Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε μια περίοδο ανακατατάξεων, όπου οι ισορροπίες μεταβάλλονται και οι γεωπολιτικές προκλήσεις απαιτούν άμεσες και στιβαρές ηγετικές αποφάσεις. Παραδοσιακά, η Γερμανία υπήρξε το κέντρο βάρους της ευρωπαϊκής πολιτικής, προσφέροντας σταθερότητα και οικονομική καθοδήγηση. Ωστόσο, η τρέχουσα πολιτική της συγκυρία δημιουργεί ένα κενό που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Οι χθεσινές εκλογές και η αναμενόμενη μακρά περίοδος διαπραγματεύσεων για τον σχηματισμό κυβέρνησης, σύμφωνα με τη γερμανική πολιτική παράδοση, σημαίνουν ότι για τους επόμενους μήνες η χώρα δεν θα είναι σε θέση να παίξει τον καθοριστικό ρόλο που απαιτούν οι συνθήκες.

Η γερμανική πολιτική κουλτούρα βασίζεται στην επίπονη διαδικασία συναίνεσης, στους μεγάλους συνασπισμούς και στις προσεκτικά διαμορφωμένες ισορροπίες, κάτι που εξασφαλίζει σταθερότητα αλλά ταυτόχρονα καθιστά εξαιρετικά αργές τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Αντίθετα, η Γαλλία λειτουργεί μέσα σε ένα προεδρικό σύστημα που επιτρέπει άμεσες παρεμβάσεις, ταχεία χάραξη στρατηγικής και συνεκτική εξωτερική πολιτική, ανεξαρτήτως των εσωτερικών πολιτικών αναταράξεων. Παρά τις εγχώριες προκλήσεις της, η Γαλλία έχει ένα σαφές στρατηγικό δόγμα: την επιδίωξη μιας Ευρώπης που δεν εξαρτάται από τρίτους, ούτε αμυντικά, ούτε οικονομικά, ούτε ενεργειακά.

Η ανάγκη για σταθερή και στιβαρή ηγεσία στην Ευρώπη είναι άμεση. Η προεδρία Τραμπ αλλάζει δραστικά το πλαίσιο της διατλαντικής σχέσης, με την ΕΕ να μην μπορεί πλέον να θεωρεί δεδομένη την αμερικανική προστασία. Ταυτόχρονα, η Ρωσία συνεχίζει την επιθετική της πολιτική, επιμένοντας στον αναθεωρητισμό και απειλώντας ευθέως την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να μείνει ακέφαλη σε αυτή τη συγκυρία. Χρειάζεται ηγεσία που να μπορεί να δράσει γρήγορα, να πάρει κρίσιμες αποφάσεις και να χαράξει στρατηγική χωρίς καθυστερήσεις και θεσμικές αγκυλώσεις. Και η μόνη χώρα που μπορεί να το κάνει αυτό είναι η Γαλλία.

Η στρατιωτική ισχύς είναι ένα ακόμα κρίσιμο στοιχείο. Η Γαλλία είναι η μόνη πυρηνική δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η μοναδική χώρα της ηπείρου που μπορεί να διασφαλίσει, έστω και προσωρινά, την ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς να χρειάζεται εξωτερικές εγγυήσεις. Η Ρωσία δεν θα αντιμετωπίσει ποτέ μια ΕΕ χωρίς στρατηγική αποτροπή με τον ίδιο τρόπο που θα αντιμετωπίσει μια Ευρώπη με τη Γαλλία σε ηγετικό ρόλο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη δείξει ότι η προτεραιότητά τους δεν είναι πλέον η διατήρηση της ευρωπαϊκής ασφάλειας ως δεδομένης, και η απάντηση σε αυτό το κενό μπορεί να προέλθει μόνο από το Παρίσι.

Οικονομικά, η Γερμανία αντιμετωπίζει μια βαθιά κρίση ανταγωνιστικότητας, αποτέλεσμα της απώλειας της φθηνής ρωσικής ενέργειας και του μετασχηματισμού της παγκόσμιας αγοράς. Το βιομηχανικό της μοντέλο, βασισμένο στις εξαγωγές και στις ανοιχτές αγορές, βρίσκεται υπό αμφισβήτηση σε έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο προστατευτικός. Η Γαλλία, με ένα πιο διαφοροποιημένο οικονομικό προφίλ, μπορεί να διαμορφώσει μια νέα οικονομική στρατηγική για την ΕΕ, που θα δώσει προτεραιότητα στην αυτάρκεια, στην τεχνολογική ανάπτυξη και στην προστασία των κρίσιμων ευρωπαϊκών βιομηχανιών από την κινεζική και αμερικανική οικονομική πίεση.

Η διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης και των κοινωνικών εντάσεων είναι ακόμα ένας τομέας όπου η Γαλλία έχει αποκτήσει εμπειρία που μπορεί να αξιοποιηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ανάγκη για μια μεταναστευτική πολιτική που να συνδυάζει ασφάλεια, κοινωνική συνοχή και ρεαλισμό είναι εμφανής, και η Γαλλία, με τις μακροχρόνιες σχέσεις της με τις πρώην αποικίες της και τη διαχείριση πολυπολιτισμικών κοινωνιών, μπορεί να προσφέρει μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση από το μέχρι τώρα γερμανικό μοντέλο.

Το γεγονός ότι η Γερμανία βρίσκεται σε μια μεταβατική πολιτική περίοδο δεν σημαίνει ότι η χώρα παύει να είναι σημαντική για την ΕΕ. Αντιθέτως, ο ρόλος της παραμένει καθοριστικός. Όμως, μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις και να σχηματιστεί μια νέα σταθερή κυβέρνηση, η Ευρώπη δεν μπορεί να μένει στάσιμη. Η γαλλική ηγεσία δεν αποτελεί αντικατάσταση του γερμανικού ρόλου, αλλά μια αναγκαία ενδιάμεση λύση, που θα διασφαλίσει ότι η Ένωση παραμένει συνεκτική και ικανή να απαντήσει στις προκλήσεις. Και όταν η Γερμανία επανέλθει με νέα κυβέρνηση και καθορισμένη πολιτική στρατηγική, ο γαλλογερμανικός άξονας θα επανέλθει στην κανονικότητά του.

Η διαφορά, όμως, θα είναι ότι η Ευρώπη δεν θα έχει χάσει πολύτιμο χρόνο. Η μετάβαση της ηγεσίας στη Γαλλία είναι επιβεβλημένη από τις περιστάσεις, αλλά είναι και μια ευκαιρία να δοκιμαστεί ένα νέο μοντέλο πιο αποφασιστικής, πιο στρατηγικά σκεπτόμενης και πιο αυτόνομης ΕΕ. Το στοίχημα είναι τεράστιο, αλλά η εναλλακτική –μια Ευρώπη στάσιμη, ανίκανη και ευάλωτη σε όλες τις προκλήσεις που ξεπροβάλλουν από όλες τις πλευρές– είναι κάτι που δεν πρέπει καν να σκεφτόμαστε.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr