Το περιστατικό στον ΙΑΝΟ ήρθε να υπενθυμίσει, με τρόπο σχεδόν κωμικά δραματικό, ότι στην Ελλάδα του 2025 το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση παραμένει υπό διαρκή αίρεση, εφόσον δεν συνοδεύεται από τη σφραγίδα έγκρισης ορισμένων αυτοδιορισμένων τιμητών της Δημοκρατίας. Μια χούφτα φανατικών, ευγενής απόγονος των γνωστών θορυβωδών μειοψηφιών που ευδοκιμούν στο περιθώριο της δημόσιας ζωής, εισέβαλε σε εκδήλωση αφιερωμένη στη μνήμη των θυμάτων της τραγωδίας των Τεμπών και της τυμβωρυχίας που έτυχαν από ορισμένους επιχειρώντας, χωρίς ίχνος ντροπής ή ευαισθησίας, να την εκτροχιάσει. Όμως αυτή τη φορά, σε αντίθεση με παλαιότερες περιπτώσεις, η Δημοκρατία δεν κρύφτηκε πίσω από δικαιολογίες και ευαισθησίες πολιτικής ορθότητας. Μίλησε μέσα από την αυθόρμητη και αποφασιστική στάση των πολιτών που αρνήθηκαν να παραδώσουν το δημόσιο βήμα στους τραμπούκους.

Η εικόνα των παρευρισκομένων να "απωθούν" με αξιοπρέπεια και σταθερότητα τους εισβολείς δεν ήταν απλώς μία στιγμιαία έκρηξη θάρρους. Ήταν πράξη βαθιάς πολιτικής συνείδησης, πράξη που θύμισε ότι η ελευθερία δεν προστατεύεται ούτε με ευχολόγια ούτε με αφελείς εκκλήσεις για "συνεννόηση". Προστατεύεται από πολίτες που γνωρίζουν ότι κάθε υποχώρηση στον τραμπουκισμό είναι μία ήττα που πληρώνεται ακριβά, όχι μόνο στο πεδίο της συμβολικής πολιτικής, αλλά και στη σφαίρα της καθημερινής ζωής.

Η οργανωμένη προσπάθεια διάλυσης της εκδήλωσης δεν υπήρξε προϊόν αυθόρμητης αγανάκτησης. Είχε προετοιμαστεί μεθοδικά, με συντονισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στοχοποίηση των ομιλητών. Οι γνωστές εξωκοινοβουλευτικές ομάδες της άκρας Αριστεράς, με πρωτοστάτη την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ανέλαβαν για ακόμη μία φορά τον ρόλο των αυτοδιορισμένων φρουρών της "καθαρής" πολιτικής αλήθειας. Εξοπλισμένοι με αδιαντροπιά και φανατισμό, που επιτρέπουν να βαφτίζουν την βία σε "δικαίωμα" και την φίμωση σε "αντίσταση"...

Η επιλογή της εκδήλωσης για τα Τέμπη μόνο τυχαία δεν ήταν. Καθώς η υπόθεση απομακρύνεται από τις κραυγές και περνάει στο σκληρό έδαφος των πραγματικών αποδείξεων, καθώς η σύμβαση 717 έρχεται στο προσκήνιο και οι μεγάλες κουβέντες περί "συγκάλυψης" ξεθωριάζουν μπροστά στα στοιχεία και την έρευνα του εισαγγελέα για τα fake news, η ανάγκη των επαγγελματιών της οργής να ξαναβρούν ακροατήριο γίνεται επιτακτική. Και όταν οι αφηγήσεις αποτυγχάνουν, τη θέση τους παίρνει ο βιασμός του δημόσιου χώρου.

Ωστόσο, το πραγματικά αξιοσημείωτο στην περίπτωση του ΙΑΝΟΥ δεν ήταν η επίθεση των τραμπούκων. Αυτή ήταν μάλλον αναμενόμενη για όσους παρακολουθούν εδώ και χρόνια τις επαναλαμβανόμενες προσπάθειες πολιτικού εκφοβισμού. Το σημαντικό ήταν η στάση των πολιτών. Για πρώτη φορά μετά από χρόνια, δεν υπήρξε παθητική αποδοχή. Δεν υπήρξε αμήχανη ανοχή. Υπήρξε ενεργή αντίσταση. Μία αντίσταση που ήρθε αθόρυβα, αλλά με την αφοπλιστική δύναμη της απλής αποφασιστικότητας.

Η ουσία, ωστόσο, δεν μπορεί να περιοριστεί στην κοινωνική στάση. Η Πολιτεία οφείλει να αναλάβει το θεσμικό της ρόλο. Δεν αρκεί να παρακολουθεί τα γεγονότα από απόσταση. Οφείλει να τα διαμορφώνει. Η παρέμβαση της Δικαιοσύνης, τόσο στο περιστατικό στον ΙΑΝΟ, όσο και στην… επιδρομή Ρουβίκωνα σε επιχείρηση (26/04/2025), δεν είναι πράξη εκδίκησης. Είναι πράξη αυτοπροστασίας της δημοκρατικής τάξης. Ο εισαγγελέας καλείται να αναζητήσει όχι μόνο τους φυσικούς αυτουργούς, αλλά και τους πολιτικούς μηχανισμούς που οργανώνουν και υποκινούν τέτοιου τύπου επιθέσεις εναντίον του δημόσιου διαλόγου και της "καλής βίας" γενικότερα. Η διερεύνηση δεν μπορεί να περιοριστεί σε ανακοινώσεις ηθικής αγανάκτησης. Πρέπει να καταλήξει σε πράξεις ουσίας.

Η ατιμωρησία στις επιθέσεις κατά της ελευθερίας της έκφρασης είναι πράξη συνενοχής. Είναι η έμμεση αναγνώριση ότι το επιχείρημα μπορεί να υποκατασταθεί από τη γροθιά και η λογική από την κραυγή. Και αν ένα κράτος αποδεχθεί έστω και για μία φορά ότι τέτοιες πρακτικές μπορούν να μείνουν ατιμώρητες, τότε υπογράφει τη δική του ήττα.

Στον ΙΑΝΟ, οι πολίτες απέδειξαν ότι δεν είναι έτοιμοι να παραδώσουν αμαχητί το έδαφος της ελευθερίας. Το ερώτημα είναι αν και η Πολιτεία είναι έτοιμη να σταθεί στο ύψος της αποστολής της. Γιατί η επόμενη φορά δεν μπορεί να μην λάβει χώρα σε μια εκδήλωση. Θα μπορούσε να στοχεύει έναν θεσμό, μια διαδικασία, μια ολόκληρη κοινωνική λειτουργία. Και τότε, η αποκατάσταση της δημοκρατίας δεν θα είναι υπόθεση μερικών λεπτών, αλλά γενεών.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr