Του Ηλία Παπαγεωργιάδη

Εύχομαι από καρδιάς Χρόνια Πολλά και Καλή Χρονιά, με υγεία και χαρά! 

Και το 2025 έκανα περισσότερες από 100 συμβουλευτικές συνεδρίες για θέματα επιχειρείν και επενδύσεων, μία από τις 7 δουλειές που "τρέχουμε" με τον αδερφό μου. Στο κεφάλαιο επιχειρείν για άλλη μία χρονιά το νο.1 θέμα που ξεχώρισε στις συζητήσεις μου τόσο με τους ανθρώπους που συμβούλευσα όσο και με δεκάδες άλλους που συζητήσαμε ήταν η παντελής αδυναμία τους να βρίσκουν στελέχη για να μεγαλώσουν τις δουλειές τους...

"Δεν θέλει να δουλέψει ο κόσμος"

Το μεγάλο παράπονο των περισσότερων είναι γνωστό:

• Οκ, η φορολογία είναι βαρειά και το κράτος με αντιμετωπίζει ως εχθρό σε κάθε βήμα...

• Όμως και αυτά να αφήσουμε στην άκρη, πάλι δεν βρίσκω άτομα για να δουλέψω...

• Δεν υπάρχουν στην αγορά "μεσαία" στελέχη για να προσλάβω...

• Όλοι θέλουν να γίνουν διευθυντές με το καλημέρα, είτε δεν έχουν καμία φιλοδοξία και διάθεση για ανάληψη ευθυνών.

• Οι περισσότεροι καλοί είναι στο εξωτερικό και όσοι είναι στην Ελλάδα είτε δουλεύουν σε μεγαλύτερες εταιρείες, είτε έχουν δικιά τους δουλειά, είτε έχουν βολευτεί σε κάτι και δεν κουνιούνται" άκουσα και το 2025...

 

Πρώτοι σε έλλειψη οι καλοί πωλητές (που παραμένουν λίγοι εδώ και 20 χρόνια, μπορώ να σου εξηγήσω το γιατί μία άλλη ώρα), από κοντά οι πάσης φύσεως τεχνίτες, οι διευθυντές καταστημάτων / επιβλέποντες κλπ. Την ίδια ώρα, παρά τις... χιλιάδες διαφημίσεις εταιρειών marketing στα social media, πολλοί μικρομεσαίοι νιώθουν πως δεν μπορούν να βρουν καλούς συνεργάτες για την προβολή τους, είτε για εξωτερική συνεργασία, είτε και για πρόσληψη...

Το αποτέλεσμα

Όλα τα παραπάνω έχουν ένα συγκεκριμένο και ξεκάθαρο αποτέλεσμα, που σου το ανέλυσα τον Ιούλιο του 2025 εδώ:

• Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες δεν έχουν χρόνο να διοικήσουν στην πράξη τις δουλειές τους.

• Λειτουργούν ως "πολυτεχνίτες/πυροσβέστες".

• Και η δουλειά συνεχίζει να "τσουλάει" όπως όπως, μη διοικούμενη...

 

Το ότι το άρθρο αυτό είχε επιτυχία φάνηκε και από το ότι τους μήνες που ακολούθησαν βγήκαν στην αγορά 6 – 7 "σεμινάρια", όλα βασισμένα στο κείμενο αυτό, κάποια χρησιμοποιώντας και τις ίδιες λέξεις που χρησιμοποίησα... (μάλλον δεν πρόσεξαν στο chatgpt).

Γιατί στην πραγματικότητα δεν βρίσκουν οι μικρομεσαίοι "μεσαία" στελέχη;

Εννοείται πως υπάρχουν άπειρες περιπτώσεις που ένας μικρομεσαίος έχει δίκιο στις αιτιάσεις του. Είναι βέβαιο πως αν βάλεις αγγελία πχ για barista με χαμηλό μισθό θα βρεις πολλούς ενδιαφερόμενους που όντως ξέρουν το θέμα, ενώ πχ για υπεύθυνο καταστήματος μάλλον δεν θα χαρείς από τα βιογραφικά που θα διαβάσεις, αν σου στείλουν. 

Γιατί όμως συμβαίνει όλο αυτό;

Η μισή αλήθεια είναι όλα τα παραπάνω, σε κάποιον βαθμό. Η άλλη μισή έχει να κάνει με τις αδυναμίες που έχουν οι περισσότεροι μικρομεσαίοι στην Ελλάδα:

• Έχουν δουλειές που δεν είναι οργανωμένες, απλά "κάποιος κάθε μέρα καλείται να λύσει προβλήματα, όπως μπορεί, να τελειώσει η μέρα και να πάμε στην επόμενη, για να κάνουμε ξανά τα ίδια" (και αυτό οι περισσότεροι το θεωρούν "επιχειρείν"...)

 

• Προσφέρουν χαμηλά πακέτα αποδοχών (και καταλήγουν στο κομμουνιστικό "Κάνουμε ότι τους πληρώνουμε, κάνουν πως εργάζονται").

 

• Δεν φτιάχνουν ένα ωραίο περιβάλλον εργασίας, αλλά συνήθως νομίζουν ότι επειδή αυτή την περίοδο της ζωής έχουν δικιά τους δουλειά, μπορούν να φέρονται στους υπαλλήλους με λανθασμένο τρόπο. 

 

• Δεν έχουν κτίσει τις κατάλληλες συνθήκες για να ενσωματώσουν στελέχη στην εταιρεία: Δομή, διαδικασίες, έλεγχο, εκπαίδευση, παρακολούθηση και λοιπά "εξωτικά και άχρηστα", όπως κατά βάθος πιστεύουν οι περισσότεροι.

 

• Ο ανταγωνισμός από τις μεγαλύτερες εταιρείες είναι αδυσώπητος.

 

• Και φυσικά οι ιδιοκτήτες δεν έχουν τον χρόνο να ασχοληθούν με τις λεπτομέρειες, μιας και τρέχουν κάθε μέρα πίσω από τα προβλήματα, ασθμαίνοντας να βγάλουν τη μέρα και τις υποχρεώσεις, την ώρα που πρέπει να απαντήσουν στη/στον σύζυγο γιατί θα αργήσουν και σήμερα, να προλάβουν να πάρουν τα παιδιά από το σχολείο κλπ.

 

Αποτέλεσμα: Τις περισσότερες φορές, και να βρει κάποιος μικρομεσαίος ένα στέλεχος, θα του πει "αυτή θα είναι η δουλειά σου, αυτός είναι ο μισθός σου, ξεκίνα". Δεν θα πει, αλλά θα εννοήσει και το "θα μάθεις μόνος σου στην πορεία, ή πρέπει να ξέρεις ήδη τα πάντα, γιατί σε πληρώνω;".

Και έτσι μένουν μόνοι, συνήθως με συγγενείς στη δουλειά (που σπάνια δουλεύουν πραγματικά, συγγενείς γαρ), πάντα σε αγκομαχητό, νιώθοντας ότι παλεύουν αβοήθητοι απέναντι σε χίλια προβλήματα... 

Η συνταγή του… Rocky Balboa

- "Οκ, Ηλία. Ας πούμε ότι συμφωνώ με όλα αυτά. Ποια είναι η συγκεκριμένη λύση που μου προτείνεις;" είναι η επόμενη σωστή ερώτηση και είναι πολύ λογική.

Όσα σου γράφω προέρχονται πάντα και αποκλειστικά από τις πρακτικές εμπειρίες που έχουμε με τον αδερφό μου στις δουλειές μας (έχω ένσημα στο τότε ΤΕΒΕ από τον Σεπτέμβριο του 1993) = δεν θα σε ζαλίσω με δύσκολες θεωρίες. 

Το 2006 βγήκε η 6η και τελευταία ταινία με τον Rocky Balboa ως κεντρικό πρωταγωνιστή. Ο παλαίμαχος μποξέρ αποφασίζει να ανέβει στο ριγκ με τον παγκόσμιο πρωταθλητή εκείνης της χρονικής περιόδου για έναν αγώνα επίδειξης. Όταν πάει στο γυμναστήριο για να προετοιμαστεί για τον αγώνα, ο "Δούκας" (που πριν 30 χρόνια προπονούσε τον αντίπαλό του και τώρα είναι στο πλευρό του) του λέει: "Δεν θα σου πω τα βασικά, τα ξέρεις καλά. Για να νικήσεις αυτόν τον άνθρωπο θέλεις ταχύτητα, που δεν έχεις, την ώρα που λόγω ηλικίας έχεις αρθριτικά και πολλά άλλα θέματα υγείας, που δεν σου επιτρέπουν να τον νικήσεις με βάση την αθλητικότητα. Ένα στοιχείο μπορούμε να κτίσουμε για να σταθείς απέναντί του: Τη δύναμη. Να τον κάνεις να νιώθει μετά από κάθε σου μπουνιά ότι τον κτύπησε τραίνο".

= δηλαδή του λέει να δώσει έμφαση στο μόνο στοιχείο που μπορεί να διαχειριστεί καλά και να το μετατρέψει σε πλεονέκτημά του.

Ένας μικρομεσαίος έχει συνήθως εμπειρία στο επιχειρείν, δεν έχει νόημα να του πεις τα βασικά, άλλωστε δεν θα σε ακούσει. Νιώθει πολύ συχνά ότι καλείται να τα βάλει "με όλους και όλα" και στο τέλος της ημέρας δεν είναι λίγες οι φορές που νιώθει σα να... έχει παίξει μποξ, εξουθενωμένος από το βάρος της ημέρας. Βάρος που θα κρύψει από τους ανθρώπους που αγαπάει. Την ίδια ώρα το να ανταγωνίζεται κάθε μέρα οικονομικούς κολοσσούς, συχνά μην έχοντας πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό και το κράτος εμπόδιο σε κάθε του βήμα είναι σίγουρα μία μόνιμα δύσκολη κατάσταση.

Αν νιώθεις πως στην πράξη δεν θα μπορέσεις να λύσεις όλα αυτά που έγραψα παραπάνω και ξέρεις ότι συμβαίνουν, σου προτείνω το 2026 να αφήσεις τα μεγάλα σχέδια και τις απέλπιδες αναζητήσεις για το κτίσιμο "ομάδας στελεχών" (που δεν θα βρεις) και να ξεκινήσεις με κάτι που ξέρεις καλά και μπορείς να ελέγξεις: Εσένα, αυτούς που σε υποστηρίζουν και τον χρόνο σου. 

Αφού δεν μπορείς να μεγαλώσεις "οριζόντια", μήπως το 2026 να δοκιμάσεις να μεγαλώσεις "κάθετα"; 

Πάρα πολλοί μικρομεσαίοι σε διάφορες φάσεις της ζωής μας φτιάχνουμε στο μυαλό "ιδανικά οργανογράμματα" με προσωπικό κλπ, όπου όλα θα λειτουργήσουν σωστά, χωρίς να ασχοληθούμε ιδιαίτερα. Ξέρουμε και οι δυο μας ότι δεν είναι τόσο απλό...

Στην πράξη όταν αναζητάς στελέχη, θέλεις να μεγαλώσεις την ομάδα σου "οριζόντια":

• Ας πούμε ότι εσύ είσαι στη μέση.

• Προσθέτεις ανθρώπους δεξιά και αριστερά, στελέχη που θέλεις να υποστηρίξουν τη δουλειά σου και να λειτουργήσουν όσο γίνεται πιο αυτόνομα (αυτή είναι η λέξη κλειδί).

• Στην πραγματικότητα όμως δεν έχεις τη δυνατότητα να υποστηρίξεις την αυτονομία αυτή, δεν έχεις τις δομές και τον προϋπολογισμό.

 

Πάμε λοιπόν να το πιάσουμε "κάθετα" το πράγμα... Έχεις μία μικρομεσαία επιχείρηση. Δουλεύεις 10 – 12 ώρες τη μέρα, τουλάχιστον. Αν είμαστε ειλικρινείς, σίγουρα κάποιες από αυτές τις ώρες είναι "μη παραγωγικές"... είναι "λάντζα" που όλοι μας έχουμε κάνει.

Αντί λοιπόν να ψάχνεις στελέχη που δεν θα βρεις (και δεν θα πληρώσεις όσο πρέπει για να τα βρεις και να δουλέψουν αποδοτικά), σκέψου να μεγαλώσεις "κάθετα":

• Ψάξε να προσλάβεις "ένα δεξί χέρι", που θα ασχοληθεί αποκλειστικά με το να σε υποστηρίξει στη δουλειά σου.

• = θα μάθει τα θέματα, θα αναλάβει τη "λάντζα", θα σου απελευθερώσει ώρες για να δουλέψεις πιο αποδοτικά σε αυτά που έχουν σημασία, ή απλά για να ξεκουραστείς και να έχεις καθαρό μυαλό και ηρεμία.

• Προσοχή: Αυτό το "δεξί χέρι" δεν θα κάνει ό,τι να’ ναι στην εταιρεία, αλλά όλη μέρα θα φροντίζει τη δικιά σου ευκολία. Θα μάθει να ετοιμάζει απαντητικά emails, να σε ενημερώνει για θέματα κλπ.

• Συνήθως θα ξεκινήσει και με πιο "προσιτό" για σένα οικονομικό πακέτο, όχι αυτό το "στελέχους".

 

- "Ηλία, αυτά μπορεί να τα κάνει και η τεχνητή νοημοσύνη" θα σκεφθούν κάποιοι. Ίσως, αν ξέρεις και μπορείς να ασχοληθείς να εκπαιδεύσεις την τεχνητή νοημοσύνη για αρκετό καιρό, τότε θα μπορέσει να σε υποστηρίξει σε κάποια από όλα αυτά. Αν το προτιμάς, δοκίμασέ το.

Η βασική μου πρόταση είναι η εξής: Αν θεωρείς πως εσύ είσαι το πρόσωπο που τώρα κάνει τη διαφορά στην επιχείρησή σου, τότε αντί να περιμένεις σωτηρία από άλλους, καλύτερα να κτίσεις γύρω σου μία ομάδα υποστήριξης, να αποδώσεις καλύτερα και να δουλέψεις λιγότερο.

Αυτό το ονομάζω "κάθετη ανάπτυξη", μιας και θα προσδώσεις "βάθος" στη δουλειά του προσώπου που θεωρείς το καλύτερο στην εταιρεία. 

Πώς δούλεψε στη δικιά μας περίπτωση

Με τον αδερφό μου σήμερα έχουμε 7 δουλειές, 5 στη Ρουμανία και 2 στην Ελλάδα. Πριν από αρκετά χρόνια ξεκινήσαμε να πηγαίνουμε στο μεγαλύτερο spa στην Ευρώπη, το Therme έξω από το Βουκουρέστι. Εκεί, με κόστος 15 – 20 Ευρώ το 4ωρο, συζητούσαμε επί ώρες τα της δουλειάς, χωρίς τηλέφωνα κλπ. Σαν τους... αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους.

Που καταλήξαμε και τι πράξαμε:

• Σταματήσαμε να αναζητούμε / χρυσοπληρώνουμε "στελέχη" που ουσιαστικά ήταν "άτομα που ένιωθαν ξεζουμισμένα από τις πολυεθνικές και ήθελαν να έρθουν σε εμάς για "να αράξουν", αλλά με μισθό πολυεθνικής". 

• Αποφασίσαμε να "κτίσουμε ομάδα" γύρω μας.

 

Πρώτη Φάση:

• Βάλαμε ένα "δεξί χέρι" για κάθε αντικείμενο δουλειάς που είχαμε (3 τότε).

• Επιλέξαμε συνειδητά να πάμε "πιο αργά", μέχρι να εκπαιδεύσουμε τα νέα πρόσωπα, να φτιάξουμε διαδικασίες, να οργανωθούμε, να αγοράσουμε το κατάλληλο software κλπ. 

• Ανεβάσαμε μισθούς σε όσα άτομα απέδειξαν ότι όντως δουλεύουν και θέλουν να παράξουν, ενώ οι εκατοντάδες πελάτες μας στη Ρουμανία θεωρούν το γραφείο μας "σπάνιο δείγμα ηρεμίας, με ανθρώπους που εργάζονται ήσυχα, ήρεμα και αποδοτικά". 

• Επενδύσαμε (και επενδύουμε) άπειρες ώρες στο να εξηγήσουμε ξανά και ξανά τις διαδικασίες, να διορθώσουμε με ήρεμο τρόπο λάθη, να δείξουμε το πώς γίνεται κάτι σωστά. 

 

Δεύτερη Φάση:

• Σε 2 χρόνια είχαμε σειρά ατόμων που ήταν "δεξιά χέρια", με skills που απέκτησαν στα αντικείμενα που διδάχθηκαν. 

• Κάποια από τα άτομα αυτά (που "το είχαν") πήραν προαγωγή και έγιναν τα στελέχη που αναζητούσαμε, αναλαμβάνοντας μεγαλύτερες ευθύνες.

• Οι μισθοί που δώσαμε έφτασαν τα επίπεδα των πολυεθνικών σε κάποιες περιπτώσεις.

