Του Δρα Αλέξανδρου Δρίβα*

Ο ρωσοουκρανικός πόλεμος βρίσκεται σε ένα στάδιο που φαίνεται να είναι το πιο κρίσιμο μετά από αυτό των πρώτων ημερών του ξεσπάσματος του πολέμου. Τότε, όλος ο κόσμος ανησυχούσε για πιθανότητα χρήσης πυρηνικών όπλων από την πλευρά της Ρωσίας. Τα πιο ισχυρά πακέτα κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, επιβλήθηκαν εκείνη την περίοδο με τη Ρωσία (όταν βγήκε και από το SWIFT) να απαντά προφητικά πως "θα απαντήσουμε ασύμμετρα". Η απροετοίμαστη Ε.Ε. βίωσε τις συνέπειες της άγνοιας της εξέλιξης του πολέμου και η Ρωσία έδειξε κατά παράδοξο τρόπο, οτι ήταν πιο αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της Ευρώπης ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία θέριευε. Η Ουκρανία, όπως και η Κορεατική Χερσόνησος, αποτελούν τα ζωντανά χρονοντούλαπα της ψυχροπολεμικής περιόδου. Αυτός είναι και ένας λόγος που η νέα μόδα και μανία στην Ε.Ε. είναι να δημιουργηθεί ένα ψυχροπολεμικό κλίμα εναντίον της Ρωσίας, μέσω του υπερεξοπλισμού της Ευρώπης. Το θέμα δεν είναι αν είναι δίκαιο ή όχι, όμορφο ή άσχημο. Το θέμα είναι αν αυτό γίνεται.

Η λογική του ρωσοουκρανικού πολέμου

Ο αείμνηστος Μπρεζίνσκι έγραφε πως "Η Ρωσία με την Ουκρανία είναι αυτοκρατορία, χωρίς αυτήν, είναι τίποτε.". Το κακό είναι οτι αυτό το γνώριζαν και οι Ρώσοι. Η μείωση της ρωσικής επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη μετά τις μαζικές εισδοχές των πρώην σοβιετικών δορυφόρων στις ευρωατλαντικές δομές, κατέστησε για τη Ρωσία αναγκαίες πέντε συνθήκες: Πρώτον, τον έλεγχο του Καυκάσου που θα επέτρεπε τον έλεγχο της ανατολικής Μαύρης Θάλασσας (Βλ. πόλεμος Ρωσίας-Γεωργίας το 2007). Δεύτερον, την διατήρηση μιας επιρροής στη Μολδαβία ώστε Βουλγαρία και Ρουμανία να μην συνθέτουν νατοϊκό μονοπώλιο στη δυτική Μαύρη Θάλασσα. Τρίτον, τη διατήρηση της Λευκορωσίας ως ρωσικού δορυφόρου. Τέταρτον, τη διατήρηση και μετατροπή του Καλίνιγκραντ ως ρωσικής βάσης. Πέμπτον, τον έλεγχο της Ουκρανίας.

Είναι πιθανό πως αν η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας δεν είχε οδηγήσει τα κράτη που προέκυψαν από αυτήν στην αγκαλιά του ΝΑΤΟ, να υπήρχαν πιο χαλαρές γεωστρατηγικές επιταγές για τη Μόσχα. Όμως η δημιουργία μιας περίκλειστης και περικυκλωμένης Σερβίας, οδήγησε τη Μόσχα στο να επικεντρωθεί στα ανατολικά της Ευρώπης.

