Η αποτελεσματική λειτουργία μιας ελεύθερης οικονομίας, προϋποθέτει την ύπαρξη απτού και ουσιαστικού ανταγωνισμού στις αγορές της. Στην Ελλάδα, κυρίως λόγω μεγέθους των αγορών της και της ευρύτερης νοοτροπίας, υπάρχει διαχρονικό πρόβλημα ανάπτυξης και λειτουργίας αυτού του φαινομένου.

Πολλοί κατά καιρούς ισχυρίζονται πως οι επιχειρήσεις χονδρικής και λιανικής σχεδιάζουν και εφαρμόζουν εναρμονισμένες πρακτικές, φροντίζοντας να υπάρχουν οι προϋποθέσεις για αδιαφανείς τιμολογήσεις κ.λπ. Στην πραγματικότητα πρόκειται για υπερβολή. Αν όχι για θεωρία συνωμοσίας!

Απλούστατα διότι δεν υπάρχει ανάγκη να γίνουν αυτού του είδους οι ενέργειες. Στον μεγαλύτερο αριθμό αγορών τουλάχιστον. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει π.χ. ένας διευθυντής μιας αλυσίδας λιανικής, είναι να αφιερώσει ένα πρωϊνό για να επισκεφθεί καταστήματα των ανταγωνιστών. Δεν θα χρειαστεί περισσότερο διότι αυτοί που πραγματικά έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν τις τιμές σε αξιοσημείωτο βαθμό και σε μεγάλη κλίμακα, μετριούνται στα δάκτυλα τους ενός χεριού. 

Αντίστοιχα π.χ. στα καύσιμα η αγορά "αντέχει" μόνο 2 διυλιστήρια, τέσσερις τράπεζες, μερικές δεκάδες μεταφορικές (οι άδειες φορτηγών είναι λιγότερες από 1.000) κ.ο.κ. Ποιος ο λόγος να ρισκάρουν συνεννοήσεις, όταν αρκεί μια ματιά στις τιμές του… "ραφιού" του ανταγωνισμού; Σίγουρα σε κάποιους κλάδους μπορεί να υπάρχει κάποια επαφή μεταξύ συναδέλφων-ανταγωνιστών και οπωσδήποτε, εάν υπάρχει, φροντίζουν να μην είναι ανιχνεύσιμη. Δεν είναι τόσο δύσκολο, αν οι "συνωμότες" αριθμούν μετά βίας, μια… φούχτα. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού, διαχρονικά προσπαθεί αλλά το έργο της είναι εξαιρετικά δύσκολο. Το μέγεθος της κάθε αγοράς είναι τόσο και τέτοιο που δίνει υπερβολικά μεγάλη δύναμη, σε εξαιρετικά λίγους "παίκτες". Κι αυτό δεν γίνεται ν’ αλλάξει.

Στην έλλειψη ανταγωνισμού, εκτός από το προφανές και κυρίαρχο πρόβλημα των μεγεθών, συντελεί δραματικά και η καταναλωτική συμπεριφορά όλων όσων ζούμε στη χώρα. Η περιβόητη φράση "εάν ψάξω για φθηνότερο σούπερ μάρκετ (φούρνο, βενζινάδικο κ.λπ.) θα χάσω το κέρδος στην παραπάνω βενζίνα" είναι απόλυτα ενδεικτική της άγνοιας των βασικών κανόνων προσφοράς και ζήτησης καθώς και της νοοτροπίας που κυριαρχεί στον Έλληνα καταναλωτή.

Ο συνδυασμός μικρών μεγεθών της συντριπτικής πλειοψηφίας των εγχώριων αγορών, της αδιάφορης (έως κακής) καταναλωτικής συμπεριφοράς και η υψηλότατη τιμή ανά μονάδα προϊόντος (κυρίως λόγω εργατικού κόστους, όχι μισθολογικού, η βασική διαφορά με χώρες όπως π.χ. η Πορτογαλία), έχουν εδώ και πολλά χρόνια οδηγήσει τις τιμές στην Ελλάδα να είναι σημαντικά αυξημένες, συγκριτικά με την υπόλοιπη ΕΕ και τη μέση αγοραστική δύναμη των πολιτών. Με απλά λόγια, οι 3 παραπάνω λόγοι ευθύνονται για τις τιμές που βρίσκονται ψηλότερα από τα επίπεδα που θα έπρεπε να βρίσκονται κανονικά, με βάση τα κόστη, τους μισθούς κ.λπ. 

Η ύπαρξη ουσιαστικού ανταγωνισμού, εκτός από την αυτονόητη διατήρηση των τιμών σε περισσότερο προσιτά επίπεδα διαχρονικά, θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικότατα και στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου της εποχής, του πληθωρισμού. Λίγο περισσότερο επιθετικοί να ήμασταν ως καταναλωτές καυσίμων, το φαινόμενο θα ήταν αισθητά μικρότερων διαστάσεων. Δυστυχώς όμως στην Ελλάδα, προτιμάμε τη βολή μας περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο.

Με όλες τις δυσμενείς συνθήκες όμως, τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρείται μια σημαντική μείωση τιμών σε κάποιο (μικρό) αριθμό προϊόντων, τα οποία αποτελούν βασικά είδη διαβίωσης. Να σημειωθεί δε ότι δεν πρόκειται για προϊόντα που έχουν συμπεριληφθεί στο λεγόμενο "καλάθι του νοικοκυριού". Πρόκειται για ομοειδή με αυτά που συμπεριλαμβάνονται τα οποία, είτε λόγω φίρμας, είτε λόγω μη επιθυμίας της παραγωγού εταιρείας, είτε απλά λόγω μη επιλογής τους από το λιανεμπόριο, δεν ακολούθησαν τον ανταγωνισμό τους και γνώρισαν σημαντικότατη πτώση ζήτησης και αντίστοιχη απώλεια μεριδίων αγοράς!
Με αποτέλεσμα οι παραγωγοί να οδηγηθούν σε αυτονόητη (οικονομικά) μείωση της τιμής, ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικά και ν’ ανακτήσουν κατά το δυνατόν, τα μερίδια που έχασαν. 

Το "καλάθι" υπάρχει μόλις 3 εβδομάδες, οι οποίες απέχουν έτη φωτός από να μπορούν να θεωρηθούν ικανό διάστημα για την εξαγωγή αξιόπιστων συμπερασμάτων ως προς τη μονιμότητα ή το προσωρινό της κατάστασης, την έκταση που έχει λάβει πραγματικά ή αυτήν που θα μπορούσε να λάβει κ.ο.κ. 

Το φαινόμενο (sic) όμως είναι εδώ, και είναι αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα! Οφείλουμε όλοι να δώσουμε το καλύτερο που μπορούμε ώστε να βρει γόνιμο έδαφος για ν’ αναπτυχθεί, ν’ ανθήσει και να εξαπλωθεί. Με πρώτο και κυριότερο το Υπουργείο Ανάπτυξης που, μετά τα εύσημα που λαμβάνει για το μέτρο, έχει ακόμη μεγαλύτερη υποχρέωση να συνεχίσει την πολύ καλή δουλειά που ξεκίνησε με το "καλάθι". Πρέπει όλοι να προσπαθήσουμε για την συνέχεια του φαινομένου. Το οφείλουμε στους εαυτούς μας και τις οικογένειές μας, στα παιδιά μας!

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr