Κατατέθηκε λοιπόν χθες, επιτέλους, το νέο νομοσχέδιο για τα μέτρα κατά της μικρής λεγόμενης, φοροδιαφυγής. Μπορείτε να το βρείτε εδώ και θα είναι ανοικτό σε σχολιασμό μέχρι και τις 27 Νοεμβρίου. Μπόλικος χρόνος για μελέτη και πλήρη κατανόησή του. Συνιστώ όχι μόνο να διαβαστεί αλλά προτρέπω όποιον θεωρεί ότι βρίσκει κάποιο λάθος ή πως κάποια πρόβλεψη χρειάζεται βελτίωση, να συμμετέχει ενεργά με σχολιασμό και προτάσεις. Απ’ όσο μπορώ να γνωρίζω όλα τα σχόλια διαβάζονται και αποκλείονται της δημοσίευσης μόνο τα μη κόσμια ή τα πολύ ακραία και χωρίς ουσιαστικό νόημα για το αντικείμενο.

Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο, το οποίο συναντά τρομερές αντιδράσεις από την πρώτη στιγμή που ανακοινώθηκαν οι βασικές παράμετροι που εισάγει στη φορολογία. Φυσικά, μιας και κανείς εκτός συγκεκριμένων στελεχών και του πολιτικού προσωπικού του υπουργείου Οικονομικών δεν ήξερε μέχρι εχθές το ακριβές περιεχόμενο του νομοσχεδίου, η συντριπτική πλειονότητα αυτών των αντιδράσεων ήταν προφάσεις εν αμαρτίαις. 

Με την ανάρτηση για διαβούλευση όμως, οφείλει να ξεκινήσει η μελέτη για ν’ ακολουθήσει η κριτική και τα συμπεράσματα. Με αυτό σαν δεδομένο, κρίνεται απαραίτητο να τεθούν κάποια πλαίσια-βάσεις για τα αντικείμενα της φοροδιαφυγής και της φοραρποφυγής, που πέραν των βασικών εννοιών, είναι άγνωστα στην πλειονότητα και το πλήρες εύρος τους.  Ξεκινώντας από τα μεγέθη του φαινομένου...

Ακούμε συνέχεια πως "η φοροδιαφυγή είναι μεγάλη", "η φοροδιαφυγή είναι πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ" κ.ο.κ. Στην πραγματικότητα όμως, όλες αυτές οι απόψεις δεν είναι τίποτε περισσότερο από εκτιμήσεις. Προσωπικές ή έστω ομαδικές εκτιμήσεις, που στηρίζονται σε μη επαληθεύσιμα στοιχεία ή παρατηρήσεις. Π.χ. "δεν είναι δυνατόν να κυκλοφορούν τόσα πολλά γρήγορα και πολυτελή αυτοκίνητα αλλά η φορολογητέα ύλη των κατόχων τους, να μην υπερβαίνει τα Χ εκατομμύρια! Άρα εδώ έχουμε Ψ% φοροδιαφυγή". Παρατήρηση που σίγουρα θα μπορούσε να είναι σωστή αλλά πιθανότατα είναι 1.000 % λάθος! Διότι είναι εξαιρετικά πιθανό, όλα αυτά τα πολυτελή αυτοκίνητα να έχουν νοικιαστεί με leasing, το κόστος του οποίου εκπίπτει ως έξοδο! 

Με δυο λόγια: είναι αδύνατον να υπολογιστεί ένα μέγεθος που δεν είναι απολύτως μετρήσιμο. Οπωσδήποτε μπορεί κάποιος να πιστοποιήσει την ύπαρξή της φοροδιαφυγής, αλλά κανείς δεν μπορεί να πει με επιστημονικά τεκμηριωμένη βεβαιότητα, πως αυτή αποτελεί π.χ. το 20% της οικονομίας.

Μια άλλη έννοια που εμπίπτει στο θέμα της φοροδιαφυγής, είναι αυτό της (περιβόητης πια) πάταξής της. Δεν υπάρχει πάταξη της φοροδιαφυγής και δεν μπορεί να υπάρξει. Αφενός διότι, όπως εξηγήθηκε, δεν υφίσταται μετρήσιμο μέγεθος, αφετέρου επειδή δεν είναι συμφέρον οικονομικά να επιχειρηθεί αυτή η πάταξη από ένα ύψος (χαμηλού) ποσού και κάτω. Το κόστος των πόρων που απαιτούνται είναι απλά τεράστιο.

