Του Γεωργίου Ι. Μάτσου*

Η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος θα ήταν μάλλον ανιαρή, εάν δεν είχε εγερθεί θέμα άρσης της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, σε σύνδεση με την υπηρεσιακή αξιολόγησή τους.

Πολλά μπορούν να λεχθούν θεωρητικά υπέρ ή κατά της άρσης της μονιμότητας. Η στήλη έχει συγκεκριμένη άποψη (διατήρηση της μονιμότητας αποκλειστικά για όσους υπαλλήλους ασκούν κρατική εξουσία), αλλά αυτή θα αναλυθεί σε επόμενα άρθρα.

Προτιμούμε όμως να μελετήσουμε τις κυβερνητικές προθέσεις άρσης μονιμότητας και αξιολόγησης υπό το πρίσμα όχι λόγων, αλλά πράξεων. Πράξεων στο πρόσωπο μιας δημοσίου υπαλλήλου: Της κυρίας Παρασκευής Τυχεροπούλου.

Για όσους δεν έχουν ακούσει το όνομα, πρόκειται για την υπάλληλο του ΟΠΕΚΕΠΕ που φέρεται να διεπίστωσε, στο πλαίσιο της δουλειάς της ως προϊσταμένης της Διεύθυνσης Εσωτερικού Ελέγχου, τη σωρεία φερόμενων παρανόμων επιδοτήσεων, που διερευνά σήμερα η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και ήδη οδηγούν στο κλείσιμο του ΟΠΕΚΕΠΕ.

Τι θα ανέμενε κανείς όταν η αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων αναδεικνύεται σε μαχαίρι που θα σφάξει την "ιερή αγελάδα" της μονιμότητας; Προφανώς να αξιολογηθεί πολύ υψηλά το φερόμενο θάρρος της κας. Τυχεροπούλου. Πράγμα καθόλου αυτονόητο διεθνώς: Οι whistleblowers δεν τυγχάνουν της καλύτερης μεταχείρισης, ακόμη και σε πιο προηγμένα κράτη. Αν όμως εμείς θέλουμε να συνδέσουμε μονιμότητα και αξιολόγηση, μια τέτοια φερόμενη συμπεριφορά θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον επαινετή.

Την υπηρεσιακή συμπεριφορά της κας. Τυχεροπούλου έδειξε όμως να εκτιμά μόνον η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Διότι κατά τα άλλα, αν πιστέψουμε διάφορα ρεπορτάζ, η κα. Τυχεροπούλου "απομακρύνθηκε από τη θέση της και βρίσκεται αντιμέτωπη με πειθαρχικές διαδικασίες και μηνύσεις, έπειτα από τον εντοπισμό σοβαρών παρατυπιών σε επιδοτήσεις σε Κρήτη και Γράμμο".

Τούτο ενώ "η Εισαγγελία χαρακτηρίζει κομβική τη συμβολή της στην αποκάλυψη των υποθέσεων, ενώ επισημαίνει ότι είναι η μοναδική υπάλληλος του ΟΠΕΚΕΠΕ που συνεργάζεται επίσημα μαζί της", τόσο που υπέβαλε και αίτημα απόσπασης στα γραφεία της.

Ποια ήταν όμως η αντιμετώπιση του αιτήματος απόσπασης; "Παρά το αίτημα για απόσπασή της στο γραφείο της EPPO, που έχει εγκριθεί από τον Υπουργό Δικαιοσύνης, η διαδικασία παραμένει ‘παγωμένη’ στο συρτάρι του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστα Τσιάρα, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα για ενδεχόμενη πολιτική παρέμβαση και συγκάλυψη.".

Άρα για τη φερόμενη ορθή επιτέλεση του έργου της, η υπάλληλος αυτή όχι μόνον δεν αξιολογήθηκε θετικά από την υπηρεσία της, αλλά αντιμετώπισε απομάκρυνση από τη θέση της, πειθαρχικές διώξεις και μηνύσεις.

Και ενώ η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία προσπάθησε να την προστατέψει, η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να την άφησε εκτεθειμένη.

