Της Άγης Σ. Μπίσια, Δικηγόρου LL.M.* 

Η παρουσία της γυναίκας στον χώρο της νομικής επιστήμης και του δικηγορικού λειτουργήματος έχει πλέον εδραιωθεί. Στην Ελλάδα, περισσότερο από το 60% των νέων δικηγόρων είναι γυναίκες, γεγονός που καταδεικνύει τη σημαντική αλλαγή στη σύνθεση του επαγγέλματος. Εντούτοις, το ισχύον θεσμικό και κοινωνικό πλαίσιο άσκησης της δικηγορίας δείχνει να αδιαφορεί για τις οικογενειακές υποχρεώσεις της μητέρας-δικηγόρου, παραβλέποντας τον ξεχωριστό ρόλο της στην κοινωνία.

Η δικηγορία και η μητρότητα συχνά αντιμετωπίζονται ως αντιθετικές επιλογές ζωής. Αντί η μητρότητα να τυγχάνει σεβασμού και να αναγνωρίζεται εμπράκτως ως φυσικό και δημιουργικό στάδιο της ζωής, θεωρείται δυστυχώς "εμπόδιο καριέρας". Από την άλλη πλευρά, η υποστήριξη και προστασία της μητρότητας δεν φαίνεται να αποτελούν προτεραιότητα της Πολιτείας. 

Στις μέρες μας, όπου οι κρατούσες αντιλήψεις προτάσσουν ως πρότυπα πρωτίστως τον ανταγωνισμό και την παραγωγικότητα, η μητρότητα, αντί να αναγνωρίζεται ως ύψιστη και ιερή μορφή κοινωνικής προσφοράς, τείνει να απαξιώνεται και να αντιμετωπίζεται στον εργασιακό χώρο ως "πρόβλημα". 

Ως γυναίκα-δικηγόρος και πολύτεκνη μητέρα, βιώνω καθημερινά – όπως και τόσες άλλες γυναίκες – την ανάγκη να αποδεικνύω διαρκώς ότι μπορώ να ανταποκρίνομαι στις υποχρεώσεις μου με τον ίδιο επαγγελματισμό και την ίδια συνέπεια, παρά τις αυξημένες υποχρεώσεις μου ως μητέρας. Ο συνδυασμός ακροατηρίων, προθεσμιών, χρόνου παραμονής στο γραφείο, φροντίδας της οικογένειας και ανάγκης για προσωπικό χρόνο μετατρέπεται σε μια συνεχή δοκιμασία αντοχής. Και αν σε όλα αυτά προστεθούν οι αντίξοες συνθήκες της καθημερινότητας – όπως οι ατελείωτες μετακινήσεις στην "αφιλόξενη" Αθήνα – τότε δεν είναι υπερβολή να μιλήσουμε για συνθήκες αβίωτες που συνεχώς υπερβαίνουν τα όριά μας.

Όταν η γυναίκα-δικηγόρος αποφασίζει να γίνει μητέρα, βρίσκεται ξαφνικά αντιμέτωπη με ένα σύστημα που δεν την προστατεύει και δεν την υποστηρίζει. Τα εμπόδια είναι θεσμικά, κοινωνικά και οικονομικά και μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα κομβικά σημεία:

Απουσία υποστηρικτικών δομών: Υπάρχει ελάχιστη πρόβλεψη για παιδικούς σταθμούς.

Πρότυπο επαγγελματικού προφίλ: Το σημερινό πρότυπο της γυναίκας-δικηγόρου υπαγορεύει ανεξαιρέτως απεριόριστη εργασιακή διαθεσιμότητα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι οικογενειακές υποχρεώσεις ή οι ιδιαιτερότητες της μητρότητας. Οι γυναίκες που διακόπτουν προσωρινά την άσκηση δικηγορίας λόγω εγκυμοσύνης ή λοχείας αντιμετωπίζονται συχνά ως επαγγελματίες Β’ κατηγορίας σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους.

Ανεπαρκής συλλογική μέριμνα: Οι Δικηγορικοί Σύλλογοι περιορίζονται σε διοικητικά καθήκοντα, χωρίς να έχουν αναπτύξει ουσιαστικές δομές μέριμνας ή υποστήριξης της μητέρας-δικηγόρου. 

Αναγνώριση και στήριξη της γυναίκας – μητέρας δικηγόρου

Η ενίσχυση και υποστήριξη της δικηγόρου-μητέρας δεν αποτελεί πράξη "ευαισθησίας", αλλά υποχρέωση ισότητας και προϋπόθεση επαγγελματικής βιωσιμότητας. Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, καθώς και οι λοιποί Σύλλογοι της χώρας, μπορούν και οφείλουν να αναλάβουν πρωτοβουλίες ουσιαστικής κοινωνικής πολιτικής.

Ενδεικτικά προτείνονται τα εξής:

1.     Ίδρυση Μόνιμης Υπηρεσίας Στήριξης Μητρότητας και Ισότητας

Η υπηρεσία αυτή θα μπορούσε να λειτουργεί ως διοικητικός και ενημερωτικός μηχανισμός, με στόχο την δημιουργία ενός σταθερού θεσμικού φορέα στήριξης, στον οποίο κάθε γυναίκα δικηγόρος θα απευθύνεται άμεσα και υπεύθυνα για ζητήματα που άπτονται της μητρότητας, της ισότητας και της επαγγελματικής της εξέλιξης, παρέχοντας:

•Ενημέρωση για ασφαλιστικά, εργασιακά και οικογενειακά ζητήματα,

•Νομική και διοικητική υποστήριξη σε μητέρες δικηγόρους για θέματα ΕΦΚΑ, επιδομάτων, γονικών αδειών κ.ά.,

•Διασύνδεση με κοινωνικές δομές (παιδικοί σταθμοί, δημοτικά προγράμματα στήριξης κ.λπ.)

2.     Θεσμοθέτηση "Δικτύου Αντικατάστασης"

Δίκτυο συναδέλφων που θα μπορούν να αναλαμβάνουν προσωρινά υποθέσεις δικηγόρων σε άδεια μητρότητας ή πατρότητας, με συμβολική επιδότηση ή συντονισμό από τον Σύλλογο. Ένα τέτοιο δίκτυο θα διασφαλίσει ότι καμία μητέρα δεν θα αναγκάζεται να επιλέξει ανάμεσα στην οικογένεια και την εργασία.

3.     Απαλλαγή ή δραστική μείωση ασφαλιστικών εισφορών

Για τους πρώτους 12 μήνες μετά τη γέννηση παιδιού, σε συνεργασία με τον ΕΦΚΑ και τον ΔΣΑ, με στόχο η μητρότητα να μην συνεπάγεται οικονομική επιβάρυνση ή κίνδυνο ανεργίας. 

4.     Δημιουργία περισσότερων παιδικών σταθμών 

Σε συνεργασία με Δήμους και τοπικούς φορείς, ώστε να διευκολυνθεί η επαγγελματική ζωή των δικηγόρων-γονέων.

5.       Καθιέρωση Δικτύου Καθοδήγησης, Επιμόρφωσης και Ενδυνάμωσης για Γυναίκες Δικηγόρους

Δημιουργία μόνιμου θεσμού εντός του Δικηγορικού Συλλόγου για τη στήριξη και εξέλιξη των γυναικών δικηγόρων, έτσι ώστε να παρέχεται:

•Καθοδήγηση από έμπειρες συναδέλφους, 

•Επιμορφωτικά σεμινάρια με άμεση και δωρεάν πρόσβαση, 

•Πρακτικές δράσεις ενδυνάμωσης και επαγγελματικής δικτύωσης.

Στόχος είναι η ουσιαστική ισότητα συμμετοχής στα επαγγελματικά και συλλογικά όργανα, η αναγνώριση των ικανοτήτων των γυναικών στον χώρο της δικηγορίας και η διευκόλυνση της επανένταξης όσων απουσιάζουν λόγω μητρότητας.

 6. Αναβάθμιση της Νομικής Υπηρεσίας του Συλλόγου

Η Νομική Υπηρεσία του Δικηγορικού Συλλόγου πρέπει να στελεχωθεί και να λειτουργεί ουσιαστικά ως υποστηρικτικός θεσμός για όλα τα ανεξαιρέτως τα μέλη και  ιδιαίτερα για νέους και μητέρες δικηγόρους. Στόχος είναι:
•να παρέχει έγκυρη και άμεση συμβουλευτική καθοδήγηση,

•να προσφέρει πρότυπα νομικών εγγράφων και διαδικαστικών οδηγιών,

•να λειτουργεί ως "γραμμή πρώτης νομικής υποστήριξης” για μητέρες δικηγόρους αλλά και το σύνολο των συναδέλφων, προσφέροντας άμεση και εξειδικευμένη καθοδήγηση, ώστε να μην εξαρτώνται από ανεπίσημες πηγές πληροφόρησης (π.χ ιστοσελίδες ή ομάδες κοινωνικών δικτύων) και να  μπορούν να διεκδικούν ισότιμα κάθε επαγγελματική ευκαιρία.

Ζ.    Ίδρυση "Διανεμητικού Λογαριασμού Μητρότητας Δικηγόρων

Εντός του Δικηγορικού Συλλόγου, για τη βραχυπρόθεσμη οικονομική ενίσχυση δικηγόρων κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης και λοχείας. Σήμερα λειτουργεί ήδη ο Διανεμητικός Λογαριασμός Νέων Δικηγόρων, ο οποίος θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για την υποστήριξη της μητρότητας.

Η γυναίκα δικηγόρος δεν ζητά προνόμια. Διεκδικεί το δικαίωμα να μπορεί να συνεχίσει την επαγγελματική της πορεία χωρίς να αναγκάζεται να θυσιάσει τη μητρότητα. 

Η μητρότητα δεν είναι απλώς ένας ρόλος· είναι δύναμη, δημιουργία και προσφορά ζωής. Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομούνται κοινωνίες, άνθρωποι με αξίες και ιδανικά. Την ώρα που η πατρίδα έρχεται αντιμέτωπη με το δημογραφικό φαινόμενο που αλλοιώνει σταδιακά τον κοινωνικό ιστό, η Πολιτεία συνεχίζει επί δεκαετίες να παρακολουθεί με απάθεια τη συρρίκνωση του ελληνικού πληθυσμού. 

Η μητέρα - δικηγόρος ζητά έναν Δικηγορικό Σύλλογο που να την αντιμετωπίζει όχι ως αριθμό μητρώου, αλλά εμπράκτως ως άνθρωπο που προσφέρει μέσω της μητρότητας στην κοινωνία και αξιώνει σεβασμό και υποστήριξη.

Η στήριξη της μητέρας δικηγόρου είναι ζήτημα ισότητας, κοινωνικής δικαιοσύνης και επαγγελματικής συνέχειας. Είναι εν τελεί καθήκον!

Με σχέδιο, ενότητα και βούληση, μπορούμε να το επιτύχουμε.

*Υποψήφιας για το Διοικητικό Συμβούλιο του Δ.Σ.Α, με τον συνδυασμό Π.ΑΝ. Δικ. Υποψήφιος Πρόεδρος, Θωμάς Καμενόπουλος
www.bissiaslaw.gr