Τα χειρότερα πίσω;

Του Κώστα Στούπα

1) Τα χειρότερα πίσω;

H διεθνής χρηματιστηριακή κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη διαθέτει πολλές προϋποθέσεις να εξελιχθεί σε θρυαλλίδα για ένα οικονομικό κραχ με απροσδιόριστες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις.

Τούτο γιατί συμπίπτει με: μια περίοδο υψηλού χρέους, υψηλού πληθωρισμού, υψηλής κοινωνικής και πολιτικής δυσαρέσκειας που διχάζει τις κοινωνίες και αναδεικνύει λαϊκίστικα κόμματα, δημογραφικής γήρανσης και γεωπολιτικών ανακατατάξεων...

Εδώ και έναν χρόνο περίπου, στις διεθνείς αγορές παρατηρούνται συνθήκες που υποδηλώνουν την ύπαρξη "φούσκας" σε αρκετούς τομείς με κύριους τις χρηματιστηριακές αγορές και τα ακίνητα.

Οι νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές που ακολουθήθηκαν μετά το κραχ του 2008, των μηδενικών επιτοκίων και ποσοτικών χαλαρώσεων, οδήγησαν την τελευταία δεκαετία στην  εκτίναξη του παγκόσμιου χρέους, της κατανάλωσης με δανεικά, των κερδών των επιχειρήσεων και των χρηματιστηριακών αποτιμήσεων.

Για πολλά χρόνια είχαμε π.χ. στην Ευρώπη πάνω από 15 τρισ. ομολόγων με αρνητική πραγματική απόδοση. Τούτο σημαίνει πως πολλά ιδιωτικά και δημόσια συνταξιοδοτικά ταμεία δεν θα μπορούσαν να καταβάλλουν συντάξεις. Τα κατάφερναν όμως με το 25% των διαθεσίμων που επιτρέπεται να επενδύουν σε μετοχές, οι οποίες υπεραπέδιδαν καταρρίπτοντας το ένα ιστορικό ρεκόρ μετά το άλλο...

Την κατάσταση αυτή δεν ανέτρεψε ούτε το μινι κραχ του 2020 κατά την έλευση της πανδημίας, όταν οι αγορές για λίγες εβδομάδες έκαναν  μια βουτιά περί το 30%. Η ταχεία παρέμβαση κυβερνήσεων και κεντρικών τραπεζών απέτρεψε το κραχ και την ύφεση, προσωρινά...

Οι πολιτικές αυτές από το καλοκαίρι του 2021 οδήγησαν σε άνοδο του πληθωρισμού που αναγκάζει τις Κεντρικές Τράπεζες να ανεβάσουν τα επιτόκια. Την περασμένη εβδομάδα η Fed ανέβασε το βασικό επιτόκιο κατά 0,5% και πριν δύο μήνες το είχε ανεβάσει κατά 0,25%.  Τον επόμενο μήνα αναμένεται να τερματίσει και το τέταρτο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Αλλαγή κλίματος

Το κλίμα στα χρηματιστήρια έχει αρχίσει να αλλάζει σταδιακά από το περασμένο Φθινόπωρο. Στα μέσα του  Νοέμβρη ο NASDAQ  έγραψε το υψηλότερο όλων των εποχών στις 16.057 μονάδες, έχοντας ξεκινήσει το 2009 από τις 1.270 μονάδες.

Έκτοτε ο NASDAQ διορθώνει έχοντας πέσει πριν λίγες μέρες περισσότερο από 20% περί τις 12.000 μονάδες. Η πτώση άνω του 20% θεωρείται το σημείο που μια ανοδική αγορά μετεξελίσσεται σε καθοδική. Οι μικρότερες πτωτικές κινήσεις θεωρούνται διορθώσεις σε ανοδικό κύκλο.

