Του Γεωργίου Ι. Μάτσου*

Λίγα θέματα εξοργίζουν την κοινή γνώμη σήμερα, όσο η ακρίβεια στην ενέργεια. Ακόμη και υποστηρικτές της κυβέρνησης συμφωνούν ότι η κατάσταση είναι ανυπόφορη ως προς τη δραματική αύξηση του κόστους διαβίωσης και τον κλονισμό της οικονομικής κατάστασης νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Οι τελευταίες αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στα αυξημένα κόστη λειτουργίας.

Ο συνήθης κατηγορούμενος για το κόστος ενέργειας είναι η πράσινη μετάβαση, η μετάβαση δηλαδή προς την εκτεταμένη χρήση ΑΠΕ, με εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων και, συγκεκριμένα στην Ελλάδα, κυρίως του λιγνίτη.

Δεν είναι έτσι όμως παντού στον πλανήτη: Η Κίνα, που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν υπαίτια για το μεγαλύτερο μέρος των παγκόσμιων εκπομπών των λεγόμενων "αερίων θερμοκηπίου", μεταβαίνει επιταχυνόμενα προς τη χρήση ΑΠΕ με τρόπο εκπληκτικό σε μέγεθος και αποτελεσματικότητα και κόστος σημαντικά χαμηλότερο και από αυτό ακόμη των ορυκτών καυσίμων.

Τα επιτεύγματα της Κίνας, που παρουσιάζει ο Economist είναι αδιανόητα.

Μόνον το 2024 η Κίνα φέρεται να εγκατέστησε 887 GW ΑΠΕ. Δηλαδή σε ένα μόνον έτος, η Κίνα εγκατέστησε 55 φορές το σύνολο των ΑΠΕ που έχουν εγκατασταθεί συνολικά στην Ελλάδα όλα τα χρόνια. Πρόκειται, κατά το άρθρο, για την ενέργεια που παράγουν περί τα 300 (!) μεγάλα πυρηνικά εργοστάσια. Είναι δηλαδή σαν να κτίζει 300 μεγάλα πυρηνικά εργοστάσια το χρόνο.

Ακόμη σημαντικότερο είναι το χαμηλό κόστος. Κατά το άρθρο, το ρεύμα από τις κινεζικές ΑΠΕ κοστίζει "φθηνότερα από οποιαδήποτε εναλλακτική, περιλαμβανομένου του άνθρακα και του φυσικού αερίου". Η μείωση του κόστους είναι μάλιστα τόσο μεγάλη, που οι επιχορηγήσεις με τις οποίες ξεκίνησε, όπως και αλλού, ο κλάδος των ΑΠΕ και στην Κίνα, ήδη κατά μεγάλο μέρος αποσύρονται.

Με τόσο χαμηλό ενεργειακό κόστος, χαμηλότερο από οποιασδήποτε άλλης βιομηχανικής χώρας, η Κίνα θα ισοπεδώσει τον ανταγωνισμό σε κάθε σημείο του πλανήτη. Αυτό είναι ήδη ορατό στην άλλοτε βιομηχανική ανταγωνίστρια της Κίνας και άλλοτε ατμομηχανή της Ευρώπης, τη Γερμανία, όπου οι βιομηχανίες κλείνουν η μία μετά την άλλη εξαιτίας του ενεργειακού κόστους.

Ενώ όμως η Κίνα μειώνει το ενεργειακό της κόστος χάρη την πράσινη ενέργεια, στην Ευρώπη αντίθετα ήδη εξαγγέλλεται πιθανή μερική αντιστροφή των πράσινων ενεργειακών πολιτικών εξαιτίας του κόστους τους.

Η αποδεικνυόμενη από την Κίνα δυνατότητα μείωσης του ενεργειακού κόστους μέσα από την πράσινη ενέργεια θα έπρεπε να μεταλλάσσει και την ευρωπαϊκή συζήτηση για το ρωσικό φυσικό αέριο. Ένα σοβαρό πρόβλημα για την Ευρώπη είναι, ότι δεν κάνουν όλοι οι Ευρωπαίοι την καρδιά τους πέτρα ώστε να πληρώσουν, για γεωπολιτικούς λόγους, αρκετά ακριβότερα το μεταφερόμενο με πλοία αμερικανικό LNG σε σχέση με το ρωσικό αέριο των χερσαίων αγωγών. Το πολύ φθηνότερο ρωσικό αέριο λειτουργεί, υποσυνειδήτως, καταλυτικά υπέρ του φιλορωσισμού πολλών Ευρωπαίων, ουχ ήττον ακόμη και στη Γερμανία, που τουλάχιστον από την εποχή του Βίσμαρκ και παλιότερα, δεν ήταν ιδιαίτερα εχθρική προς τη Ρωσία.

Το δίλημμα αυτό δεν έπρεπε να υπάρχει. Από τη στιγμή που η Ευρώπη είχε εντάξει στον προγραμματισμό της την πράσινη μετάβαση ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 2000, κανονικά η τεχνολογική και βιομηχανική πρόοδος θα έπρεπε να είχε καταστήσει την Ευρώπη από νωρίς πρωτοπόρα στην πράσινη ενέργεια και στις υποδομές της.

Εντούτοις, όχι μόνον δεν έγινε πρωτοπόρα η Ευρώπη, αλλά εξαρτάται και για τις δικές της ΑΠΕ από την Κίνα, αφού π.χ. περί το 80% της παραγωγής φωτοβολταϊκών συστημάτων κατασκευάζεται εκεί. Είναι φανερό ότι αν η Ευρώπη πρέπει να εισάγει τα περισσότερα φωτοβολταϊκά της συστήματα από την Κίνα, τα μεταφορικά κόστη και μόνον αρκούν για να καταστήσουν την επένδυση σε αυτά ουσιωδώς ακριβότερη σε σχέση με την ίδια επένδυση στην Κίνα.

Η κινεζική πράσινη ενέργεια καθίσταται πάντως φθηνότερη για ακόμη περισσότερες αιτίες. Στο ίδιο άρθρο του Economist διαβάζουμε περιληπτικά τις ακόλουθες: "[a] ever cheaper renewables [προφανώς εννοεί το κατασκευαστικό κόστος], [b] more abundant storage which makes those renewables more useful, [c] better electricity markets, [d] long transmission lines and [e] all sorts of associated expertise".

Η Κίνα δηλαδή δεν βιάστηκε να εγκαταστήσει ΑΠΕ χωρίς να έχει φτιάξει εγκαταστάσεις αποθήκευσης του ακανόνιστα παραγόμενου πράσινου ρεύματος, δεν προχώρησε χωρίς δίκτυο επαρκές για την υποστήριξη της παραγωγής, έχει οργανώσει καλύτερα την αγορά της ηλεκτρικού ρεύματος (αν και κομμουνιστική) και έχει αποκτήσει εμπειρία και γνώση.

Η Κίνα κάνει λοιπόν σωστά όλα όσα κάνει λάθος η γηραιά Ήπειρος. Που αν και ξεκίνησε πρώτη την κούρσα της πράσινης ενέργειας, καταφέρνει να έρχεται τελευταία και καταϊδρωμένη.

Ειδικά στην Ελλάδα τίθεται εντόνως το ερώτημα του κατά πόσο δομές πελατειακότητας ή και διαφθοράς ακόμη, παρεμποδίζουν τη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και των ΑΠΕ, έχοντας καταστήσει την ηλεκτρική ενέργεια ακριβότερη από την ήδη ακριβή υπόλοιπη Ευρώπη.

Στο ίδιο άρθρο του Economist διαβάζουμε και μία ακόμη διπλή, καταλυτική πληροφορία για τη δράση της Κίνας στις ΑΠΕ.

Αφενός, δεν έχει καθόλου εγκαταλείψει τη χρήση άνθρακα, που φαίνεται ότι εξακολουθεί να τον χρησιμοποιεί όσο χρειάζεται για το ενεργειακό της μίγμα ("China still seems unwilling to give up coal as quickly as it might". Και αφετέρου, ότι τα δικαιώματα εκπομπών άνθρακα στην Κίνα έχουν παραχωρηθεί στις επιχειρήσεις δωρεάν!

Σαν "καλό" δυτικό μέσο που είναι, βέβαια, ο Economist δεν διστάζει να… επικρίνει την Κίνα που δεν έχει καταργήσει τον άνθρακα από το ενεργειακό της μίγμα. Παραβλέπει όμως ότι όλη της η επιτυχία και, αντίστροφα, η αποτυχία της Ευρώπης, ίσως τελικά ακριβώς αυτή: Ότι δηλαδή η Κίνα δεν ενήργησε ιδεοληπτικά στο ζήτημα της ενεργειακής μετάβασης, αλλά ρεαλιστικά. Τώρα που όλος ο πλανήτης έχει αρχίσει να αναθεωρεί τους πράσινους στόχους – που η Κίνα καθόλου δεν έχει παραλείψει να θέσει, παρά μόνον έχει θέσει ρεαλιστικό χρόνο-στόχο μηδενικών εκπομπών για το 2060 – ίσως ο Economist και όλος ο δυτικός κόσμος να έπρεπε να διδαχθεί από την Κίνα, αντί να την επικρίνει που κάνει αυτή μόνον σωστά, αυτό που όλοι οι άλλοι επίσης ήθελαν να κάνουν σωστά.

Εντέλει ακόμη και στην πράσινη ενέργεια η υπεροχή της Κίνας έγκειται στο πολυτιμότερό της κεφάλαιο: Στους μηχανικούς της, στο ανθρώπινο δυναμικό της δηλαδή και τελικά στην παιδεία της. Μακάρι κάποτε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε και να υιοθετήσουμε στη Δύση τις θετικές πτυχές του συστήματός της (ξεχωρίζοντάς τες από τις πολλές αρνητικές), χωρίς συμπλέγματα ανωτερότητας ή κατωτερότητας.

*Δ.Ν., Δικηγόρος