Του Ισίδωρου Μέντη*

Ο στρατηγικός σχεδιασμός κάθε δημόσιας υγειονομικής πολιτικής περιλαμβάνει τον έλεγχο των εισερχόμενων πόρων στο υγειονομικό σύστημα, το κόστος των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας και την ποιότητα των παρεχομένων υγειονομικών υπηρεσιών. Δεδομένου ότι κάθε νέα τεχνολογία και θεραπεία υγείας έχει κόστος, χωρίς να είναι απαραίτητα καινοτόμος, είναι αναγκαίο να διενεργείται προκαταρκτικά αξιολόγηση των διατιθέμενων πόρων, στη βάση των σχέσεων κόστους-οφέλους και κόστους -αποτελεσματικότητας. 

Η Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας (ΑΤΥ) ορίζεται ως η διαδικασία αναζήτησης απαντήσεων για λήψη ορθολογικών αποφάσεων υγειονομικής πολιτικής, ήτοι εφαρμογής  ή μη νέων τεχνολογιών υγείας, με συνεκτίμηση ιατρικών-οικονομικών-κοινωνικών-ηθικών επιπτώσεων χρήσης τους και στοιχείων αξίας υφισταμένων-νέων τεχνολογιών, αποτρέποντας επένδυση σε αναποτελεσματικές τεχνολογίες υγείας και με συνεκδοχικό θετικό δημοσιονομικό αντίκτυπο. Η κρισιμότητα του ρόλου της ATΥ στον τομέα της δημόσιας υγείας αλλά και της βιωσιμότητας των υγειονομικών συστημάτων είναι τεκμηριωμένα αδιαμφισβήτητη τις τελευταίες δεκαετίες και το γεγονός αυτό αποτυπώνεται με ενάργεια στην εγκαθίδρυση φορέων ATΥ σε πλήθος ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες έχουν ήδη εφαρμόσει αντίστοιχα προγράμματα, και συνεπακόλουθα και στην Ελλάδα, με τους προσφάτως θεσπισθέντες νόμους, ερειδόμενους στη διεθνή εμπειρία, η οποία εμπλουτίζεται συνεχώς από τη διαρκή ανταπόκριση των εν λόγω φορέων στις αενάως αναδυόμενες προκλήσεις, όπως αυτή της πανδημίας Covid-19. 

Χώρες όπως η Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Γαλλία έχουν εδώ και χρόνια θεσμοθετήσει ανεξάρτητους συμβουλευτικούς οργανισμούς που συγκρίνουν και αποφασίζουν ποιες θεραπείες αξίζουν να χρηματοδοτούνται.  Τα αξιολογούμενα στοιχεία είναι επιβάρυνση από ασθένειες, αποτελεσματικότητα χρήσης τεχνολογίας, ασφάλεια (διαγνωστική-θεραπευτική), επίπεδο καινοτομίας, κοινωνικοοικονομικός αντίκτυπος, πρόσβαση στην υγειονομική παρέμβαση, αποδοτικότητα χρήσης βάσει διαθεσίμων πόρων, δεοντολογικές-ηθικές παράμετροι χρήσης, πηγές αποδεικτικών στοιχείων και διαθεσιμότητα πληροφοριών. Ενδεικτικά, το NICE (National Institute for Health and Care Excellence) αποτελεί σημείο αναφοράς προσδιορίζοντας την κλινική αποτελεσματικότητα μιας υπό αξιολόγηση θεραπείας συγκριτικά με το επαγόμενο κόστος στο αγγλικό υγειονομικό σύστημα, το IQWIG (Institut für Qualität und Wirtschaftlichkeit im Gesundheitswesen), γερμανικός φορέας, εκδίδει κατευθυντήριες γραμμές με κριτήριο τη θεραπευτική υπεροχή (έναντι υφισταμένων θεραπειών) των αξιολογουμένων υγειονομικών παρεμβάσεων και το HAS (Haute Autorité de Santé), συμβουλευτικό όργανο για τις γαλλικές δημόσιες αρχές, αξιολογεί κλινικά οφέλη βάσει συγκριτικής βελτίωσης διαγνωστικού ή θεραπευτικού οφέλους από την αξιολογούμενη υγειονομική παρέμβαση (Amelioration du Service Medical Rendu-ASMR). 

Ενώ στην Ελλάδα, η παροχή καθολικής υγειονομικής κάλυψης ήταν διαχρονικά αποσυνδεδεμένη από την συνεκτίμηση του κόστους και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών υγείας, ο Ν.4512/2018 αποτέλεσε σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της διεθνούς πρακτικής. Με τον εν λόγω νόμο συστάθηκαν  α) Επιτροπή Αξιολόγησης-Αποζημίωσης φαρμάκων, με αντικείμενο την έκδοση γνωμοδότησης για ένταξη/απο-ένταξη των αποζημιούμενων φαρμάκων από τον σχετικό κατάλογο, β) Επιτροπή Διαπραγμάτευσης Τιμών/Εκπτώσεων των φαρμάκων που αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ και προμηθεύονται τα δημόσια νοσοκομεία και γ) Επιτροπή Διαπραγμάτευσης των τιμών των ιατροτεχνολογικών υλικών και αμοιβών με τους συμβαλλόμενους παρόχους, καθώς και των όρων των συμβάσεων. 

Όμως, καθώς η ΑΤΥ απευθύνεται σε κρατικούς φορείς, επαγγελματίες υγείας, νοσοκομεία, συλλόγους ασθενών, την ακαδημαϊκή κοινότητα και στην ιατροφαρμακευτική βιομηχανία, απαιτείται συμπερίληψη και συνεργασία όλων για ευρεία αποδοχή της διαδικασίας, μείωση του χρόνου αξιολόγησης-επίσπευση έγκρισης κυκλοφορίας φαρμάκων υψηλού κόστους-σπάνιων ασθενειών, έγκαιρη πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες (γονιδιακές-κυτταρικές) με προσιτό κόστος και εστίαση στην κλινική προστιθέμενη αξία. 

Με την αρωγή της ΑΤΥ, η οποία εξελίσσεται διαρκώς, η αναβάθμιση του επιπέδου υγείας που απολαμβάνουν οι Ευρωπαίοι πολίτες, αλλά και η εξοικονόμηση πολύτιμων πόρων για τα επί μέρους εθνικά υγειονομικά συστήματα είναι ευδιάκριτες. Ως εκ τούτου,  η Ελλάδα, υπό το διαμορφωθέν εγχώριο νομοθετικό πλαίσιο, οφείλει να αξιοποιήσει κατάλληλα  τα ευρήματα των αξιολογήσεων των αντίστοιχων ευρωπαϊκών φορέων, προκειμένου να εξασφαλίσει τον διττό στόχο της βιωσιμότητας του εγχώριου υγειονομικού συστήματος και της παροχής ποιοτικής υγειονομικής περίθαλψης στους Έλληνες. 

*Ο Ισίδωρος Μέντης είναι Φαρμακοποιός ΕΟΠΥΥ (ΕΚΠΑ), Κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών στα Οικονομικά της Υγείας (ΕΚΠΑ) και Υποψήφιος Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών