Το Ελληνικό πολιτικό σύστημα βρίσκεται σε μια φάση δυναμικών ανακατατάξεων, με την Νέα Δημοκρατία να κυριαρχεί αλλά με ζητήματα απόδοσης και τον ΣΥΡΙΖΑ να αναζητά κατεύθυνση, κολυμπώντας μέσα σε βαθιά εσωστρέφεια. Σ' αυτό το περιβάλλον, το ΠΑΣΟΚ επιχειρεί να αναδειχθεί και πάλι σαν σοβαρός αντίπαλος, με την προοπτική να διεκδικήσει την εξουσία σε ίσους όρους. Με την ηγεσία του Νίκου Ανδρουλάκη αναβαπτισμένη, προσπαθεί να επαναφέρει το πολιτικό του στίγμα, επενδύοντας σε ανανέωση της ταυτότητάς του και σε στρατηγικές επαναφοράς στην κεντροαριστερά, μακριά από τα βάρη του παρελθόντος.

Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα υπήρξε για δεκαετίες κυρίαρχη δύναμη στην ελληνική πολιτική σκηνή, προτείνοντας και εφαρμόζοντας πολιτικές "κοινωνικής δικαιοσύνης" και "κοινωνικού κράτους", στηριγμένες στην μοναδική προσωπικότητα του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου, τον λαϊκισμό και την άγνοια οποιουδήποτε οικονομικού κινδύνου. Όπως ήταν αναμενόμενο, η τρομακτική κρίση χρέους και η συμμετοχή στις κυβερνήσεις των μνημονίων προκάλεσαν δραματική μείωση της εκλογικής του δύναμης. Το 2012 σημείωσε πτώση των εκλογικών του ποσοστών σε ιστορικά χαμηλά, με πολλούς από τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους του να μετακινούνται προς τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αναδείχθηκε ως η κύρια αντιμνημονιακή δύναμη! 

Σήμερα, υπό τον Ανδρουλάκη προσπαθεί να επανασυνδεθεί με την κοινωνική του βάση. Με ένα νέο όραμα που προβάλλει περισσότερο κοινωνικό κράτος, πράσινη ανάπτυξη, διαφάνεια και εκμεταλλευόμενο την κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ, επιδιώκει να αποτελέσει μια σύγχρονη εναλλακτική πρόταση. Ο παλιός-νέος πρόεδρος δίνει έμφαση στη μεταρρύθμιση της κοινωνικής πολιτικής, με έμφαση στις κοινωνικά ευάλωτες ομάδες, και στην αναδιανομή του πλούτου μέσω ενός πιο δίκαιου φορολογικού συστήματος. Παράλληλα, το κόμμα θέτει την πράσινη ανάπτυξη και την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης στο επίκεντρο της πολιτικής του ατζέντας, προτείνοντας επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και δημιουργία θέσεων εργασίας στον πράσινο τομέα. Στον τομέα της διαφάνειας, το ΠΑΣΟΚ εστιάζει σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν τον έλεγχο της εξουσίας και θα καταπολεμήσουν τη διαφθορά, προσπαθώντας να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών.

Ωστόσο, η πορεία προς την εξουσία, πολύ δε περισσότερο την αυτοδυναμία, είναι δύσκολη. Η Νέα Δημοκρατία διατηρεί ισχυρό προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις, και ο ΣΥΡΙΖΑ, παρά τις εσωτερικές του προκλήσεις, παραμένει δεύτερη κοινοβουλευτική δύναμη. Πρέπει να απευθυνθεί στο κέντρο και να κερδίσει τους απογοητευμένους ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας, όπως και αυτούς που δεν ταυτίζονται με τις πολιτικές του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Ανδρουλάκης έχει υπογραμμίσει τη σημασία της σταθερότητας και της υπευθυνότητας, προβάλλοντας το ΠΑΣΟΚ ως δύναμη αξιόπιστης αντιπολίτευσης που μπορεί να γεφυρώσει τις διαφορές ανάμεσα στην κεντροδεξιά και την κεντροαριστερά.

Εκλογικά, αντιμετωπίζει προκλήσεις από το εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής, που δίνει μπόνους εδρών στο πρώτο κόμμα. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμη και αν το ΠΑΣΟΚ αυξήσει τα ποσοστά του, ίσως χρειαστεί να εξετάσει τη δυνατότητα συμμαχιών για να συμμετάσχει σε κυβέρνηση. Η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έχει δηλώσει πως δεν θα συνεργαστεί με κόμματα που δεν ταυτίζονται με τις προγραμματικές του θέσεις, επιδιώκοντας να διατηρήσει την πολιτική του αυτονομία. Ωστόσο, σε ένα ρευστό πολιτικό περιβάλλον, η πιθανότητα συνεργασιών δεν μπορεί να αποκλειστεί, ιδίως αν τα αποτελέσματα των εκλογών αφήσουν ανοιχτά ενδεχόμενα για συνασπισμούς.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι έχει πλέον κατακτήσει την θέση του δευτέρου κόμματος, με ποσοστά περί το 15%. Οι προσπάθειες του Ανδρουλάκη για ανανέωση του κόμματος φαίνεται να βρίσκουν ανταπόκριση σε ορισμένα τμήματα του εκλογικού σώματος, ιδιαίτερα σε μεγαλύτερες ηλικίες που θυμούνται τις ένδοξες εποχές. Ωστόσο, πασχίζει να προσελκύσει τις νεότερες γενιές, που έχουν αποξενωθεί από το πολιτικό σύστημα ή προτιμούν άλλες επιλογές.

Παρά τη σταδιακή άνοδο στις δημοσκοπήσεις, η εμπιστοσύνη των πολιτών προς το κόμμα και την ηγετική ομάδα, παραμένει σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τη Νέα Δημοκρατία. Εξακολουθούν να φέρουν σημαντικό βάρος από τα μνημονικά χρόνια και τις λαϊκίστικες πολιτικές του παρελθόντος. Παρά τις θετικές προσπάθειες για διαφάνεια και καταπολέμηση της διαφθοράς, η πορεία προς την πλήρη αποκατάσταση της εμπιστοσύνης θα πρέπει να αναμένεται μακρά και επίπονη.

Το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε μια κομβική στιγμή. Εάν καταφέρει να διατηρήσει τη δημοσκοπική του δυναμική, να ενδυναμώσει το κοινωνικό του προφίλ και να επανασυνδεθεί με τους νέους ψηφοφόρους, η προοπτική να σταθεί απέναντι στη ΝΔ ως σοβαρός αντίπαλος δεν είναι απίθανη. Ωστόσο, η πορεία προς την αυτοδυναμία απαιτεί χρόνο, σταθερότητα και σαφή στρατηγική, καθώς η επόμενη εκλογική αναμέτρηση θα κρίνει εάν το ΠΑΣΟΚ μπορεί πραγματικά να επιστρέψει στο προσκήνιο της ελληνικής πολιτικής.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr