Του Άγη Βερούτη

Η Ελλάδα είναι μια "ρηχή" αγορά. Λίγοι καταναλωτές, λίγοι παίκτες, υψηλή συγκέντρωση ισχύος. Ας δούμε λοιπόν σήμερα ένα σκαρίφημα της αγοράς, εκεί που πονάει ο καταναλωτής.

Όταν σε μια χώρα 10+ εκατομμυρίων λειτουργούν πραγματικά λιγότερες από 7 Τράπεζες, με τέσσερις συστημικές να καθορίζουν τον τόνο, ενώ σε χώρες όπως η Αυστρία (>450) και η Γερμανία (>1.200) οι τραπεζικές άδειες μετρώνται σε εκατοντάδες και χιλιάδες, δεν χρειάζεται φαντασία για να εξηγήσεις γιατί τα κόστη υπηρεσιών εδώ αρνούνται να πέσουν, παρά μόνο με νόμο. Σε ρηχές αγορές όπως η δική μας, η "ευκολία συνεννόησης" δεν χρειάζεται καν τηλεδιάσκεψη: τη δουλειά την κάνει η αδράνεια.

Σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, τα τραπεζικά τέλη στην Ελλάδα βαραίνουν δυσανάλογα την αγορά. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το επίπεδο χρεώσεων, αλλά η αδιαφάνεια και η δυσκολία μετακίνησης ενός πελάτη. Η θεραπεία που χρειάζεται το τραπεζικό μας σύστημα είναι τριπλή: 

(α) πλήρης διαφάνεια χρεώσεων σε πραγματικό χρόνο μέσω ανοιχτών API (β) δυνατότητα άμεσης μετακίνησης λογαριασμού, και (γ) στιβαροί τοίχοι ανάμεσα σε τεχνικές ομάδες και οτιδήποτε αγγίζει τις τιμές. 

Αν τα παραπάνω δεν αρκούν, τότε να εκδοθούν προληπτικά άδειες για νέους παίκτες (ψηφιακές τράπεζες/ιδρύματα πληρωμών) και ας διευκολυνθεί η επέκταση μεγάλων ευρωπαϊκών παικτών στην Ελλάδα, χωρίς εμπόδια διασύνδεσης με το gov.gr και τα MyData. Σε ρηχές αγορές όπως η ελληνική, ο ανταγωνισμός πολλές φορές δεν προκύπτει από μόνος του. Τον αδειοδοτεί ο ρυθμιστής της αγοράς, στην προκειμένη περίπτωση η Τράπεζα της Ελλάδος.

Στον Ηλεκτρισμό, η χονδρική καθορίζει τις τιμές της λιανικής. Στην Ευρώπη τα τιμολόγια ρεύματος ανέβηκαν μεν με την ενεργειακή κρίση, αλλά χώρες με βαθιές και ρευστές αγορές χονδρικής περιόρισαν εύκολα τη ζημιά. Στην Ελλάδα η μεταβλητότητα πέρασε στον καταναλωτή, καθώς το σύνολο της κατανάλωσης περνάει από το χρηματιστήριο ενέργειας (ΟΤΣ), όταν στις περισσότερες χώρες η συντριπτική πλειοψηφία της κατανάλωσης, >70%, τιμολογείται με βάση μακροχρόνια συμβόλαια παραγωγής που έχουν εξασφαλίσει οι πάροχοι. Έτσι παραπάνω από το 70% του κόστους τους είναι προκαθορισμένο και σταθερό στη διάρκεια των κλειστών συμβολαίων. 

Εδώ χρειαζόμαστε να διαμορφώσουμε μια αγορά η οποία να επιτρέπει και σε μικρότερους παρόχους να αναπνέουν, αντί να τους υποχρεώνει σε συγχωνεύσεις. Αυτό σημαίνει υποχρεωτική ρευστότητα σε προθεσμιακά προϊόντα (forward/hedging), δηλαδή συμβόλαια που θα κλειδώνουν την τιμή της χονδρικής για να μην τιμολογείται ο πελάτης με όλη τη διακύμανση κάθε ημέρας, εφόσον η κατανάλωσή του είναι σχετικά σταθερή και μπορεί να προβλεφθεί. 

Επίσης επείγει η αύξηση της χωρητικότητας των καλωδίων διασύνδεσης με τα δίκτυα ηλεκτρισμού της υπόλοιπης Ευρώπης, που θα επιτρέψει την πώληση της παραγόμενης περίσσειας τις ώρες που παράγουμε πολύ παραπάνω ηλεκτρική ενέργεια με ΑΠΕ (και τώρα βγάζουμε κάποιους εκτός δικτύου με >2GWh απώλειες), ενώ θα δώσει τη δυνατότητα να εισάγουμε φτηνά ηλεκτρική ενέργεια από το εξωτερικό, όταν η παραγωγή εδώ είναι πιο ακριβή.

Επίσης χρειάζεται να επιβάλουμε τυποποιημένα και απλά τιμολόγια, ίδια σε όλους τους παρόχους, ώστε να μπορούν οι καταναλωτές να κάνουν ευθεία σύγκριση, και να επιβληθούν μηδενικά εμπόδια switching των παρόχων. 

Αν η αγορά ηλεκτρισμού συνεχίσει να βραχυκυκλώνει, πρέπει να δοθούν νέες άδειες παρόχων, σε μεγάλους παίκτες από την υπόλοιπη Ευρώπη, με δεσμεύσεις ανταγωνιστικών πακέτων. Η λιανική φθηναίνει μόνο όταν η χονδρική δουλεύει αποτελεσματικά.

Στα Τρόφιμα και τα FMCG (Fast-Moving Consumer Goods: ταχεία καταναλισκόμενα, π.χ. τρόφιμα, ποτά, είδη προσωπικής φροντίδας), η Ελλάδα συχνά κινείται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο τιμής, αλλά ο πολίτης νιώθει υψηλότερη ακρίβεια γιατί το σύστημα εμποδίζει τις εκπτώσεις. Δεν μιλάμε εδώ για κλασικά καρτέλ, αλλά για RPM (Resale Price Maintenance: επιβολή τιμής μεταπώλησης) όπου ο προμηθευτής δεσμεύει τον έμπορο για την τιμή στο ράφι, και με MFN ρήτρες (Most-Favoured-Nation clause: ρήτρες ίσης τιμής) στα e-shops, οι οποίες ρήτρες απαγορεύουν φθηνότερη τιμολόγηση. 

Εδώ χρειάζεται μια χειρουργική επέμβαση: επιθετικοί έλεγχοι RPM, απαγόρευση MFN στις συμβάσεις, διευκόλυνση παράλληλων εισαγωγών από φθηνότερες αγορές (όπως άλλωστε επιβάλλεται από τον κανονισμό της ΕΕ), και τοπική παρακολούθηση ανά εμπορική ζώνη (γιατί η διακύμανση των τιμών είναι γειτονιά-προς-γειτονιά, και όχι μόνο ο εθνικός μέσος όρος τους). 

Κι αν δεν φέρουν αποτέλεσμα τα παραπάνω, τότε πρέπει να δώσουμε άδειες σε hard-discount αλυσίδες για να ενισχυθούν προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας τρίτων παικτών (πχ Target) που σπάνε τις υψηλές τιμές στο ράφι.

Οι Τηλεπικοινωνίες έχουν κάνει σημαντικές επενδύσεις μεν, ακριβές δε εφόσον δεν λειτουργεί ο ανταγωνισμός. Η Ελλάδα παραμένει ακριβή στα πακέτα σύγκλισης και στα δεμένα "bundles" υπηρεσιών. Τρεις Mobile Network Operators και ανύπαρκτη ουσιαστική πίεση από MVNO (Mobile Virtual Network Operator: εικονικός πάροχος) δημιουργούν μεγάλη άνεση υπερτιμολογήσεων. 

Η λύση φυσικά δεν είναι να πυροβολήσουμε τις επενδύσεις των MNOs σε 5G/FTTH. 

Είναι να ενισχύσουμε τη χονδρική πρόσβαση με χαμηλού κόστους, διαφανείς συγκρινόμενες προσφορές υπηρεσιών μέσω MVNO, να απαγορευτούν στους υπάρχοντες παρόχους οι ρήτρες δέσμευσης, να σπάσουν τα υποχρεωτικά bundles και να επιβληθεί αστραπιαία φορητότητα. 

Είναι απαράδεκτο, σε ευρωπαϊκή χώρα να επιτρέπονται στις τηλεπικοινωνίες κλειστά συμβόλαια 24 μηνών με πανάκριβες ρήτρες εναντίον του καταναλωτή αν αλλάξει πάροχο. Και το χειρότερο, όταν τελειώνει το συμβόλαιο, να μην του δίνει τη φθηνότερη προσφορά του ο πάροχος που έχει, πριν να παραλάβει αίτημα φορητότητας από τον άλλο πάροχο! Και οι ρυθμιστικές αρχές να κοιμούνται!

Αν οι τιμές δεν υποχωρούν με τα παραπάνω, τότε θα πρέπει να αδειοδοτηθούν νέοι MVNO, με την εκ προοιμίου υποχρέωση χαμηλότερων λιανικών τιμολογίων. Έτσι η ως τώρα επένδυση σε τεχνολογία παραμένει ζωντανή, αλλά ο καταναλωτής σταματά να πληρώνει "φόρο ολιγοπωλίου”.

Η ακρίβεια σε μια ρηχή αγορά όπως η δική μας δεν πέφτει ούτε με ευχές ούτε με διατίμηση.

Πέφτει μόνο με επιθετική διαφάνεια, με ανοιχτή χονδρική που θα περιλαμβάνει παράλληλες εισαγωγές, με εύκολο switching του καταναλωτή, με ξεκάθαρη στάνταρ τιμολόγηση και (όπου χρειαστεί) νέες γρήγορες και εύκολες άδειες που θα φέρνουν φρέσκο ανταγωνισμό! 

Στο κάτω-κάτω γιατί να επιβαρύνεται ο φορολογούμενος με το τεράστιο κόστος τόσων σχετικών δημοσίων υπηρεσιών και "ανεξάρτητων” Ρυθμιστικών Αρχών, αν τελικά με την αδράνειά τους όλοι αυτοί υποβοηθούν την αισχροκέρδεια των ολιγοπωλίων, αντί να προστατεύουν το πορτοφόλι του καταναλωτή!

Αυτός είναι ο μόνος δρόμος, για να ξεφύγουμε από τη βαθιά ακρίβεια της ρηχής αγοράς μας. 

Αν συνεχίσουν να αφήνονται ανεξέλεγκτα, τα ολιγοπώλια θα απορροφήσουν ολόκληρο το πακέτο φορολογικών ελαφρύνσεων που έδωσε φέτος ο πρωθυπουργός στην αγορά, και πιθανόν και άλλα τόσα παραπάνω!

Κοιτάξτε απλά την αύξηση τζίρου αυτών στην τελευταία πενταετία...

agissilaos@gmail.com