livermore αλλά αποτελεί βίωμα του Watts.

Ένας εξαιρετικά επιτυχημένος trader συμβολαίων βαμβακιού, παραπονέθηκε στον Watts ότι είχε δημιουργήσει μία τεράστια θέση long στο βαμβάκι και πως το μέγεθος αυτής της θέσης τον ανησυχούσε σε βαθμό που το stress, δεν του επέτρεπε να κοιμηθεί. "Ε, τότε πούλα", τον συμβούλεψε ο πολύπειρος Watts. Ο trader, αφού το σκέφτηκε για λίγα λεπτά, απάντησε: "Έχεις δίκιο! Θα πουλήσω! Αλλά πόσο να πουλήσω; Φοβάμαι μην φύγει η αγορά προς τα πάνω και χάσω τα κέρδη!". Ο, παροιμιώδης για την ψυχραιμία και το κρύο αίμα του Watts, απάντησε ξερά, με 4 λέξεις: "To the sleeping point!". 

"Μέχρι του σημείου που θα μπορείς να κοιμηθείς!". Απλά, διάφανα και χωρίς παρερμηνείες. Εννοώντας προφανώς πως αυτό που μετρά πιο πολύ και πάνω από όλα στις αγορές είναι η πνευματική ηρεμία του κερδοσκόπου. Διότι μόνο σε αυτήν την κατάσταση μπορεί να πάρει, σωστές αποφάσεις.

Τα νοήματα αυτών των ιστοριών διαπερνούν τους αιώνες. Δεν αλλάζουν επειδή άλλαξαν τα εργαλεία ή οι ταχύτητες των αγορών. Οι άνθρωποι παραμένουν διαχρονικά οι ίδιοι. Φοβισμένοι όταν πρέπει να ρισκάρουν. Αλαζόνες όταν πρέπει να συγκρατηθούν. Θύματα της ίδιας τους της ψευδαίσθησης, ότι αυτήν τη φορά θα είναι διαφορετικά! Δεν είναι! Ποτέ δεν είναι! Ούτε αυτήν τη φορά, ούτε καμιά άλλη…

Η διαχρονικότητα του Lefèvre, του Watts και του Livermore έγκειται στο γεγονός ότι δεν περιέγραψαν απλώς την αγορά. Περιέγραψαν την ανθρώπινη φύση κάτω από την πίεση του κέρδους και του φόβου. Κι αν ακόμη και ο Livermore, ο άνθρωπος που προέβλεψε την κατάρρευση του ’29 και κέρδισε εκατομμύρια όταν όλοι κατέρρεαν, τελικά ηττήθηκε από τον εαυτό του, τότε κανείς δεν είναι άτρωτος. Ένα δίδαγμα που καλά θα κάνουν να θυμούνται όλοι όσοι κοιτούν τα ταμπλό, σε όλον τον πλανήτη! Ειδικά μετά από όσα συμβαίνουν τελευταία σε αυτά!

Το βιβλίο δεν είναι οδηγός στρατηγικών. Είναι οδηγός ταπεινοφροσύνης. Και η τελευταία αρετή που θα έπρεπε να ξεχάσει ένας παίκτης των αγορών, είναι ακριβώς αυτή. Διότι, στο τέλος, δεν χάνεις επειδή η αγορά άλλαξε. Χάνεις επειδή νόμισες ότι εσύ άλλαξες θέση με τον Θεό…

Πέτρος Λάζος  
petros.lazos@capital.gr