Του Θεοδόση Μπουντουράκη* 

Αυτή η απορία αποτελεί το ερώτημα του ενός δισεκατομμυρίου. Το εν λόγω ζήτημα συνιστά το ιερό δισκοπότηρο των απανταχού της Γης επενδυτών. Υπάρχουν ασφαλείς επενδύσεις;

Ερώτημα που εμπεριέχει εν εαυτώ μία βασική αντίφαση. Κάθε επένδυση αποσκοπεί σε κέρδος. Ακόμη  και η αγορά ενός σπιτιού-το περίφημο νεοελληνικό "κεραμίδι"- εκτός από την πιθανή εκπλήρωση στεγαστικών αναγκών, αποβλέπει και σε κάποιο κέρδος. Είτε από την ενοικίαση είτε από την απόκτηση υπεραξίας όπως παραδοσιακά συνέβαινε μέχρι σήμερα. 

Όμως το κέρδος εμπεριέχει αναπόδραστα και τον σχετικό κίνδυνο. Είτε αυτός είναι επιχειρηματικός είτε επενδυτικός κίνδυνος. Οικονομικό κέρδος χωρίς τον ανάλογο κίνδυνο εξ ορισμού δεν υπάρχει. Και για να θυμηθώ τον μικρό οικονομολόγο που όλοι κρύβουμε μέσα μας, ο κίνδυνος αποτελεί για το κέρδος "conditio sine qua non” ή "εκ των ων ουκ άνευ", ελληνιστί.

Βέβαια μέχρι σήμερα υπήρχαν μερικά θεωρούμενα ως ασφαλή επενδυτικά καταφύγια, με πρώτο και καλλίτερο τον χρυσό. Ο χρυσός όμως έχει ένα βασικό μειονέκτημα, δεν αποφέρει έσοδα. Και πρέπει να αναμένει κανείς την άνοδο της τιμής του για να απολαύσει κάποιο κέρδος. Έλα όμως που η τιμή του χρυσού ήταν πρακτικά ακίνητη τα τελευταία 10 χρόνια. 

Άλλα ασφαλή επενδυτικά καταφύγια εθεωρούντο παραδοσιακά το ελβετικό φράγκο και το δολάριο. Το ελβετικό φράγκο είχε ανέκαθεν πολύ χαμηλά επιτόκια, μερικές φορές και αρνητικά, και όχι μόνον δεν απέδιδε εισόδημα αλλά η διακράτησή του συνεπάγετο και κόστος. Το δε δολάριο απεδείχθη και αυτό αναξιόπιστο ύστερα από την βουτιά που έφαγε, με αποτέλεσμα να χάσει και αυτό 10% της αξίας του λόγω των κόλπων του κ. Τραμπ.

Φέτος λοιπόν είναι η χρονιά που ξαναγράφονται τα παραδοσιακά επενδυτικά εγχειρίδια. Η απίθανη εκτόξευση της αβεβαιότητος και των κινδύνων στο οικονομικό και γεωπολιτικό σύστημα προκαλεί σεισμικές αναδιατάξεις στο επενδυτικό ευαγγέλιο.

Ακόμη και οι μεγάλες Κεντρικές Τράπεζες άλλαξαν στρατηγική.

Εκεί που παραδοσιακά συσσώρευαν Αμερικανικά κρατικά ομόλογα ως ασφαλή αποθεματική τοποθέτηση με αποτέλεσμα σήμερα να κατέχουν 3,5 τρις δολ. σε ομόλογα ΗΠΑ, φέτος αγόρασαν τεράστιες ποσότητες χρυσού και έφτασαν να κατέχουν 4,5τρις δολ. σε χρυσό με συνέπεια η αξία του να εκτοξευθεί σε απίστευτο ιστορικό ρεκόρ. 

Έτσι ούτε να παντρευτεί κανείς δεν μπορεί σήμερα διότι αδυνατεί να αγοράσει τις βέρες. Εκτός αν παντρευτεί και δεν φοράει βέρα, πράγμα που θεωρείται γενικώς ύποπτο!  Ιδίως από τις πεθερές.   

Ποιο είναι λοιπόν το πρώτο λογικό συμπέρασμα ύστερα από όλα αυτά ;

Μάλλον ότι ασφαλής επένδυση δεν υπάρχει. Υπάρχουν όμως επενδύσεις οι οποίες υπόσχονται υπό ορισμένες αυστηρές προϋποθέσεις από μικρά έως μεγάλα κέρδη με υψηλό όμως τον βαθμό του επενδυτικοί κινδύνου, δηλ. και με μεγάλη πιθανότητα πραγματοποίησης ζημιών. Αυτές οι επενδύσεις είναι τα χρηματιστήρια.

Οι επενδύσεις όμως στα χρηματιστήρια υπόκεινται σε δύο αυστηρές προϋποθέσεις για να έχουν πιθανότητες επιτυχίας. Η πρώτη και σημαντικότερη είναι η επιλογή της στιγμής εισόδου. Φυσικά αν καταφέρει κανείς να αγοράσει σε χαμηλές τιμές τότε έχει αυξημένες πιθανότητες κέρδους. Υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι οι χαμηλές τιμές δεν θα γίνουν χαμηλότερες, και ότι θα πουλήσει σε τιμές υψηλότερες, αν και όταν αυτές εμφανισθούν.

Η δεύτερη προϋπόθεση για επιτυχείς χρηματιστηριακές επενδύσεις είναι ο μακροχρόνιος ορίζοντας. Είναι πολύ πιθανόν να χρειασθούν πολλά χρόνια για να καταγράψει κανείς κέρδη στο χρηματιστήριο. Και βέβαια αυτονόητο είναι να μην μεσολαβήσει κανένα κραχ, πράγμα που συμβαίνει κάθε μερικά χρόνια, οπότε όλες οι προσδοκίες πάνε περίπατο. Πόσοι όμως έχουν την πολυτέλεια να διαθέτουν έναν απροσδιόριστα μεγάλο επενδυτικό ορίζοντα;

Μόνον οι νέοι που επενδύουν για τα παιδιά τους. Αλλά οι περισσότεροι νέοι με παιδιά δεν έχουν την πολυτέλεια να τους περισσεύουν χρήματα προς επένδυση.
Οπότε οι περισσότεροι μακροχρόνιοι επενδυτές βρίσκονται στα επενδυτικά εγχειρίδια παρά στην πραγματική ζωή. 

Εγώ προσωπικώς ύστερα από χρόνια που παρακολουθώ τις αγορές, έχω καταλήξει σε ένα ασφαλές συμπέρασμα. Ότι οι αγορές υπόκεινται μετά βεβαιότητος σε μία μακροπρόθεσμη κυκλικότητα, πέραν των βραχυπροθέσμων διακυμάνσεων. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η περιοδικότης αυτής της κυκλικότητας είναι εκ των προτέρων άγνωστη. Ούτε μπορεί να πιθανολογηθεί από την μελέτη του ιστορικού παρελθόντος των αγορών. Αλλά αυτή είναι η μαγεία τους. Το αβέβαιο και άγνωστο μέλλον το οποίον συγκρούεται με την ανθρώπινη απληστία που χαρακτηρίζει τους επενδυτές. Αγορές χωρίς νομοτελειακή αβεβαιότητα και χωρίς ανθρώπινη απληστία είναι αδύνατον να υπάρξουν.   

Για να επανέλθω λοιπόν στο αρχικό ερώτημα, το προσωπικό μου συμπέρασμα είναι ότι οι ασφαλείς επενδύσεις δεν υπάρχουν. Στις επενδύσεις δεν ισχύει η ανθρώπινη λογική και ο νόμος της αιτιοκρατίας.

Ισχύει όμως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του ανθρωπίνου πνεύματος.

Ο Νόμος των Πιθανοτήτων. Ο οποίος τι λέει; Λέει  ότι τα πάντα μπορούν να συμβούν. Και ο Παράδεισος και η Κόλαση. Το κάθε ένα όμως υπόκειται σε κάποιες πιθανότητες. Τίποτα δεν είναι βέβαιον.

Απαντά λοιπόν αυτό στο αρχικό ερώτημα περί υπάρξεως ασφαλών επενδύσεων;

Ο αναγνώστης θα το κρίνει. Εγώ προσωπικώς αδυνατώ.

*Οικονομολόγος