Του Άγη Βερούτη

Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον σε κάθε αντιπυρική περίοδο με κλιματικούς όρους δυσμενέστερους από την προηγούμενη. Ξηρασία, υψηλές θερμοκρασίες, ισχυροί άνεμοι αποτελούν το νέο μεσογειακό κοκτέιλ της κλιματικής αλλαγής που μετατρέπει την ελληνική ύπαιθρο σε προσάναμμα. 

Οι πυρκαγιές και αυτού του Αυγούστου επιβεβαιώνουν ακόμα μια φορά ότι το πρόβλημα των καλοκαιρινών δασικών πυρκαγιών δεν είναι έκτακτο, αλλά δομικό: η χώρα επιχειρεί να λύσει με εργαλεία του χθες έναν δομικό κίνδυνο του σήμερα. 

Η επιστημονική βιβλιογραφία και οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες το καταγράφουν καθαρά: η Μεσόγειος θα συνεχίσει να είναι "hot spot" πυρκαγιών, και το πιο θερμό και πιο ξηρό κλίμα που έχει επέλθει θα αυξάνει ολοένα την καύσιμη ύλη και την ταχύτητα εξάπλωσης κάθε πυρκαγιάς. [effis.emergency.copernicus.eu, egusphere.copernicus.org]

Επί χρόνια κυκλοφορούν φήμες και καταγγελίες ότι κακοσυντηρημένα δίκτυα διανομής προκαλούν πυρκαγιές. Μέρος αυτών δεν είναι πια φήμες: το 2024, βραχυκυκλώματα σε γραμμές ρεύματος συνδέθηκαν με καμένες εκτάσεις μεγαλύτερες από εκείνες που αποδόθηκαν σε αμέλεια ή κεραυνό, ενώ φετινά περιστατικά (Κερατέα) εξετάζονται με σοβαρές ενδείξεις εμπλοκής στύλω και καλωδίων. 

Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι σε κάθε φωτιά "φταίει το δίκτυο", αλλά ότι η υποδομή παραμένει κρίσιμος πολλαπλασιαστής κινδύνου κοντά σε οικιστικές ζώνες. Όμως απάντηση σε αυτά δεν αποτελεί η γενικόλογη απόδοση ευθυνών. Πρέπει να εκπονηθεί ένα σαφές τεχνικό πλάνο: 
- στοχευμένη υπογειοποίηση καλωδιώσεων σε διαδρόμους υψηλού κινδύνου, 
- εκσυγχρονισμός αγωγών με κατάλληλα μονωμένα καλώδια
- αισθητήρες βολταϊκού τόξου και έξυπνοι αποκλειστές διακόπτες (reclosers) με τηλεμετρία, και
- χαρτογράφηση/συντήρηση βλάστησης με LIDAR. 

Ο ΔΕΔΔΗΕ έχει ανακοινώσει επιτάχυνση υπόγειων δικτύων και εκσυγχρονισμό μετρητών. Αυτό πρέπει να δρομολογηθεί με ιεράρχηση σε ζώνες "υψηλού κινδύνου". 

Επίσης θα ωφεληθούμε αν αξιοποιήσουμε τα Προγνωστικά μοντέλα με την πρόσβαση που έχουμε στα EFFIS και Copernicus με την πληθώρα παρατηρήσεων που τα συνοδεύει.  Όμως ο τρόπος που αυτά μεταφράζονται σε ενέργειες, παραμένει αποσπασματικός. 

Σήμερα, υπάρχουν μοντέλα διάδοσης φωτιάς (φυσικά και μη-γραμμικά/AI) που μπορούν να προβλέψουν πιθανή κατεύθυνση και ρυθμό εξάπλωσης μιας φωτιάς με βάση το ανάγλυφο, το καύσιμο φορτίο, την υγρασία και τους ανέμους. 

Η διεθνής έρευνα δείχνει στροφή σε μοντέλα πιθανοτήτων που δεν δίνουν μία μονοσήμαντη απάντηση, αλλά φάσμα πιθανών σεναρίων προς υποστήριξη αποφάσεων: κάθε νέο μέτωπο μπορεί να συνοδεύεται από αυτόματες προσομοιώσεις "30–60–120 λεπτά μετά”, οι οποίες να χρησιμοποιηθούν για αναδιάταξη δυνάμεων κατάσβεσης, για στοχευμένες διακοπές ρεύματος προληπτικά όπου απαιτείται, και τέλος για έγκαιρες εκκενώσεις ανθρώπων.

Στην αγορά υπάρχουν και εγχώριοι πάροχοι ψηφιακών διδύμων/AI [ελληνική σταρτάπ: TwinLogic.gr] που μοντελοποιούν στοιχεία επικινδυνότητας (υλικά, βλάστηση, υποδομές) και συνδέονται με τα δεδομένα πεδίου που έρχονται από διαφορετικά drones παρατήρησης. Η Πολιτική Προστασία πρέπει να υιοθετήσει μια ανοιχτή αρχιτεκτονική δεδομένων ώστε να μπορούν να κουμπώνουν τέτοιες λύσεις σε πραγματικό χρόνο, με κοινά APIs και SLA, για να αποφεύγονται ανεξέλεγκτες πυρκαγιές με κόστος σε ανθρώπινες ζωές και περιουσίες. 

Το 2025 η Ελλάδα αύξησε θεαματικά τα UAV drones επιτήρησης για έγκαιρο εντοπισμό πυρκαγιών, με 24ωρες περιπολίες σε περιαστικά δάση. 

Το επόμενο βήμα είναι υλοποιήσουμε ένα δόγμα "άμεσης επέμβασης" με μικρά, ευέλικτα drones εξοπλισμένα με φθηνές θερμικές κάμερες οι οποίες εντοπίζουν καπνό/θερμικές ανωμαλίες, σημαίνουν συναγερμό αυτομάτως και όπου είναι ασφαλές μπορούν ακόμα και να αποθέτουν μικρές ποσότητες επιβραδυντικού υλικού σε νέες εστίες, ώσπου να φτάσουν οι επίγειες/εναέριες δυνάμεις κατάσβεσης. Αυτά δεν σκοπεύουν να αντικαθιστούν τα εναέρια μέσα φυσικά, μπορούν όμως να μειώσουν τον χρόνο από τον εντοπισμό μέχρι την πρώτη επέμβαση. 

Η πλήρης υπογειοποίηση όλων των γραμμών του ηλεκτρικού δικτύου δεν είναι οικονομικά ρεαλιστική. Θα ήταν όμως ρεαλιστική μια ιεράρχηση της υπογειοποίησης: πρώτα οι διάδρομοι υψηλού κινδύνου (περιαστικά, δάση δίπλα σε οικισμούς, κρίσιμες υποδομές), σε συνδυασμό με έξυπνη αναβάθμιση του εναέριου δικτύου, όπου το κόστος υπόγειας λύσης είναι δυσανάλογο.

Παράλληλα, το κράτος θα μπορούσε να αξιοποιήσει τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά εργαλεία, και να μετατρέψει τα δεδομένα που δίνουν αυτά σε όπλα για την πρόληψη και κατάσβεση πυρκαγιών: από την πρόβλεψη κινδύνου στην κατάσβεση επί του πεδίου, γρήγορα, μετρήσιμα, με διαφάνεια. Τα πρόσφατα γεγονότα (π.χ. Κερατέα) υπενθυμίζουν ότι η δυνατότητα ελέγχου χάνεται μέσα σε ελάχιστες ώρες όταν φυσάει 8 μποφόρ. 

Το τρίγωνο Κλίμα-Υποδομές-Τεχνολογία θα κρίνει τις απώλειες της επόμενης πενταετίας. Το κλίμα δεν αλλάζει από εμάς, οι υποδομές και η τεχνολογία όμως αλλάζουν. 

Αρκεί να κάνουμε τις σωστές επιλογές με σειρά προτεραιότητας και λογοδοσία. 

agissilaos@gmail.com