 

ΥΓ. Όταν μιλάμε για πολυεθνικές, στη Ρουμανία οι υπάλληλοι πολυεθνικών είναι 5+ φορές περισσότεροι από τους αντίστοιχους στην Ελλάδα, με τεράστιο ανταγωνισμό και μεγαλύτερους μισθούς.

Τρίτη Φάση:

• Έχοντας πλέον ανθρώπους κοντά μας, καλοπληρωμένους, πάντα χαμογελαστούς και με όρεξη για δουλειά, μπορέσαμε να προχωρήσουμε σε νέες δραστηριότητες.

• Έτσι οι 3 δουλειές έγιναν 4, 5, 6 και πλέον 7, μιας και αξιοποιήσαμε τον χρόνο που αποκτήσαμε με τον αδερφό μου για να επεκταθούμε σε ό,τι κρίναμε πως έχει νόημα. 

• Ακριβώς επειδή κάναμε αυτά τα βήματα, απέκτησα τον χρόνο να γράφω άρθρα, να κάνω βίντεο, να συμβουλεύω κόσμο κλπ, λειτουργώντας σε κάποιες από τις δουλειές μας ως "αυτός που λύνει τα δύσκολα θέματα, αλλά δεν τρέχει συνέχεια τα "καθημερινά". 

 

Πρόσεξε, δεν έφτασα εδώ "σε έναν χρόνο". Έχω δουλέψει (και δουλεύω) 12+ ώρες τη μέρα για δεκαετίες. Όμως στο επόμενο επίπεδο πήγαμε με τον Γρηγόρη μόνο όταν "επεκταθήκαμε πρώτα κάθετα". 

ΥΓ. Στο γραφείο μας στο Βουκουρέστι τουλάχιστον 2 – 3 φορές τον μήνα καταφθάνουν τα καλύτερα γλυκά από την Ελλάδα και τη Ρουμανία. Και συχνά ζητάμε από την ομάδα μας να κάνει "βαθμολόγηση", προκαλώντας γέλια και ανυπομονησία για το επόμενο γλυκό που θα "κρίνουν". 

Ίσως η λύση να είναι πιο εύκολη...

Εννοείται πως κάθε δουλειά είναι διαφορετική και κάθε θέμα μπορεί να χρήζει άλλης αντιμετώπισης. Στην πράξη όμως πιο εύκολα θα βρεις "ένα δεξί χέρι, με όρεξη για να μάθει και να εκπαιδευθεί όπως το θέλεις εσύ", παρά "ένα στέλεχος που θα μπει στη δουλειά σου και θα φέρει άμεσα αποτελέσματα". 

Αν μπορείς να βρεις το στέλεχος, κάντο, αφού πρώτα φτιάξεις διαδικασίες και ό,τι απαιτείται για να το υποστηρίξεις σε αυτό που θέλεις να σου προσφέρει.

Αν όμως είναι δύσκολο, σκέψου μήπως έχει νόημα να σκεφθείς σαν τον προπονητή του Rocky Balboa... που πάλεψε στα ίσα με τον παγκόσμιο πρωταθλητή (όταν κτύπησε το χέρι του). 

Εμείς οι μικρομεσαίοι δεν έχουμε ανάγκη να κερδίσουμε τους κολοσσούς του χώρου, μας αρκεί να πάμε καλά στη δικιά μας "κατηγορία", μεγαλώνοντας με υγεία και στρατηγική! 

Εσύ τι γνώμη έχεις;

ilias@iliaspapageorgiadis.com

Ο Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης διοικεί τον όμιλο εταιρειών MORE, είναι επενδυτής, αναλυτής και σύμβουλος. Στις 16 και 17 Ιανουαρίου οργανώνει το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την τρίτη του μεγάλη εκδήλωση με τίτλο "Ελλάδα 2026. Επιχειρείν, Ακίνητα, Επενδύσεις" που έχει γίνει sold out, με διαθέσιμα μόνο εισιτήρια για Live Streaming. 

Κυκλοφορεί το νέο βιβλίο που έγραψαν ο Στράτος Παραδιάς και ο Ηλίας Παπαγεωργιάδης με τίτλο "Αγοράζω Σπίτι", όπου απλά και ξεκάθαρα εξηγούν τα πάντα για την αγορά, διαχείριση, ενοικίαση και πώληση ενός ακινήτου στην Ελλάδα σήμερα. Το βιβλίο προλόγισε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας.