Του Γιώργου Ι. Κωστούλα

Οι ρυθμιστικοί παράγοντες, στη μέτρηση της συναισθηματικής έντασης, που πρέπει να διατρέχουν τις ανθρώπινες σχέσεις, είναι η αγάπη και ο σεβασμός. Ανάμεσά τους, σ΄ ένα ευρύτατο φάσμα διακυμάνσεων, εντάσσονται οι άπειρες εκδοχές των διαπροσωπικών σχέσεων. Ο λόγος, λοιπόν, για το "ευαγές μυστήριον των σχέσεων" και την ανάγκη διαχείρισής τους.

Αντικείμενο ανάλυσης μεγάλων φιλοσόφων όπως ο Καντ  και ο Νίτσε, η προβληματική των σχέσεων και της φιλίας καλεί για μία "διαχείριση της οικειότητας", στην οποία όλοι πρέπει να ασκούμαστε. Καθώς, "αργά ή γρήγορα η οικειότητα γεννά περιφρόνηση". 

Ο Νίτσε μάλιστα καταγράφει τη διαχείριση της οικειότητας ως την τρίτη προϋπόθεση φιλίας, μετά το σεβασμό και την αγάπη. Στο ίδιο μήκος κύματος, επισημαίνει η Ελ.Φιλιππάκη (Cogito No1), o Καντ στη Μεταφυσική των Ηθών, περιγράφοντας τα θεμελιώδη μεγέθη που  διατρέχουν την προβληματική της φιλίας, καταλήγει: "τόση αγάπη όση να μην καταπατείται ο σεβασμός, τόσος σεβασμός όσος να μην ακυρώνεται η αγάπη". Δηλαδή, τόσο κοντά και τόσο μακριά ταυτόχρονα. 

Εξάλλου, όπως γράφεται σε ένα ινδουιστικό κείμενο, για να στηριχθεί ένας ναός πρέπει οι κολώνες να απέχουν η μία από την άλλη. Για να παραχθεί μουσική πρέπει να έχουμε τουλάχιστον δύο χορδές κουρδισμένες διαφορετικά.

Ωστόσο, όλα εξαρτώνται από την προσωπική ωριμότητα, αγωγή και αυτάρκεια του καθενός μας. Η μοναξιά, η ειρηνική και ευχάριστη συμβίωση με τον εαυτό μας είναι η ασφαλέστερη απόδειξη ψυχικής υγείας. Μητέρα της αυτάρκειας, μάς μαθαίνει, μεταξύ τόσων άλλων, να μη σπαταλάμε τους συνανθρώπους μας, να τους χρησιμοποιούμε και να  καταφεύγουμε σ΄ αυτούς με φειδώ, "που θα πει να τους αγαπάμε περισσότερο".

Η M. Κατσουνάκη, στην Καθημερινή, επισημαίνει και μια άλλη πτυχή του θέματος: την τάση, στις μέρες μας να επιδεικνύουμε, να δοκιμάζουμε τις φιλίες μας στη δημόσια σφαίρα. Γράφει σχετικά: Περιφέρουμε τους φίλους μας, το στενό περιβάλλον μας, όπως το καινούριο μας 4χ4 ή όποιο άλλο περιουσιακό μας στοιχείο, ως σημάδι κοινωνικής αποδοχής και καταξίωσης. Σ΄ αυτό να προσθέσουμε τις, μεταξύ των ανθρώπων, υπερβολικές εκδηλώσεις ενδιαφέροντος, τις λιγωτικές διαχύσεις, τους ασφυκτικούς εναγκαλισμούς. Προσθέτουν, άραγε, τίποτα όλες αυτές οι μαϊμουδιές στην ανάπτυξη ή έστω στη συντήρηση των ανθρωπίνων σχέσεων; Ο Πλάτων έχει καταδικάσει την "από του μη ερώντος οικειότητα", την, κατά Ζουράρι, ψευτο-οικειότητα των, κατά Καβάφη, στοχαστικών προσαρμογών...

Ο Ηλ. Μαρκολέφας συμπυκνώνει τα κεντρικά ερωτήματα της νιτσεϊκής φιλίας: Πόσα πράγματα μπορείς να μάθεις για τον φίλο σου, χωρίς να σταματήσεις να τον αγαπάς; Πόσα πράγματα είσαι διατεθειμένος να  μην μάθεις για τον φίλο σου (ή να τα κρύψεις απ΄ αυτόν) επειδή τον αγαπάς; 

Πάντως, με ή χωρίς τη φιλοσοφική αρωγή, ο πρακτικός βίος είναι γεμάτος από την ασυναίσθητη, την ενστικτώδη τήρηση της παραπάνω φιλοσοφικής προβληματικής. Ρωτάει ο Χ. Βλαβιανός: "Πόσοι από εκείνους που θεωρούμε φίλους μας, μας  επισκέπτονται ακάλεστοι; Πόσοι μας επιτρέπουν να σκεφτόμαστε μεγαλόφωνα; με ποιους μπορούμε να παραμείνουμε επί ώρες σιωπηλοί;" 

Πού καταλήγουμε; Μια ουσιαστική σχέση, γράφει ο Χρ. Ζουράρις, δεν ισοπεδώνει τις  διαφορές, δεν πολτοποιεί την ετερότητα, αλλά κατά διάκρισιν χαρισμάτων (!), διακρίνει πρόσωπα μονάκριβα και ανεπανάληπτα. 

Η ιδανική θερμοκρασία, η ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ του ακραίου σεβασμού και της πιεστικής αγάπης, ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, εντοπίζεται, "εις εγγύτητα ανοχής και εις απόστασιν φιλίας", όπως, σοφότατα, μας υποδεικνύει μια παλιά έξοχη φράση. 

* O κ. Κωστούλας είναι τέως Γενικός Διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα. Συγγραφέας. Το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο: "Και οι Μάνατζερ έχουν ψυχή... ", κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επτάλοφος.