Μια παραδοχή που πρέπει να γίνει απολύτως αντιληπτή από όλους όσους θέλουν ν’ ασχοληθούν επί της ουσίας με το περιεχόμενο του νομοσχεδίου. Διότι εξηγεί πλήρως τους λόγους για τους οποίους έχουν επιλεγεί τα μέτρα που προβλέπει το νομοσχέδιο, αντί να εφαρμοστούν πιο απλές μέθοδοι όπως π.χ. οι εντατικοί έλεγχοι που προτείνουν κάποιοι κ.λπ. Είναι τόσο απλό, όσο ακούγεται: εάν θελήσει το κράτος να κάνει πραγματικούς, ενδελεχείς, δίκαιους και αποτελεσματικούς ελέγχους για τον περιορισμό της μικρής φοροδιαφυγής, χρειάζεται μια στρατιά από εξειδικευμένους ελεγκτές και κάμποσες εκατοντάδες εκατομμύρια σε υποδομές και λογισμικό. Π.χ. οι ελεύθεροι επαγγελματίες σήμερα είναι περί το 1 εκατομμύριο. 

Σκεφτείτε εάν χρειάζονται 3 ανθρωποημέρες για τον έλεγχο καθενός από αυτούς (και πρόκειται για μάλλον συντηρητική και καλοπροαίρετη εκτίμηση), πόσοι ελεγκτές είναι αναγκαίοι. Κι ο αριθμός αυτός δεν μπορεί να λάβει καν υπόψη του τις ανθρωποημέρες που θα χρειαστούν π.χ. για παρουσία ελεγκτών σε διαιτησίες για υπεράσπιση του ελεγκτικού αποτελέσματος κ.ο.κ. Δεν είναι τυχαίο που η φοροδιαφυγή κάτω από ένα ύψος εισοδημάτων ή κύκλου εργασιών δεν απασχολεί καθόλου τις εισπρακτικές αρχές διεθνώς. 

Διαφέρουν ανά κράτος φυσικά οι μέθοδοι προσδιορισμού του εκάστοτε ύψους του ποσού, ο σχεδιασμός για τους χειρισμούς επί των εισοδημάτων που βρίσκονται οριακά κοντά στο κρίσιμο όριο και διάφορα άλλα στοιχεία, που θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε, όταν το νομοσχέδιο πάρει την τελική του μορφή. Όμως το βασικό θέμα χρειάζεται να το θυμόμαστε: πουθενά στον κόσμο το κράτος δεν ασχολείται με μικρή φοροδιαφυγή, μέσω συμβατικών μεθόδων.

Τέλος, χρειάζεται να κατανοήσουμε πως τα τελευταία  πέντε χρόνια, έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα για την μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος στην Ελλάδα. Αυτό δεν είναι διαπίστωση της στήλης αλλά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, στην χθεσινή του έκθεση βάσει του άρθρου IV. Δεν πιστεύω πως υπάρχει κάποια ή κάποιος που θεωρεί ότι το ΔΝΤ θα ήταν επιεικές προς μία χώρα για λόγους πολιτικής...

Αυτή η πραγματικότητα βέβαια, δεν μπορεί να και δεν σημαίνει ότι έχει ολοκληρωθεί ο αναγκαίος για την πρόοδο της οικονομίας όγκος μεταρρυθμίσεων. Χρειάζεται πολύ δουλειά ακόμη, πολλές αλλαγές και εφαρμογή τους όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Μία τέτοια αλλαγή είναι και το συγκεκριμένο νομοσχέδιο. Έχει ξανασυμβεί πολλές φορές στο παρελθόν να υπάρξουν τέτοιου τύπου κυβερνητικές παρεμβάσεις-μεταρρυθμίσεις. Άλλοτε πραγματικές, άλλοτε εικονικές και κάποτε αποτελεσματικές. Πάντα όμως αντιμετωπίζονταν με αυθόρμητη αντίδραση και άρνηση.

Μήπως έφτασε η ώρα για πρώτη φορά, η όποια άρνηση ή αποδοχή, να στηριχθεί σε γνώση και αντίληψη των πραγματικών δεδομένων και της ουσίας του νομοσχεδίου; Χωρίς οποιουδήποτε είδους παρωπίδες ή παραπλανητική πληροφόρηση;

Δεν ξέρω! Αναρωτιέμαι μήπως...

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr