Του Γιάννη Πανούση

Γύριζε στους δρόμους ο τρελός λαγός

Ξέφευγε από τα σύρματα ο τρελός λαγός

Έπεφτε στις λάσπες

Μίλτος Σαχτούρης, Ο τρελός λαγός

Τον τελευταίο καιρό γίνεται μεγάλη συζήτηση μήπως η ενδεχόμενη ίδρυση νέων κομμάτων θα φέρει στην επιφάνεια και ‘μεγάλους ‘ηγέτες.

Είμαστε άραγε βέβαιοι για το ποιά είναι τα χαρίσματα του ηγέτη που θα μας ‘σώσει’[sic] από την καταστροφή;

Ο Ηγέτης γεννιέται από την Ιστορία αλλά ‘γεννάει’ και αυτός Ιστορία.Αν κάτι τέτοιο είναι προφανές, το λεγόμενο ‘’Κάτοπτρο Ηγεμόνα’’, δηλαδή οι ιδιότητες ενός Ηγέτη, δεν φαίνεται να γίνονται απόλους αποδεκτές, καθώς κι αυτές περιβάλλονται από μύθους.

Κατά τη γνώμη μου ο Ηγέτης πρέπει να είναι ηθικός και να διαθέτει μία έντονη αίσθηση δικαιοσύνης.Μάλιστα οι αρχαίοι ημών πρόγονοι απαιτούσαν από τον Ηγέτη να είναι’δικαιότερος των άλλων δίκαιων πολιτών’. Επίσης δεν πρέπει να υποκύπτει στον πειρασμό της Ύβρεως, με την έννοια της προσβολής της τιμής των αντιπάλων του.Γι’αυτό πρέπει να υιοθετεί τόσο την κουλτούρα της ενοχής[τύψεις για το ενδεχόμενο Κακό που διέπραξε], όσο και την κουλτούρα της ντροπής[ταύτισή του με τους κανόνες της Αιδούς], ώστε ν’αποφεύγεται η οργή της Νέμεσης.Αιδώς όταν ο ίδιος πράττει άνομα, αιδώς όταν αποδέχεται τα άδικα των άλλων.

Η τυφλότητα της δόξας,της εκδίκησης και τελικά του τρόπου σκέπτεσθαι/πράττειν αποτρέπει την ευθυκρισία του, τη μετριοπάθεια, τη φιλαλήθεια, την ανιδιοτέλεια, την αμεροληψία κι εντέλει την ψυχική γενναιοδωρία/ευρυχωρία.

Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό του δίκαιου Ηγέτη είναι το  ότι ανα-γνωρίζει το ‘μέτρο της βίας’,ώστε ούτε να την ασκεί αστόχαστα,ούτε να εισέρχεται εκών/άκων στο πεδίο της ‘Ατιμίας’, συγκαλύπτοντας τις ακρότητες ή τις λα’ι’κιστικές αυτο-αθωώσεις των δικών του.

Ο προδίδων το Νόμο και τη Δίκη Ηγέτης,είτε από έλλειψη σωφροσύνης[να προσποιείται το σοφό για πράγματα που αγνοεί], είτε από ναρκισσιστική αλαζονεία, οδηγείται σ’έναν ηθικό σχετικισμό, ο οποίος υπερβαίνει τη σοφιστική και καταλήγει σε μία τερατοσκοπία ή στη ‘’μανία του Υβριστή’’.

Δεν γνωρίζω σε ποιά αιτιώδη σχέση βρίσκονται η Τύχη, κατά βάση  το Ήθος του χαρακτήρα,με τη Σοφία της Αρετής, της Αλήθειας και της Δικαιοσύνης.

Γνωρίζω όμως ότι στη Δημοκρατία όταν ταυτίζεται η βούληση των αρχόντων μ’εκείνη των αρχομένων, αυτό συμβαίνει λόγω κοινής αποδοχής ως προς τις αξίες του Πολιτεύματος.

Τούτο βέβαια δεν σημαίνει ότι οι άβουλοι λαοί επιλέγουν άβουλο Ηγέτη για να τους εξυπηρετεί ή ότι ο κακός Ηγέτης διαμορφώνει κακή κοινωνία για να την κυβερνάει εύκολα, αλλά ότι και ο μεν και οι δε συναινούν  στην έννοια και το περιεχόμενο της Καλής Διακυβέρνησης και στο ιδανικό της Δίκαιης Κοινωνίας.

Σε κάθε περίπτωση στην περίοδο πολλαπλής κρίσης την οποία άπαντες βιώνουμε, καλό θα ήταν οι Ηγέτες ν’αναστοχαστούν τα λάθη επιλογών τους και οι Πολίτες τα λάθη προσδοκιών τους.

* Ο Γιάννης Πανούσης είναι Καθηγητής Εγκληματολογίας, πρώην υπουργός Προστασίας του Πολίτη