Του Άγη Βερούτη

Ξεκινώ με disclaimer ότι γνωρίζω πολλά χρόνια, και εκτιμώ τον σημερινό υπουργό υγείας για την εργασιομανία του και την εμμονή του στο αποτέλεσμα. Γι’ αυτό λοιπόν παρακάτω, αποφάσισα μόνον να κοιτάξω τους αριθμούς κλειδιά, χωρίς να εκφέρω άποψη ούτε να πω καλή κουβέντα για τον Άδωνι. Απλά θα παραθέσω τους αριθμούς. Το καλό με τους αριθμούς είναι ότι αδιαφορούν για τη γνώμη όποιου τους διαβάζει.

Η Άποψη σήμερα θα είναι αποκλειστικό προνόμιο του αναγνώστη.

Υπάρχουν χώρες όπου η υγεία είναι δικαίωμα. Και υπάρχουν χώρες όπου η υγεία είναι λογαριασμός... 

Η Ελλάδα, όσο κι αν συχνά την αντιμετωπίζουμε με το σύνδρομο του μικρού, εντάσσεται ξεκάθαρα στην πρώτη κατηγορία σύμφωνα με τους αριθμούς. 

Ο Έλληνας μπορεί να γκρινιάζει για αναμονές, υποστελέχωση, κουρασμένες υποδομές, αλλά αν κοιτάξουμε την απλή, ωμή πραγματικότητα της πρόσβασης και της οικονομικής προστασίας όπως κάνουμε παρακάτω, η χώρα μας στέκεται καλύτερα από όσο υποστηρίζει η δημόσια συζήτηση.

Και αυτό δεν συμβαίνει τυχαία. Το ελληνικό ΕΣΥ έχει αδυναμίες, αλλά διαθέτει ένα θεμελιώδες πλεονέκτημα που δεν το συναντάμε συχνά στη Δύση: την ικανότητα να περιθάλπει σοβαρές ασθένειες χωρίς να σπρώχνει τον πολίτη στη φτώχεια και στη χρεοκοπία. Στην χώρα μας, ο ασθενής νοσηλεύεται και φεύγει από το νοσοκομείο χωρίς να κοιτάζει αν έχει χρήματα στο λογαριασμό του για να πληρώσει. Στις ΗΠΑ (σσ: που έζησα 17 χρόνια και έχω προσωπική εμπειρία) η ίδια διαδικασία μπορεί να κοστίσει όσο ένα μικρό διαμέρισμα για κάποιον ανασφάλιστο, ενώ η ασφάλιση κοστίζει πλέον ως και παραπάνω από $2.000 δολάρια μηνιαίως για μια μέση οικογένεια, έως πολύ παραπάνω για μεγάλες οικογένειες ή ασθενείς με προηγούμενες παθήσεις.

Αυτό το Ελληνικό "δίχτυ” προστασίας, παρά τις ατέλειες του, είναι πολύτιμο επίτευγμα της χώρας μας, και κυρίως των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ που ίδρυσαν το ΕΣΥ με προεξάρχοντα τον αείμνηστο Γ. Γεννηματά. Τα τελευταία χρόνια, στη θητεία του Άδωνι, έχει αρχίσει να υλοποιείται πλέγμα στοχευμένων μεταρρυθμίσεων που στοχεύει να διορθώσει τις συσσωρευμένες ατέλειες και παλιές παθογένειες του συστήματος, ενώ ο προϋπολογισμός του έχει σχεδόν διπλασιαστεί.

Ας ξεκινήσουμε από το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Τι πληρώνει κάποιος για ιατρική φροντίδα;

Στην Ελλάδα:
- Επίσκεψη σε γιατρό στο δημόσιο: 0 €.
- Βασικές εξετάσεις αίματος: 0 € ή χαμηλές συμμετοχές.
- Αξονική/Μαγνητική σε δημόσιο: 0–35 €.
- ΕΚΑΒ: 0 €.
- Νοσηλεία σε δημόσιο νοσοκομείο: 0 €.

Στις ΗΠΑ, για τον ανασφάλιστο:
- Επίσκεψη: $150-$300 δολάρια.
- Αξονική: $300-$2.000+ δολάρια.
- Μαγνητική: $500-$3.500+ δολάρια.
- Ασθενοφόρο: από αρκετές εκατοντάδες ως και $5000 δολάρια αναλόγως περιστατικού.
- Νοσηλεία: πενταψήφια ποσά ($$$$$) για ένα σοβαρό περιστατικό.

Είναι προφανές ότι εδώ δεν συγκρίνουμε συστήματα του ίδιου πολιτισμικού σύμπαντος: 
- Στην Ελλάδα η υγεία προσεγγίζεται ως κοινωνική υποχρέωση της πολιτείας προς τον πολίτη, είτε είναι ολιγάρχης (αν επιλέξει να νοσηλευτεί στο δημόσιο) είτε είναι άστεγος. 
- Στις ΗΠΑ, χωρίς ασφάλιση, η υγεία είναι μια αγορά με βάναυσους όρους. Αυτό δεν είναι ποιοτική κρίση. Είναι λογιστικό δεδομένο.

Εκεί που δοκιμάζεται ένα σύστημα υγείας είναι στα "μεγάλα περιστατικά". Έμφραγμα, καρκίνος, σοβαρό ατύχημα.

Στην Ελλάδα, ο πολίτης με πόνο στο στήθος καλεί το 166 (ΕΚΑΒ), οδηγείται σε εφημερεύον νοσοκομείο, κάνει εξετάσεις, αξονική, νοσηλεύεται, χωρίς να πληρώσει λογαριασμό!

Στις ΗΠΑ, το ίδιο επεισόδιο μπορεί να φτάσει τα $10.000 έως $20.000 δολάρια μόνο για την πρώτη μέρα. Και αν συνεχιστεί η νοσηλεία, τα ποσά ανεβαίνουν δραματικά.

Στην Ελλάδα, οι ογκολογικές θεραπείες παρέχονται σε πολύ μεγάλο βαθμό χωρίς ουσιαστική χρέωση προς τον ασθενή, πέρα από μικρές συμμετοχές σε φάρμακα. Στις ΗΠΑ, χωρίς ασφάλιση, μιλάμε για δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια. Το αποτέλεσμα είναι δυστυχές: χιλιάδες άνθρωποι σταματούν τη θεραπεία πριν ολοκληρωθεί, επειδή δεν μπορούν να την πληρώσουν, και πεθαίνουν ενώ θα μπορούσαν να σωθούν. Εμείς εδώ δεν βλέπουμε το αμερικανικό φαινόμενο ιατρικής πτώχευσης. Και αυτό είναι κάτι που ως κοινωνία το υποτιμούμε.

Και εδώ μπαίνει το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της ανάλυσης των αριθμών.
Στην Ελλάδα οι άμεσες πληρωμές (out-of-pocket) είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη. 

Αυτό δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς: οι Έλληνες πληρώνουν σημαντικό μέρος των φαρμάκων, των διαγνωστικών εξετάσεων, των οδοντιατρικών πράξεων, των ιδιωτικών ιατρών, της ιδιωτικής ασφάλισης, και πολλές φορές συμμετέχουν και σε άτυπες πληρωμές για να κινηθεί η διαδικασία γρηγορότερα, ή για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους προς τους θεράποντες εκ των υστέρων.

Όμως, και αυτό είναι κρίσιμο, ένα μεγάλο μέρος αυτής της δαπάνης είναι θέμα επιλογής, και όχι ανάγκης επιβίωσης.

Γιατί συμβαίνει αυτό όμως; Πιθανολογώ διότι οι Έλληνες, έχοντας ζήσει την παρακμή των "ξενοδοχειακών υποδομών" των νοσοκομείων τις δεκαετίες της λιτότητας και της αδιαφορίας, έχουμε αναπτύξει μια κουλτούρα άμεσης προσφυγής σε ιδιωτικό γιατρό ακόμα και αν στερηθούμε κάτι άλλο. Πολλοί το θεωρούν "φυσικό”, σχεδόν προεπιλογή.

Άρα, δεν είναι πάντα ότι το δημόσιο δεν μπορεί να εξυπηρετήσει, είναι ότι ο πολίτης ενίοτε δεν θέλει να μπει στη διαδικασία αναμονών ή κουρασμένων κτιρίων, και προτιμά να ξοδέψει €40-€50 ευρώ για να δει άμεσα γιατρό.

Εδώ όμως πρέπει να ειπωθεί κάτι που συχνά χάνεται στον δημόσιο διάλογο:
Όποιος δεν έχει χρήματα, έχει ΠΑΝΤΑ την επιλογή να πάει αποκλειστικά στο δημόσιο σύστημα και να γίνει καλά.

Όχι με άνεση πεντάστερου ξενοδοχείου, όχι με μοντέρνα ανακαίνιση (αν και αυτό αλλάζει τους τελευταίους μήνες), αλλά με γνήσια ιατρική φροντίδα υψηλού επιπέδου, χωρίς να βρεθεί μπροστά σε χρέη που θα γκρέμιζαν τη ζωή του.

Αυτό είναι ένα θεμέλιο κοινωνικής συνοχής. Και η Ελλάδα το διατηρεί με επιτυχία, παρά τα όσα προβλήματα αντιμετωπίζει το σύστημα.

Η Ελλάδα δεν είναι ούτε Σκανδιναβία ούτε Ελβετία. Αλλά δεν είναι ούτε και "αποτυχημένο κράτος” όπως κάποιοι θέλουν να την παρουσιάζουν.

Ας δούμε τώρα την Ευρωπαϊκή σύγκριση:
- Υστερεί σε οργάνωση, στελέχωση, ψηφιοποίηση και πρόσβαση σε εξειδικευμένο εξοπλισμό από την Ελβετία που κοστίζει όμως  ακριβά στον πολίτη της, και τη Γερμανία που είναι εξίσου ακριβή η ασφάλιση.
- Έχει από τα υψηλότερα ποσοστά άμεσων πληρωμών από τον πολίτη (διεθνείς τιμές φαρμάκων) λόγω χαμηλών ελληνικών εισοδημάτων, αλλά τα ποσά είναι σε απόλυτες τιμές χαμηλά για άλλες χώρες.
- Έχει από τις μεγαλύτερες αναμονές σε ορισμένες κρίσιμες εξετάσεις [όμως χωρίς gatekeeper όπως έχει το Βρετανικό NHS που διώχνει ασθενείς με δικά του κριτήρια σημαντικότητας του ασθενούς]
- Οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις παραμένουν πρόβλημα με άνω του 6% ενώ σε μέσο όρο είναι περί το 2,5% πανευρωπαϊκά.

Ταυτόχρονα όμως, παρέχει δωρεάν πρόσβαση σε νοσηλεία, σε επείγοντα, σε ογκολογικές θεραπείες, σε μεγάλα περιστατικά, προστατεύοντας την Υγεία του πολίτη χωρίς να του φέρει την οικονομική καταστροφή.

Αν βάλουμε αυτά τα στοιχεία μαζί, προκύπτει μια εικόνα σαφώς πιο ισορροπημένη από τη γκρίνια που μας ταλανίζει:
- Η Ελλάδα δεν ρίχνει τον πολίτη στον λάκκο των λιονταριών όταν αρρωστήσει σοβαρά. 
- Ούτε τον κόβει στην είσοδο, εκτός αν είναι 8 μηνών έγκυος ή στα τελευταία στάδια της νόσου του. Αυτό, για τα επίπεδα εισοδήματος της χώρας μας πάντοτε, είναι ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα. Απλά, και με βάση μόνο τους αριθμούς.

Τα τελευταία χρόνια το ΕΣΥ δείχνει έντονα σημάδια αλλαγής. Όχι με PR-ίστικες ανακοινώσεις, αλλά πραγματικές ενέργειες και ανακαινίσεις. 

Δράσεις που μειώνουν τις αναμονές, επανεξοπλίζουν τα ΤΕΠ, αυξάνουν τις συνεργασίες δημόσιου–ιδιωτικού τομέα, αποδέχονται δωρεές ιδιωτών ευεργετών [σσ: αν και εδώ οι ξένες πολυεθνικές που θησαυρίζουν στην Ελλάδα και εξάγουν όλα τους τα κέρδη αφορολόγητα, σφυρίζουν αμέριμνα], ανανεώνουν τον νοσοκομειακό εξοπλισμό, και ίσως σημαντικότερο, φέρνουν αξιολόγηση και λογοδοσία σε επαγγελματικές, πλέον, διοικήσεις νοσοκομείων.

Σε αυτήν την προσπάθεια, ο Άδωνις Γεωργιάδης είναι κεντρικός παράγοντας ως Υπουργός Υγείας. Με πολιτική ταχύτητα, με συγκρούσεις όταν χρειάζεται και με φωνές σε όποιον ψάχνεται, και με εμμονή σε δομικές αλλαγές, έχει καταφέρει να επαναφέρει το θέμα της υγείας στο επίπεδο που πρέπει: όχι ως πεδίο συμβολικής πολιτικής και συνδικαλιστικής αντιπαράθεσης, αλλά ως καθημερινή ανάγκη και δικαίωμα του πολίτη. Ακόμα και με προληπτικές εξετάσεις για όλο τον πληθυσμό της χώρας.

Οι παρεμβάσεις του φυσικά δεν λύνουν όλα τα προβλήματα, ούτε θα μπορούσαν. 
Αλλά έβαλαν το σύστημα σε τροχιά όπου η αλλαγή πλέον μετριέται και δεν είναι θεωρητική.

Κανένα σύστημα δεν βελτιώνεται αν δεν αναγνωρίζει τα προβλήματά του.

Στην Ελλάδα τα σημεία που απαιτούν άμεση προσοχή είναι ξεκάθαρα:
- οι μεγάλες αναμονές για χειρουργεία και μαγνητικές,
- η υποστελέχωση σε κρίσιμες ειδικότητες,
- οι υποδομές που σε πολλά νοσοκομεία έχουν ξεπεραστεί από την εποχή (αλλά φτιάχνονται σιγά-σιγά χάρη στο ΤΑΑ),
- η διαχείριση του μεγάλου αριθμού ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων, συγκριτικά με την ΕΕ
- η ανάγκη για ακόμη ταχύτερη ψηφιοποίηση και διαλειτουργικότητα συστημάτων,
- η μείωση της επιβάρυνσης του πολίτη στα out-of-pocket έξοδα προσφέροντας εναλλακτική στους ιδιώτες γιατρούς μέσω απογευματινών ιατρείων.

Τα προβλήματα αυτά δεν αναιρούν τα πλεονεκτήματα του ελληνικού μοντέλου.
Αντίθετα, υπογραμμίζουν τι μπορεί να γίνει ακόμη καλύτερο.

Η Ελλάδα δεν έχει τέλειο σύστημα υγείας! Fact!

Έχει όμως σύστημα που:
- θεραπεύει όλους ανεξαιρέτως,
- καλύπτει τον πολίτη στα μεγάλα περιστατικά,
- δεν επιτρέπει ιατρικές χρεοκοπίες,
- βασίζεται σε γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό εξαιρετικά υψηλού επιπέδου,
- και σήμερα αλλάζει με ρυθμούς που έχουμε να δούμε επί δεκαετίες, αν τους ξαναείδαμε ποτέ.

Ένα τέτοιο σύστημα, σε χώρα με τις δυνατότητες της Ελλάδας, αξίζει να το δούμε χωρίς παρωπίδες. Δεν είναι σίγουρα τέλειο. Αλλά είναι από τα πιο ανθρώπινα, λειτουργικά και οικονομικά ασφαλή συστήματα υγείας στον δυτικό κόσμο.

Με τις δραστικές ενέργειες που γίνονται στη σκοπιά του Άδωνι, είναι και ένα σύστημα που  επιτέλους κινείται μπροστά. Δεν κρίνω καλά ή άσχημα. Ο κόσμος έχει τη δική του άποψη. 
Όμως κινείται μπροστά!

Όταν θα μπορέσει το σύστημα να μειώσει τις αναμονές, να αμείβει το ιατρικό προσωπικό αξιοπρεπώς, να κλείσει τις πολύχρονες οφειλές των νοσοκομείων προς ιατροφαρμακευτικούς προμηθευτές (αλλά και να τους βάλει να κάνουν ιδιωτικές δωρεές κάποια από τα κέρδη που εξάγουν με τριγωνικές συναλλαγές και transfer pricing), τότε λίγα θα έχουμε να ζηλέψουμε ως σύστημα υγείας, από χώρες που ήταν πάντοτε μπροστά μας σε οικονομικά και παραγωγικά μεγέθη.

agissilaos@gmail.com