Του Λέανδρου Ρακιντζή

Με το άρθρο 83 ν. 5106/2024 θεσπίστηκαν πολύ αυστηρές διατάξεις για τη διαχείριση των δασών, που σε συνδυασμό με τον ν. 5215/2025, που κωδικοποίησε τον ν. 4495/2017 "περί αυθαιρέτων…", προβλέπονται ειδικές ταχείες διαδικασίες χαρακτηρισμού των οικοδομών ως αυθαιρέτων και επιτάχυνση των κατεδαφίσεων. Παρά τη θέσπιση όμως των διατάξεων αυτών και τις επανειλημμένες καταγγελίες στις Αρχές και τις δημόσιες δεσμεύσεις για την κατεδάφισή τους, εξακολουθούν να βρίσκονται στη θέση τους οι 13 αυθαίρετες μικρές βίλες (bungalows) δίπλα στη θάλασσα, στα 30 μέτρα και εντός του πευκοδάσους από κουκουναριές στον Σχοινιά Μαραθώνα, τα οποία μέσω πλατφόρμας Airbnb προσφέρονται για βραχυχρόνιες μισθώσεις.

Ήδη από το 2018 άρχισαν οικοδομικές εργασίες στη θέση Α3 στο Εθνικό Πάρκο Σχοινιά Μαραθώνα, που από το 2000 προστατεύεται με Προεδρικό Διάταγμα, για την ανοικοδόμηση των παραπάνω 13 αυθαιρέτων μικρών βιλών, που ολοκληρώθηκαν το 2023. Η Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Αττικής (ΟΦΥΠΕΚΑ), που δεν διαθέτει εκτελεστικές αρμοδιότητες, ενημέρωσε τον Ιούνιο 2023 τον Εισαγγελέα και το Δασαρχείο Καπανδριτίου για την έκδοση πρωτοκόλλου αποβολής και κατεδάφισης αυθαιρέτων, που εκδόθηκε, ενώ η Πολεοδομία Μαραθώνα επέβαλε πρόστιμο για αυθαίρετη δόμηση. Το μοναδικού κάλλους πευκοδάσος από κουκουναριές ανήκει διαιρετά κατά το βόρειο τμήμα, όπου και οι αυθαίρετες οικοδομές, στον Συνεταιρισμό Δικαστών και Εισαγγελέων, που βρίσκεται σε παύση εργασιών και κατά το νότιο τμήμα στο Μουσείο Μπενάκη· βρίσκεται δε κατά διαχείριση στο Δασαρχείο Καπανδριτίου και δεν υπάρχει εντός αυτού άλλη ιδιωτική έκταση. Ολόκληρο το πευκοδάσος είναι περιφραγμένο, φυλάσσεται από φύλακες, απαγορεύεται σε αυτό η είσοδος αυτοκινήτων από τον φόβο των πυρκαγιών. Σε ολόκληρο το πευκοδάσος απαγορεύεται η ανέγερση οποιουδήποτε —ακόμα και προκατασκευασμένου— κτίσματος, οι δε 7 ταβέρνες που υπήρχαν, μετά από πολυετείς κινητοποιήσεις και προσπάθειες πολιτιστικών συλλόγων και του ΓΕΔΔ, κατεδαφίστηκαν. (Capital 23-3-2021, Ρακιντζής – Απαιτείται προληπτικός χωροταξικός σχεδιασμός προς αποφυγή δυσμενών συνεπειών – 12-4-2025 Η διαφθορά στις πολεοδομίες).

Ο επιχειρηματίας, που δεν γνωρίζω αν είναι ιδιώτης ή εταιρεία —που είναι πιθανότερο—, χρησιμοποιώντας τις προβλεπόμενες δικαστικές διαδικασίες, καθυστερεί την εκτέλεση του πρωτοκόλλου αποβολής και κατεδάφισης, ενώ εν τω μεταξύ εκμεταλλεύεται τα αυθαίρετα ακίνητα με βραχυχρόνιες μισθώσεις μέσω πλατφόρμας, όπου αναφέρονται και το ζητούμενο μίσθωμα, χωρίς όμως να υπάρχει περίπτωση νομιμοποίησης – τακτοποίησης των αυθαιρέτων οικοδομών, γιατί σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις τακτοποιούνται μόνο τα προ του 2011 αυθαίρετα. Απορώ όμως πώς ο επιχειρηματίας εξασφάλισε την ύδρευση και ηλεκτροδότηση του συγκροτήματος, που απαγορεύεται για αυθαίρετες οικοδομές. Νομίζω ότι η ΕΑΔ πρέπει να ερευνήσει το ζήτημα αυτό και να αναζητήσει τάχιστα ευθύνες (πειθαρχικές – ποινικές, πριν αυτές παραγραφούν) από τα υπόλογα δημόσια όργανα.

Το όλο ζήτημα έτυχε ευρύτατης δημοσιότητας στα ΜΜΕ με διαμαρτυρίες περιβαλλοντικών συλλόγων και με πολύ δυσμενή σχόλια για την ανικανότητα του Κράτους να προστατεύσει το περιβάλλον από την αυθαίρετη δόμηση και μάλιστα σε προστατευόμενες περιοχές, όπου απαγορεύεται οποιαδήποτε οικοδομική δραστηριότητα. Για την προστασία των οποίων δεν αρκεί η νομική κάλυψη, αλλά απαιτείται πολιτική βούληση για την εφαρμογή των νόμων και κυρίως έλεγχος μετά κυρώσεων για τα όργανα που δεν τον εφαρμόζουν. Νομίζω ότι με την προσεχή συνταγματική αναθεώρηση πρέπει να απαγορευθεί η νομοθετική νομιμοποίηση – τακτοποίηση αυθαιρέτων κατασκευών τουλάχιστον για αιγιαλούς, δάση και αρχαιολογικούς χώρους.

Σύμφωνα με την παραπάνω κείμενη νομοθεσία, μια οικοδομή χαρακτηρίζεται ως αυθαίρετη με τη σύνταξη από την οικεία Πολεοδομία πρωτοκόλλου, που διατάσσει την κατεδάφισή της ή, εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, την τακτοποίησή της. Μετά την τελεσιδικία του πρωτοκόλλου διατάσσεται από την οικεία Αποκεντρωμένη Περιφέρεια η κατεδάφιση του αυθαιρέτου, που εκτελείται από την οικεία Πολεοδομία με κονδύλια που παρέχει η Αποκεντρωμένη Περιφέρεια. Η κατεδάφιση γίνεται από ιδιώτες εργολάβους που επιλέγονται με μειοδοτικό διαγωνισμό. Στην Αττική εκκρεμούν 800 τελεσίδικα πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαιρέτων για παραθαλάσσια ακίνητα και 2.500 για δασικά ακίνητα, στην υπόλοιπη χώρα αρκετές χιλιάδες, αλλά δεν έχει εκτελεστεί κανένα, με την ψευδεπίγραφη δικαιολογία ότι δεν υπάρχουν σχετικά κονδύλια, ακόμα και για τους δύο αυθαίρετους ορόφους του ξενοδοχείου της COCO-MAT, παρά την επιτακτική απόφαση του ΣτΕ για την εξεύρεση κονδυλίων και την άμεση κατεδάφιση.

Φυσικά, η αδράνεια αυτή της Πολιτείας είναι γνωστή και γι' αυτό οι αυθαίρετοι δεν φοβούνται τα πρωτόκολλα κατεδάφισης, αλλά περιμένουν τη καινούργια νομοθετική τακτοποίηση των αυθαιρέτων, που κατά τακτά χρονικά διαστήματα και εν όψει εκλογών γίνεται, και εκμεταλλεύονται εν τω μεταξύ το αυθαίρετο ακίνητο. Η πρακτική όμως αυτή αποθαρρύνει τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και συλλόγους στην προσπάθειά τους για την προστασία του περιβάλλοντος, εκτός του ότι η χώρα μας έχει καταδικαστεί από το ΕΔΔΑ σε μεγάλα πρόστιμα για τη μη εκτέλεση των πρωτοκόλλων κατεδάφισης — αλλά who cares, αγγλιστί, μήπως το καταλάβουν καλύτερα κάποιοι πολιτικοί. Εξάλλου κονδύλια υπάρχουν, αλλά εξαντλούνται σε αποτυχημένες απόπειρες κατεδαφίσεως, κατά τις οποίες οι εργολάβοι μεταβαίνουν με τα μηχανήματά τους στον τόπο της κατεδάφισης, την τελευταία στιγμή η κατεδάφιση ματαιώνεται για διαφόρους λόγους, κυρίως με εντολή της Αποκεντρωμένης Περιφέρειας ή προσωρινή δικαστική διαταγή, αλλά ο εργολάβος εισπράττει ολόκληρη την αμοιβή του.

Με εισήγησή μου σαν ΓΕΔΔ ψηφίστηκε το άρθρο 32 του ν. 2947/2011, με το οποίο ιδρύεται Ειδική Υπηρεσία Κατεδαφίσεων, που υπάγεται στη Γενική Επιθεώρηση Προστασίας του Περιβάλλοντος, η οποία θα είχε ίδια μηχανήματα και προσωπικό και θα υλοποιούσε με πολύ μικρότερο κόστος και με αποτελεσματικότητα τα πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαιρέτων σε όλη τη χώρα. Όπως ήταν φυσικό, η υπηρεσία αυτή δεν συστάθηκε, γιατί οι πολιτικοί για λόγους πολιτικού κόστους ή για την εξυπηρέτηση φίλιων συμφερόντων ή λόγω του πελατειακού κράτους δεν το θέλησαν. Ο νόμος όμως ισχύει ακόμα, και η σύσταση της Υπηρεσίας Κατεδαφίσεων είναι το μόνο μέσο να εκτελεστούν τα χιλιάδες ανεκτέλεστα τελεσίδικα πρωτόκολλα κατεδαφίσεων. Εξάλλου, η επιβολή προστίμων για αυθαίρετες κατασκευές αποδείχτηκε ότι είναι μη ικανό αποτρεπτικό μέσο, γιατί κανένας δεν πληρώνει το πρόστιμο – απλώς βεβαιώνονται στις ΔΟΥ, δεν εισπράττονται και στο τέλος ρυθμίζονται ή παραγράφονται. Ήδη έχουν επιβληθεί πρόστιμα άνω των 110 δισ. ευρώ, που δεν πρόκειται να εισπραχθούν — και πάλι who cares!!!

*Αρεοπαγίτης ε.τ.