Ένα μήνα περίπου αργότερα ακολούθησαν με ιστορικό υψηλό ο S&P 500 στις 4.796 μονάδες από τις 676 το 2009 και  ο γερμανικός DAX ( ο αντιπροσωπευτικότερος δείκτης των ευρωπαϊκών οικονομιών) στις 16.671 μονάδες από 3.666 το ΄09.

Ο  δικός μας Γενικός Δείκτης ακολούθησε μερικές εβδομάδες αργότερα με υψηλότερο της τελευταίας 8ετίας τις 971 μονάδες, έχοντας γράψει τα χαμηλά το 2005 στις 440 μονάδες.  Το 2009 ο Γ.Δ. είχε πέσει στις 1.460 μονάδες από τις 5.000 μονάδες το 2007.

Η παραπάνω γενική εικόνα δείχνει πως το επικρατέστερο σενάριο είναι πως τους τελευταίους μήνες στις διεθνείς αγορές βρίσκεται σε εξέλιξη ένας πτωτικός κύκλος με αιχμή τον NASDAQ όπως είχε συμβεί κατά το κραχ του 2000.

Η χρονική διάρκεια της πτώσης και το εύρος της είναι δύσκολο να προσδιοριστούν ακόμη.

Αυτό που πρέπει να θεωρείται βέβαιο είναι πως μια πτώση στα χρηματιστήρια πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες μιας ύφεσης στην αμερικανική και την παγκόσμια οικονομία. Ήδη κατά το α' τρίμηνο του 2022 η οικονομία των ΗΠΑ παρουσίασε πτώση του ΑΕΠ κατά 1,4%. Σε ύφεση εισέρχεται αν παρουσιάσει πτώση για τρία τρίμηνα...

Τα νοικοκυριά στις ΗΠΑ έχουν σημαντική έκθεση στις χρηματιστηριακές αγορές και οι μεταβολές της αξίας των μετοχικών χαρτοφυλακίων έχουν επιπτώσεις στην καταναλωτική συμπεριφορά, γεγονός που δημιουργεί άμεσες επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα.

Τουτέστιν, το 2022 ξεκίνησε με μια ενεργειακή κρίση, με πληθωριστικές πιέσεις που μείωσαν την αγοραστική δύναμη, με αύξηση των επιτοκίων που αυξάνει το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, με τέλος της ποσοτικής χαλάρωσης και των επιδομάτων που στήριζαν τη ζήτηση.

Όλα τούτα από μόνα τους είναι ικανά να προκαλέσουν  ένα σοκ στην οικονομική δραστηριότητα. Τώρα φαίνεται να προστίθεται και το "Wealth Effect” των χαρτοφυλακίων που είναι επενδυμένα σε μετοχές. Πολύ πιθανό είναι πως σύντομα θα ακολουθήσουν και οι τιμές των ακινήτων...

Την περασμένη εβδομάδα όταν η FED αύξησε τα επιτόκια κατά 0,50%, οι αγορές πανηγύρισαν την ίδια μέρα με άνοδο 3-4%. Τούτο ερμηνεύτηκε σαν ενθουσιασμός επειδή δεν αύξησε τα επιτόκια περισσότερο καθώς ο πληθωρισμός έχει περάσει το 8,5%.

Την επομένη όμως οι αγορές έχασαν όλα τα κέρδη και σημείωσαν νέα χαμηλά έτους. Εκ των υστέρων η ημερήσια "πανηγυρική" άνοδος εκλαμβάνεται σαν παγίδα για ταύρους... Δηλαδή, σαν μια ύστατη προσπάθεια να δημιουργηθούν συνθήκες για έξοδο από τις αγορές με καλύτερους όρους...

Πριν από 9 μήνες περίπου όταν ο πληθωρισμός ήταν ακόμη περί το 3%,  η επικρατούσα άποψη ήταν πως είναι κάτι παροδικό και μέχρι τις αρχές του 2022 θα έχει επιστρέψει η κανονικότητα. Στα μέσα του ’22 ο πληθωρισμός είναι στο υψηλότερο σημείο των τελευταίων 40 ετών.

Η τακτική των Κεντρικών Τραπεζών με αιχμή την Fed υποδηλώνει μια στρατηγική επιδίωξη ομαλής προσγείωσης. Τουτέστιν, με ήπιες ανοδικές κινήσεις τιθάσευση του πληθωρισμού χωρίς να προκληθεί ύφεση στην οικονομία.

Το πιθανότερο είναι πως θα έχουμε ύφεση ενδεχομένως και από φέτος, χωρίς να ελεγχθεί ο πληθωρισμός. Αυτό θα δυσκολέψει ιδιαίτερα την κατάσταση και ενδεχομένως να προκαλέσει πανικό και σπασμωδικές κινήσεις.

Δηλαδή, ενώ επιδιώκουν να έχουν και την πίτα ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο, δεν έχουμε πίτα και ο σκύλος θα παραμένει νηστικός...

Το γεγονός πως μια χρηματιστηριακή και οικονομική κρίση μπορεί να εξελιχθεί σε μια περίοδο μια "θερμής" γεωπολιτικής αναμέτρησης της Δύσης με τη Ρωσία στην Ουκρανία και μιας γενικότερης "ψυχρής" με την Κίνα μπορεί να πολλαπλασιάσει τις συνέπειες και να περιπλέξει τα πράγματα.

Κατά το κραχ του 2008, οι 20 ισχυρότερες οικονομίες βρέθηκαν στην ίδια πλευρά και με  συντονισμένες κινήσεις αποσόβησαν τα χειρότερα. Τώρα κάτι τέτοιο δεν μοιάζει εφικτό...

Όποιος πιστεύει πως τα χειρότερα είναι πίσω στο 2020 με το μίνι κραχ της πανδημίας καλύτερα να περιμένει λίγο ακόμη...

2) Επιδότηση καυσίμων...

Αγαπητέ κ. Στούπα,

Με αφορμή το άρθρο σας τις 06-05-2022  "Ο Ηρώδης και ο πληθωρισμός", συμφωνώ μέχρι κεραίας με την ανάλυσή σας, επιτρέψτε μου να προσθέσω ακόμα κάτι που με προβλημάτισε και με έκανε να θυμώσω πολύ.

Το κράτος πήρε την απόφαση να επιδοτήσει τα καύσιμα.

Ας υποθέσουμε καλοπροαίρετα, πως δεν υπέκυψε στην πίεση του κόμματος που ό,τι και να δώσει το κράτος αυτό λέει, πως είναι λίγα.

Αυτό ήταν το μότο του, και πήρε την εξουσία, και παρ' ολίγο να γινόμαστε πιο κάτω και από την Αλβανία του Χότζα.

Θα έβλεπα το μέτρο τρόπον τινά, ΣΩΣΤΌ για τους ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ και ΜΟΝΟ. Οι οποίοι, πλήττονται από την τιμή των περίπου 2 ευρώ/λίτρο,  και με μισθούς πράγματι χαμηλούς.

ΟΙ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΙ γιατί να πάρουν την ΕΠΙΔΟΤΗΣΗ;

Όπως σωστά λέτε 16 διs. ετήσια είναι ένα τρομακτικό νούμερο για μία χώρα που εδώ και δέκα χρόνια ουσιαστικά είναι υπό πτώχευση sic.

Πως είναι δυνατόν δυο συνταξιούχοι π.χ. του δημόσιου τομέα να κάνουν 40.000 ευρώ τον χρόνο κι ένας εργαζόμενος μέσης ή  ανώτερης εκπαίδευσης να κάνει  20.000  μαζί με την γυναίκα του εάν εργάζεται, με την καλύτερη των περιπτώσεων.

Με τιμή

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΟΥΜΠΑΚΑΡΗΣ

kostas.stoupas@capital.gr