Η προσάρτηση της Κριμαίας στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, σχετίζεται άμεσα με την δυναμική παρουσία της Ρωσίας της περιόδου εκείνης στη Συρία. Από την Κριμαία και τη Συρία (και μετά από την Αφρική, π.χ. Ερυθραία) κρίνεται η δυνατότητα της Ρωσίας για έξοδο στη Μεσόγειο και από εκεί, στον Ινδικό Ωκεανό. Η Ρωσία κατάφερε να δορυφοριοποιήσει την Τουρκία, πειθαναγκάζοντάς την στο να μετατραπεί από αμερικανικός φύλακας της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, σε ρωσικό όχημα εντός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Κριμαία, Τουρκία, Συρία και Ερυθραία, ο ρωσικός κάθετος άξονας. Έχοντας ως σύμμαχο την Ρωσία, η Τουρκία ένιωσε ακόμη πιο ελεύθερη ώστε να μετατρέπεται σε κράτος-ταραξία στη Μέση Ανατολή και αλλού. Η άποψη του Μπρεζίνσκι ήταν σωστή, όμως δεν είχε μελετήσει τις ευρύτερες συνέπειές της. Ο έλεγχος της Αζοφικής Θάλασσας, είναι πολύ σημαντικός για τη Ρωσία καθώς αποτελεί το κρίσιμο κομμάτι του παζλ της γεωστρατηγικής της, καθώς αποτελεί τον σύνδεσμο μεταξύ Μαύρης Θάλασσας, Καυκάσου και Κεντρικής Ασίας. Με άλλα λόγια, η Ανατολική Ουκρανία είναι κρίσιμης σημασίας περιοχή για τη Μόσχα. Αυτός ήταν και ένας από τους σημαντικούς λόγους που η Μόσχα ήθελε να έχει ειδικές σχέσεις με το Ιράν. Η πίεση που δεχόταν η Ρωσία στην Ουκρανία, την οδήγησε σε αυτό που παραδέχτηκε ο Τζέημς Σταυρίδης σε άρθρο του "Τώρα η Ρωσία είναι παντού". Ο υπολογισμός κόστους-οφέλους δεν δίνει κάποιο ξεκάθαρο όφελος στις ΗΠΑ που σίγουρα θα χρειαστούν την ανεπτυγμένη ρωσική επιρροή σε πολλές ζώνες αστάθειας. Για την Ε.Ε. τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά.

Η επικίνδυνη ιδέα της Ε.Ε.

Στην αρχή του ρωσοουκρανικού πολέμου η Ε.Ε. απέδειξε για ακόμη μια φορά πως συνιστά τον πύργο της Βαβέλ της διεθνούς πολιτικής. Σα να μην περίμενε κανένας οτι η Συμφωνία Σύνδεσης Ουκρανίας με Ε.Ε. του 2007, οι πορτοκαλί επαναστάσεις και η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, θα οδηγούσαν σε μια κλιμάκωση άνευ προηγουμένου, σε έναν πόλεμο δηλαδή. Πηγαίνοντας με "fast forward", η σημερινή ηγεσία της Ε.Ε. (και ίσως σημαντικών ευρωπαϊκών κρατών) μάλλον ζήλεψε την πολεμική οικονομία της Ρωσίας και επιθυμεί τον επανεξοπλισμό της. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, αυτή η αναγγελία του επανεξοπλισμού, αποτελεί για τη Ρωσία ένα πρελούδιο κήρυξης πολέμου εναντίον της. Το μοντέλο μελέτης σύγκρουσης Αθήνας-Σπάρτης, μας δείχνει πως μία από τις δύο δυνάμεις δρα προληπτικά για να προβεί σε οριστική ανάσχεση της απειλής που υπολογίζει οτι θα γιγαντωθεί με σύμμαχο το χρόνο. 

Μια πολύ επικίνδυνη εξέλιξη και ιδέα συνάμα, έλαβε χώρα τις προηγούμενες μέρες. Δυστυχώς, δε μελετήθηκε δεόντως. Η Γαλλία συμφώνησε για την πώληση 100 Ραφάλ στην Ουκρανία. Ο κύκλος του ρωσοουκρανικού πολέμου τείνει να γίνει φαύλος, θυμίζοντας το σημείο εκκίνησης των εχθροπραξιών που συνοδεύτηκε από καλέσματα της Ουκρανίας να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Για τη Ρωσία αυτό ήταν ένα σημάδι οτι η πλευρά της Ε.Ε. επιδιώκει τη συνέχιση του πολέμου. Η Ρωσία θα μπορούσε να απαντήσει όπως ο ίδιος ο Ρώσος Πρόεδρος ανέφερε δημόσια, "συντριπτικά" σε περίπτωση που η Ουκρανία λάμβανε Τόμαχοκ. Πόσο μάλλον αν η Ουκρανία λάβει αεροσκάφη 4.5 γενιάς. Η παραπάνω περιγραφή, είναι η περιγραφή της περιβόητης και επικίνδυνης Θουκυδίδειας Παγίδας.

Η ευρωπαϊκή σκέψη για σύγκρουση ΗΠΑ-Ρωσίας

Η Ε.Ε. δεν παρουσίασε ποτέ κάποιο ευρωπαϊκό σχέδιο για το τέλος του ρωσοουκρανικού πολέμου. Σχέδιο απέστειλαν μέχρι και οι Κινέζοι. Η Ε.Ε. φαίνεται πως δεν επιθυμεί τη στρατηγική σύγκλιση μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Οι δύο μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις του πλανήτη έχουν ως κοινή γλώσσα επικοινωνίας το Peace Through Strength και ο όποιος ετεροχρονισμένος ρόλος της Ε.Ε., φαντάζει περιττός. Η Ε.Ε. άργησε να κατανοήσει το ίδιο της το μέλλον, οτι δηλαδή θα μετατραπεί σε πεδίο σύγκρουσης μεγάλων δυνάμεων. Είτε με ρώσικους αγωγούς φυσικού αερίου στο παρελθόν, είτε με την παρουσία του ΝΑΤΟ (αμερικανική στρατιωτική παρουσία) και ΤΤΙΡ, είτε με OBOR και IMEC, η Ευρώπη έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί το εργαστήριο διεθνούς πολιτικής. 

Η διατήρηση του πολέμου στην Ουκρανία, δίνει οφέλη στην Ευρώπη και μάλιστα κυνικά. Οι Ευρωπαίοι δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται για αυτό που λέει ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ περί παύσης ενός ανόητου πολέμου που στοιχίζει ζωές νέων ανθρώπων. Στην Ουκρανία, δοκιμάζεται η πιθανότητα υιοθέτησης ενός πολεμικού παραγωγικού μοντέλου από την πλευρά της Ευρώπης. Κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει άλλωστε, τον ρόλο της Γερμανίας πριν τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας. Το Βερολίνο οδήγησε τη Ρωσία να εγκαταλείψει την Ουκρανία ως κόμβο μεταφοράς ρωσικών υδρογονανθράκων. Σε δεύτερο χρόνο, ανάγκασε τη Ρωσία να χρησιμοποιεί τη Γερμανία ως κόμβο των ρωσικών αγωγών, γνωρίζοντας οτι αυτά τα γεγονότα θα αποτελέσουν κόκκινες γραμμές για τις ΗΠΑ που έβλεπαν τις ρωσο-γερμανικές σχέσεις να ξεπερνούν το πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Ο ρωσοουκρανικός πόλεμος ήλθε φυσιολογικά. Σε πόλεμο που εν πολλοίς προκάλεσαν οι ευρωπαϊκές στρατηγικές ανοησίες, η Ε.Ε. διεκδικεί σήμερα τη θέση ενός προβλήματος ικανού να φέρει λύση. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιθυμούν να έχουν λόγο στον ρωσοουκρανικό πόλεμο γιατί πολύ απλά, η αναγέννηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας περνά από την διατήρηση του ρωσοουκρανικού πολέμου και της υστερίας που αυτός είναι ικανός να φέρει στους Ευρωπαίους πολίτες. Η Ευρώπη φαίνεται διατεθειμένη να πολεμήσει στην Ουκρανία μέχρι την τελευταία σταγόνα αίματος των Ουκρανών και μάλιστα εκ του ασφαλούς, εκμεταλλευόμενη την αμερικανική ασπίδα του ΝΑΤΟ. Κανείς δε θέλει να γνωρίσει τις συνέπειες μιας τέτοιας συνθήκης. Έχει και η ανθρώπινη περιέργεια τα δικά της σύνορα.

*Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων Παντείου Πανεπιστημίου