Του Δρ. Κώστα Ανδριοσόπουλου*

Την ενδιάμεση έκθεση για το μεγάλο μπλακ αουτ της Ισπανίας δημοσίευσε ο ευρωπαϊκός διαχειριστής ηλεκτρισμού, ENTSO-E, μετά από πολύμηνη ανάλυση. Παρόλο που δεν περιλαμβάνονται τα ακριβή αίτια και θα πρέπει να περιμένουμε την τελική έκθεση σε μερικούς μήνες, το κείμενο του ENTSO-Ε δεν παύει να μας προσφέρει σημαντικά μηνύματα.

Κρίνοντας από την αλληλουχία των γεγονότων και την κατάσταση στο σύστημα της Ισπανίας εκείνη την ημέρα (28 Απριλίου 2025), διαπιστώνει κανείς ότι η υψηλή παραγωγή ΑΠΕ από μόνη της δεν ήταν υπεύθυνη για την πτώση του δικτύου. Άλλωστε, τις περισσότερες ημέρες της άνοιξης οι ΑΠΕ κατέχουν υψηλά μερίδια στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής, όχι μόνο στην Ισπανία, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες, δίχως το παραμικρό πρόβλημα.

Ο ENTSO παρατηρεί ότι υπήρχε παράλληλα χαμηλή αδράνεια, που καθιστούσε το ισπανικό σύστημα ευάλωτο σε τυχόν διαταράξεις, όπως αυτές που τελικά εκδηλώθηκαν. Η απουσία επαρκούς αδράνειας επί της ουσίας περιορίζει δραστικά το εύρος μέσα στο οποίο καλείται να λειτουργήσει το δίκτυο. 

Αντίστοιχα, η έλλειψη ευελιξίας για επούλωση των διαταραχών συνέβαλε στην επιδείνωση και εν τέλει στο να φτάσει το φαινόμενο σε διαστάσεις μπλακ αουτ. Σε δική τους τοποθέτηση, τρεις ευρωπαϊκοί σύνδεσμοι (SolarPower Europe, UNEF και APREN) παρατηρούν ότι βάσει του ρυθμιστικού καθεστώτος, την ημέρα εκείνη οι ΑΠΕ δεν επιτρεπόταν να συμμετέχουν στον έλεγχο της τάσης του δικτύου. 

Αυτό διορθώθηκε στη συνέχεια από τις ισπανικές αρχές, οδηγώντας πλέον σε ένα ηλεκτρικό σύστημα με μεγαλύτερη ασφάλεια. Εντούτοις, η εμπειρία αυτή αναδεικνύει την ανάγκη για επενδύσεις σε ανθεκτικές και ευέλικτες υποδομές, όπως η αποθήκευση ενέργειας (μπαταρίες μεγάλης κλίμακας), η ανανέωση και αναβάθμιση υφιστάμενων υποσταθμών και δικτύων, καθώς και η ανάπτυξη έξυπνων συστημάτων διαχείρισης ενέργειας που βελτιώνουν τη λειτουργία του δικτύου.

Για τη χώρα μας, οι διακρατικές διασυνδέσεις με γειτονικά κράτη αποτελούν κρίσιμο εργαλείο για την ενεργειακή ασφάλεια, επιτρέποντας την ανταλλαγή ισχύος και τη διαχείριση κρίσεων. Η εφαρμογή των παραπάνω λύσεων στο ελληνικό δίκτυο θα ενισχύσει την ενσωμάτωση των ΑΠΕ, θα μειώσει την πιθανότητα διακοπών και θα αυξήσει συνολικά την ανθεκτικότητα του συστήματος.

Τον κρίσιμο ρόλο των δικτύων στη νέα εποχή έχει καταδείξει και η Κομισιόν φέτος δια της προέδρου της, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Οι Βρυξέλλες αναμένεται να παρουσιάσουν σύντομα νέες παρεμβάσεις, όπως το Grids Package και τις οκτώ "ηλεκτρικές λεωφόρους". Στόχος είναι να απλοποιήσουν την αδειοδοτική διαδικασία, να επιταχύνουν τους επενδυτικούς χρόνους και να φροντίσουν ώστε η διείσδυση των ΑΠΕ να συμβαδίσει με την αναβάθμιση των υποδομών.

Από κοινού με τα σωστά διδάγματα από το μπλακ αουτ στην Ιβηρική, οι απανταχού διαχειριστές θα είναι σε θέση στο εξής να ενισχύσουν την ενεργειακή ασφάλεια, συνεχίζοντας ανεμπόδιστα στο δρόμο του net-zero. 

Άλλωστε, η περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ αποτελεί προαπαιτούμενο για τη μείωση του ενεργειακού κόστους, τη γεωπολιτική απεξάρτηση της Ευρώπης, την προστασία από μελλοντικές κρίσεις και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεών της.

Τελικά, το ισπανικό παράδειγμα επιβεβαιώνει ότι οι ΑΠΕ δεν αποτελούν την αιτία των προβλημάτων, αλλά αποκαλύπτουν τις αδυναμίες των υποδομών ηλεκτρικής ενέργειας. 

Εν κατακλείδι, για να στηρίξουμε τη μετάβαση σε ένα πραγματικά ασφαλές και βιώσιμο ενεργειακό σύστημα, η Ευρώπη —και ειδικότερα η Ελλάδα— πρέπει να επενδύσει σε έξυπνες υποδομές, αποθήκευση ενέργειας, διακρατικές διασυνδέσεις και ανανέωση/αναβάθμιση όλων των υφιστάμενων υποσταθμών και δικτύων. Μόνο έτσι θα είναι δυνατή η ταυτόχρονη ενσωμάτωση των ΑΠΕ και η διασφάλιση της ενεργειακής αξιοπιστίας σε κάθε περίσταση.

*Καθηγητής Χρηματοοικονομικών και Ενεργειακής Οικονομίας και Διευθυντής HELLENiQ ENERGY Center for Sustainability and Energy στο Alba Graduate Business School, Διευθύνων Σύμβουλος στην Akuo Energy Greece, Πρόεδρος της Επιτροπής Ενέργειας στο ΕλληνοΑμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο