Εδώ και κάμποσες εβδομάδες έχει αναπτυχθεί μια παραφιλολογία σε σχέση με τις τράπεζες. Θα "βαρέσουν κανόνι"; Θα γίνει bail-in (κούρεμα) στις καταθέσεις και τους ομολογιούχους τους; Θα ανοίξουν ξανά όλες (μετά την υποχρεωτική αργία είκοσι μία ημερών); Αυτές είναι οι ερωτήσεις που ακούγονται πιο πολύ. Οι δε απαντήσεις είναι μια θύελλα από φήμες. Άλλες με κάποια βάση, άλλες εντελώς ανυπόστατες. Σίγουρα καμία στηριγμένη σε ατράνταχτα και πρόσφατα δεδομένα, ώστε να μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο (σοβαρής) ανάλυσης.

Εξαιτίας αυτής της ανισόρροπης κατάστασης επέλεξα να μην αναφερθώ στο ζήτημα το προηγούμενο διάστημα. Όμως την προηγούμενη εβδομάδα και παρά τα θετικά νέα από τις Βρυξέλλες, το πράγμα έφτασε πολύ μακριά. "Κλείνουν οι τρεις από τις τέσσερις. Η Ελλάδα θα έχει μιάμιση, άντε δύο τράπεζες", "Θα γίνει κούρεμα 90% στις καταθέσεις όλων" ήταν τα δύο πιο εξωφρενικά που άκουσα, προσωπικά. Προσέξτε, εγώ είμαι αυτός που έχω γράψει για πιθανότητα "κουρέματος καταθέσεων" 60-80%. Αυτό όμως ήταν στις αρχές Ιουλίου. Mε τον Αρμαγεδδώνα του Grexit να προβάλει σαν η πλέον πιθανή κατάληξη της ελληνικής τραγωδίας. Αναφερόμουν δε, πολύ συγκεκριμένα στην, εξαιρετικά πιθανή τότε, άρση του E.L.A. και απαίτηση αποπληρωμής από την Ε.Κ.Τ. άμεσα. Πράγμα που θα σήμαινε την κατάπτωση όλων των εγγυήσεων και (πρακτικά) τον σχεδόν πλήρη εκμηδενισμό των κεφαλαίων των τραπεζών.

Η κατάσταση από τότε όμως, έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά. Προς το (πολύ) καλύτερο. Οι πιο πάνω φήμες όχι μόνο δεν την αντικατοπτρίζουν αλλά, αντίθετα, βάζουν την (όποια) σταθερότητα έχει επιτευχθεί, σε σοβαρότατο κίνδυνο. Με την απόφαση της έκτακτης Συνόδου Κορυφής στις 13 Ιουλίου η Κεντρική Τράπεζα είναι σε θέση να παρέχει (έστω και περιορισμένα) ικανοποιητική ρευστότητα στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Η κυβέρνηση πήρε το ρίσκο να ανοίξει τις τράπεζες εχθές. Και της "βγήκε". Μπορεί προσωπικά να διαφώνησα (και να εξακολουθώ να διαφωνώ) αλλά η κατάσταση αρχίζει δειλά, δειλά να ομαλοποιείται. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να μπαίνει σε κίνδυνο αυτή η ομαλοποίηση.

Με δεδομένο πως η παραπληροφόρηση πρέπει να κτυπιέται όπου εμφανίζεται και πως καλά είναι τα λόγια αλλά όταν μιλάμε για οικονομικά μεγέθη οι αριθμοί είναι το μόνο που έχει σημασία, αποφάσισα να διαπιστώσω τι ακριβώς συμβαίνει ρεαλιστικά με τα μεγέθη των τραπεζών. Καθώς δε δεν έχω άμεση πρόσβαση στα εργαλεία που απαιτούνται για να γίνει σωστά και με (σχετική) ακρίβεια αυτή η ανάλυση, ζήτησα την συνδρομή φίλων fund managers από την Ευρώπη. Οι οποίοι διαθέτουν όλους τους απαραίτητους πόρους και έχουν άμεσο ενδιαφέρον για την ύπαρξη μιας ρεαλιστικής απεικόνισης της οικονομικής κατάστασης. Προσοχή, όχι λόγω κατοχής τραπεζικών μετοχών αλλά λόγω έκθεσης ή διάθεσης έκθεσης σε επενδύσεις στην Ελλάδα. Έτσι μια ομάδα από τρεις έμπειρους αναλυτές και πέντε βοηθούς σε τρεις χώρες, αφιέρωσε περί τις δυόμιση μέρες για να σχηματιστεί μια, όσο το δυνατόν περισσότερο, καθαρή εικόνα του τραπεζικού συστήματος. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν είναι αυτά των λογιστικών καταστάσεων Α’ τριμήνου, με την προσθήκη των (λίγων) στοιχείων που δίνουν οι τράπεζες στις μηνιαίες αναφορές τους. Πριν προχωρήσω στα συμπεράσματα πρέπει να σημειωθούν τα εξής:

* Η ανάλυση που έγινε είναι μια διαδικασία εξαιρετικά παραπλήσια (αν όχι ίδια) με τα stress tests που έγιναν το 2014 από την Ε.Κ.Τ. και τον S.S.M. Και που αναμένεται να γίνουν στο Ελληνικό τραπεζικό σύστημα τον Αύγουστο και να επαναληφθούν στους επόμενους μήνες τουλάχιστον μια ακόμη φορά. Διαφέρουν στο ότι δεν ήταν δυνατόν να υπάρξει Διερεύνηση Ποιότητας Στοιχείων Ενεργητικού (Asset Quality Review-A.Q.R.) καθώς, όπως είναι φυσικό, η ομάδα δεν είχε πρόσβαση στα εσωτερικά στοιχεία των τραπεζών.

* Τα στοιχεία δε περιλαμβάνουν τις επιπτώσεις τόσο του μήνα Ιουνίου (που σίγουρα δεν ήταν καλές), όσο και του Ιουλίου (που οπωσδήποτε ήταν χειρότερες). Αλλά δεν πρέπει να αναμένονται πολύ μεγάλες διαφοροποιήσεις, καθώς ο βασικός παράγοντας για τον προσδιορισμό των απαιτήσεων ανακεφαλαιοποίησης είναι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (Non-Performing Loans – NPLs). Ο αριθμός (και ο ρυθμός) των οποίων έχει σίγουρα επιδεινωθεί, όμως αναμένεται να ανακάμψει σημαντικά στο επόμενο διάστημα. Ειδικά όσο θα γίνεται αισθητό πως οι τράπεζες θα συνεχίσουν απρόσκοπτα την λειτουργία τους. Επίσης, στο σημείο αυτό, πρέπει να ληφθεί υπόψη πως, νομικά, ένα δάνειο θεωρείται "κόκκινο", μετά την πάροδο 90 ημερών μη εξυπηρέτησης και καθίσταται οριστικά τέτοιο μετά την πάροδο ενός έτους. Επομένως ένα σημαντικότατο μέρος όσων δανείων σταμάτησαν να εξυπηρετούνται το τελευταίο διάστημα, αναμένεται να επανέλθει στην πρότερη κατάσταση και να μην δημιουργήσει ζητήματα κεφαλαιακής επάρκειας.

* Δεν θα προχωρήσω σε ονοματολογία για (ευνόητους) λόγους δημοσίου συμφέροντος. Κυρίως όμως επειδή δεν το επιθυμώ. Δεν βρίσκω καμία χρησιμότητα στο να αναφερθώ π.χ. εάν η μία τράπεζα θα συνεχίσει να υπάρχει, η άλλη όχι. Πολλά μπορούν να αλλάξουν π.χ. με την πραγματοποίηση του A.Q.R. Επομένως θα ήταν ανεύθυνη η αναφορά σε ονόματα. Αλλά ακόμη και αν το ήθελα, θα χρειαζόμουν την άδεια των συνεργατών μου σε αυτή την (μεγάλη) προσπάθεια για να αναφέρω οτιδήποτε πέρα από τα γενικά συμπεράσματα. Άδεια την οποία δεν έχω. Για τον απλούστατο λόγο ότι ούτε εγώ ούτε εκείνοι έχουμε καμία διάθεση να δούμε τον κόπο μας να γίνεται εργαλείο κέρδους στα χέρια άλλων επαγγελματιών, χωρίς το αντίστοιχο κόστος.

* Η "άσκηση" δεν λαμβάνει υπόψιν της την Banking Recovery and Resolution Directive-B.R.R.D. (Οδηγία για την Διάσωση και την Εκκαθάριση Τραπεζών) που αναμένεται να ενσωματωθεί στο Ελληνικό Δίκαιο την Τετάρτη 22 Ιουλίου (ως προαπαιτούμενο της απόφασης της προηγούμενης Δευτέρας). Πρώτον διότι η εφαρμογή της δεν είναι υποχρεωτική πριν την 1/1/2016 και δεύτερον διότι ελάχιστο ποσοστό των καταθέσεων που έχουν απομείνει στις τράπεζες είναι πάνω από το όριο των €100.000/λογαριασμό/άτομο. Η περίπτωση "κουρέματος" μέσω ειδικής Έκτακτης Φορολογίας Κεφαλαίου εξακολουθεί να υφίσταται. Όπως όμως θα δούμε, τα πιθανά ποσά που μπορεί να απαιτηθούν δεν είναι εξωπραγματικά, οπότε είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως θα διακινδυνεύσει κάποιος την κοινωνική ειρήνη με κάτι τόσο "βίαιο". Στην απίθανη περίπτωση που, για πολύ ειδικούς λόγους, φτάσουμε σε αυτό το σημείο θα μιλάμε περισσότερο για ένα "ξύρισμα" της τάξης του 5-7%, παρά για κανονικό "κούρεμα" καταθέσεων.

Ας δούμε λοιπόν τα γενικά συμπεράσματα:

Α. Δεν υπάρχει καμία απολύτως σχέση της πραγματικότητας με τις φήμες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ότι η τράπεζα με την ισχυρότερη θέση, με βάση τα στοιχεία, είναι αυτή ακριβώς που η αγορά "βοά" εδώ και πολλές ημέρες πως "δεν θα ανοίξει ξανά". Στο χειρότερο σενάριο δεν θα χρειαστεί κεφάλαια μεγαλύτερα του €1 δισ. Στα φυσιολογικά (τηρουμένων των αναλογιών) δεν θα χρειαστεί καμία ανακεφαλαιοποίηση. Ναι πολύ σωστά διαβάσατε. Αυτή που όλοι έλεγαν πως είναι η χειρότερη, είναι στην πραγματικότητα η καλύτερη. Ίσως αυτό θα έπρεπε να μας διδάξει όλους ένα καλό μάθημα, σχετικά με τις φήμες και το πόσο πρέπει να στηριζόμαστε σε αυτές.

Β. Από τις υπόλοιπες τρεις, οι δυο είναι σε καλή κατάσταση. Υπό κάποια δυσμενή σενάρια θα χρειαστούν κάποια κεφάλαια. Συνολικά πολύ δύσκολα θα απαιτηθούν πάνω από €3 δισ. και για τις δύο.

Γ. Η μία που απομένει έχει ένα θέμα, σίγουρα. Σε καμία περίπτωση όμως "θανατηφόρο" και οπωσδήποτε όχι άμεσο. Κυρίως υπάρχουν ζητήματα με τον Αναβαλλόμενο Φόρο. Δεν θα επεκταθώ σε περισσότερες λεπτομέρειες για λόγους "αναγνωρισιμότητας".  Επαναλαμβάνω, για να εμπεδωθεί, πως έχει ένα πρόβλημα μεν, όχι άλυτο ή/και επικίνδυνο, δε. Αν μπορούσα να επεκταθώ περισσότερο θα εξηγούσα μάλιστα, γιατί δεν ανησυχώ καθόλου. Σε κάθε περίπτωση τα κεφάλαια που θα χρειαστεί δεν θα υπερβούν τα €3 έως 3,5 δισ.

Δ. Το σύνολο των κεφαλαίων που μπορεί να απαιτηθούν, στα κακά σενάρια, φτάνει μεταξύ €6 έως και €8 δισ. Ποσό απόλυτα λογικό και στα πλαίσια του "αναμενόμενου".

Ε. Ακόμη και αν δεχθούμε πως μέχρι το τέλος του έτους θα επαληθευτούν οι χειρότερες προβλέψεις και σενάρια, το σύνολο των κεφαλαίων που αναμένεται να απαιτηθούν δεν ξεπερνά τα €10 δισ. Αν θυμηθούμε τα €10,9 δισ. που υπήρχαν στο Τ.Χ.Σ., αντιλαμβανόμαστε πως δεν συντρέχουν ιδιαίτεροι λόγοι ανησυχίας. Αν θέλει κάποιος να ανησυχεί, θα πρέπει να περιμένει τις επιπτώσεις του νέου προγράμματος χρηματοδότησης. Αυτές όμως δεν θα φανούν πριν την επόμενη χρονιά. Και ο χρόνος μέχρι τότε είναι μακρύς. Με δυσκολίες αλλά και ευκαιρίες. Για βελτιώσεις και διορθώσεις.

Από τα παραπάνω είναι ευνόητο πως τα πράγματα είναι αρκετά καλύτερα από ό,τι φανταζόμασταν όλοι. Και όσοι ανησυχούν δεν έχουν ουσιαστικούς λόγους να αισθάνονται φόβο. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να ευχαριστήσουμε τους υπαίτιους αυτής της κατάστασης επειδή την "γλυτώσαμε φτηνά". Οι ευθύνες υπάρχουν, είναι βαρύτατες και, όταν έρθει η ώρα, πρέπει απαραιτήτως να αποδοθούν. Να αποδοθούν με δικαιοσύνη αλλά και αμείλικτη σκληρότητα.

Προς το παρόν όμως, ας κρατήσουμε ότι η κατάσταση μοιάζει να δείχνει προς ένα, κάπως λιγότερο σκοτεινό, μέλλον. Με αυτή την λογική, ελπίζω και εύχομαι η προσπάθεια της άτυπης αυτής ομάδας και αυτό το κείμενο, να βοηθήσουν όλους να έχουμε ένα καλύτερο καλοκαίρι.

Πέτρος Λάζος

petros.lazos@capital.gr

Twitter: @Marketelf