Του Θεοδόση Μπουντουράκη

Περί χρηματιστηρίων ο λόγος σήμερα, διότι νομίζω ότι το θέμα είναι άκρως επίκαιρο και ενδιαφέρον.

Ερώτημα:  Ποιες είναι άραγε οι δυνάμεις που κινούν τις αγορές; Κατά τη γνώμη μου οι δυνάμεις αυτές είναι δύο. Ο πανικός και η απληστία. Όλα τα υπόλοιπα, οικονομικές αναλύσεις, συστάσεις των ειδικών κλπ. είναι δευτερεύοντα.

Η μεγάλη μάζα των μη επαγγελματιών επενδυτών, όπως είμαστε οι περισσότεροι, κινείται βάσει του εκκρεμούς "πανικός-απληστία". Τι είναι όμως ο πανικός και τι η απληστία; "Πανικός είναι μία ξαφνική αίσθηση φόβου η οποία είναι τόσο ισχυρή ώστε να κυριαρχεί ή να αποτρέπει τον ορθό λόγο και τη λογική σκέψη αντικαθιστώντας τα με συντριπτικά συναισθήματα άγχους και έντονης ταραχής τα οποία εκδηλώνονται με μία ζωώδη αντίδραση ή φυγή".

Ο πανικός εμφανίζεται είτε σε μεμονωμένα άτομα, είτε ξαφνικά σε μεγάλες ομάδες ως μαζικός πανικός και συνδέεται στενά με τη συμπεριφορά της αγέλης.

Η απληστία όμως είναι ένα πιο μόνιμο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης και απαντάται συνήθως σε μεμονωμένα άτομα. Αλλά και η απληστία μπορεί να λάβει υπό προϋποθέσεις αγελαίες διστάσεις, οπότε πάλι κυριαρχεί της ορθολογικής σκέψης και της ψυχραιμίας και μολύνει μεγάλες ομάδες της κοινωνικής μάζας.

Αρχαίες απόψεις περί απληστίας αφθονούν σε κάθε πολιτισμό. Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης πραγματεύονται την πλεονεξία, ενώ στην ελληνική μυθολογία είναι γνωστή η τιμωρία η οποία επιβάλλεται από τους Θεούς στον πλεονέκτη Τάνταλο  (το μαρτύριο του Ταντάλου).

Για να επανέλθουμε όμως στα των αγορών: ο πανικός συνήθως καταλήγει στα περίφημα χρηματιστηριακά κραχ. Κλασσικά παραδείγματα αποτελούν το πρώτο μεγάλο κραχ της Ιστορίας στην αγορά τουλίπας στην Ολλανδία το 1637, και το μνημειώδες κραχ της Wall Street το 1929, που οδήγησε στη Μεγάλη Ύφεση και άλλαξε την οικονομική ιστορία του πλανήτη, αφού η Αμερική έκανε τρία χρόνια να βγει απ’ αυτήν. Του πανικού συνήθως προηγείται η δημιουργία μίας φούσκας στην αγορά, η οποία είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης απληστίας. Οι επενδυτές παραμερίζουν τη λογική και την ψυχραιμία και συμπεριφέρονται ως αγέλη. Αγοράζουν μετοχές, ακίνητα, χρυσό κλπ. με φρενήρη ρυθμό με αποτέλεσμα οι τιμές να απογειωθούν και να μην έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.

Σήμερα ο τομέας των εταιρειών Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) παρουσιάζει έντονα πολλά από τα χαρακτηριστικά μιας φούσκας τα οποία είναι τα εξής :

1. Τεχνολογική καινοτομία. Μία τεχνολογική εφεύρεση παίρνει αίφνης μεγάλες εμπορικές διαστάσεις και προσελκύει υπερβολικό επενδυτικό ενδιαφέρον κυρίως από ιδιώτες μικροεπενδυτές. Παλιά ήταν οι σιδηρόδρομοι, μετά το Internet με τις μετοχές dot.com, και τώρα η ΤΝ.
2. Κεφάλαια. Υπάρχουν άφθονα προς επένδυση λόγω της μεγάλης ρευστότητος και του φθηνού και εύκολου δανεισμού. Ο καθένας σήμερα μπορεί να πάρει  ένα δάνειο από τραπεζικές ή μη τραπεζικές πηγές. Οι δε τράπεζες διακατέχονται από το μόνιμο άγχος της περίφημης "πιστωτικής επέκτασης" με αποτέλεσμα να έχουν ήδη χαλαρώσει τα κριτήρια προς παροχή δανείων. Λίγο καιρό αφού κατάφεραν να ξεφορτωθούν τα κόκκινα δάνεια! 
3. Σκεπτικό. Μία πειστική και συναρπαστική αιτιολογία ακούγεται να δικαιώνει τις ήδη υψηλές αποτιμήσεις των μετοχών και της αγοράς εν γένει.
4. Ψυχολογία.  Τα ΜΜΕ διογκώνουν την κατάσταση και πυροδοτούν τον παραλογισμό και την αγελαία τάση.

Εις επίρρωσιν των ανωτέρω θα αναφέρω τις δηλώσεις του επικεφαλής της  μεγαλύτερης τράπεζας του κόσμου, της αμερικανικής  J.P.Morgan , του  κ. Jamie Dimon, ο οποίος σαφώς εξέφρασε τις επιφυλάξεις του για τον πρωτοφανή οργασμό των αγορών, κάνοντας λόγο για "πολλές κατσαρίδες στο δωμάτιο". Προφανώς με τον όρο κατσαρίδες εννοεί τις υπερτιμημένες μετοχές  πολλών εταιρειών-πυροτεχνημάτων!   Πολλοί έγκυροι αναλυτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τα φαινόμενα της υπερβολής και του ξέφρενου ενθουσιασμού που χαρακτηρίζει την ΤΝ, και χρησιμοποιούν ανοικτά τον όρο φούσκα. 

Όλοι αυτοί επισημαίνουν ότι οι μετοχές αυτές σήμερα είναι πολύ ακριβές και άρα προεξοφλούν μία τεράστια μελλοντική ανάπτυξη των συγκεκριμένων εταιριών, η οποία όμως είναι πολύ αμφίβολο αν θα υπάρξει.  Θα χρειαστούν τεράστια κεφάλαια προς επένδυση στον εν λόγω κλάδο, τα οποία δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα εξευρεθούν. Γενικώς αν και ο κλάδος είναι πολλά υποσχόμενος, ο ορίζοντας είναι μακρύς αβέβαιος και θολός!  Προφανώς επιβάλλεται λίγη επιφυλακτικότητα, αρκετή λογική και πολλή ψυχραιμία.

Συμπέρασμα;  Όταν η αγορά θα κάνει μία φυσιολογική διόρθωση, που πάντα κάνουν στην πορεία τους οι αγορές, μπορεί εύκολα να δημιουργηθεί πανικός ο οποίος πιθανόν να καταλήξει σε ένα χρηματιστηριακό κραχ.

Μία αξιωματική και πάγια αρχή των επενδύσεων είναι να καταλαβαίνεις τι είναι αυτό που αγοράζεις. 

Πόσοι όμως από αυτούς που αγοράζουν ΤΝ καταλαβαίνουν τι αγοράζουν ;

Φοβούμαι ελάχιστοι. Οι υπόλοιποι αποτελούν την εύπιστη και αφελή αγέλη η οποία τρέφεται από την απληστία της!  Δυστυχώς η Ιστορία πάντα επαναλαμβάνεται είτε ως φάρσα είτε ως δράμα.  Και εδώ μάλλον προμηνύεται δράμα!  Και όταν συμβεί το δράμα τότε θα είναι η στιγμή για επενδύσεις.

Ελπίζω να διαψευσθώ.