Η αρχή της υπόθεσης ανατρέχει στην περίοδο ΣΥΡΙΖΑ. Το 2020 ο τότε πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ έστειλε στις εισαγγελικές αρχές στοιχεία παράνομων επιδοτήσεων που είχε βρει η κα Τυχεροπούλου. Λίγο αργότερα όμως, ο συγκεκριμένος πρόεδρος απομακρύνθηκε από τη θέση του.

Αρχές Φεβρουαρίου 2025 και ενώ η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ήδη διερευνούσε το σκάνδαλο, ορίστηκε πρόεδρος στον ΟΠΕΚΕΠΕ ο πρώην αρεοπαγίτης, Νικόλαος Σαλάτας, ο οποίος σε πρόσφατη συνέντευξή του, χωρίς να διαψεύδει ότι ήταν η κα Τυχεροπούλου αυτή που αποκάλυψε το σκάνδαλο, αναφέρεται αρνητικά σε ενδιάμεση αναβάθμιση της κας Τυχεροπούλου την περίοδο 2022-23.

Ήταν δε επί θητείας του κ. Σαλάτα όταν κρινόταν οριστικά το αίτημα απόσπασης της κας Τυχεροπούλου στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία από την κυβέρνηση. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, Παρασκευή (16 Μαΐου 2025) απορρίφθηκε το αίτημα απόσπασης, Δευτέρα (19 Μαΐου), δηλαδή την επόμενη εργάσιμη, έγινε η έφοδος της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ, η κατάσχεση ψηφιακών τεκμηρίων και άλλων στοιχείων και η έκδοση επίσημης ανακοίνωσης, που κατηγορούσε τον ΟΠΕΚΕΠΕ για "έλλειψη ειλικρινούς συνεργασίας".

Στην ανακοίνωση εκείνη ο ΟΠΕΚΕΠΕ υπό τον κ. Σαλάτα αντέδρασε έντονα χαρακτηρίζοντάς την συκοφαντική και απειλώντας με προσφυγή στη Δικαιοσύνη. Επέκρινε δε ονομαστικά τον Έλληνα Ευρωπαίο Εισαγγελέα, που όμως δεν κατονομαζόταν στην ανακοίνωση της EPPO. Για τους γνωρίζοντες τους άγραφους κανόνες των δικαστών, η ονομαστική επικριτική δημόσια αναφορά κατά δικαστή ή εισαγγελέα αποτελεί ένα είδος "casus belli".

Στη διαφωνία αυτή η κυβέρνηση έλαβε εμπράκτως θέση και, χωρίς να σχολιάσει την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, καρατόμησε τον κ. Σαλάτα και εξήγγειλε την πλήρη κατάργηση του ΟΠΕΚΕΠΕ.

Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι επιτόπιες έρευνες με κατασχέσεις στοιχείων γίνονται συνήθως μετά από προηγούμενη άρνηση συνεργασίας. Ως τέτοια ίσως θεωρήθηκε από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία η απόρριψη του αιτήματος απόσπασης της κας Τυχεροπούλου.

Κατά την κυβέρνηση ο κ. Σαλάτας απομακρύνθηκε για λόγους "αποφυγής οποιασδήποτε αμφισβήτησης σχετικά με τη διασφάλιση της ομαλής και αποτελεσματικής συνεργασίας του Οργανισμού με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία". Άρα ο κ. Σαλάτας απομακρύνθηκε, όχι γιατί διαφωνούσε η κυβέρνηση με τη στάση του, αλλά επειδή δεν μπορούσε να τον καλύψει πολιτικά στη σύγκρουση με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.

Φαίνεται λοιπόν ότι η στάση της κυβέρνησης έναντι μιας δημοσίας υπαλλήλου, της κας Τυχεροπούλου, αποτέλεσε το επίκεντρο του προβλήματος: Η κυβέρνηση αρνήθηκε την απόσπασή της, την επομένη η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διενήργησε επιτόπια έρευνα, θεώρησε ότι "δεν υπάρχει ειλικρινής συνεργασία", ο απερχόμενος πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ αντέδρασε έντονα και η κυβέρνηση εντέλει απέπεμψε τον πρόεδρο και κλείνει τον οργανισμό.

Όλα ξεκίνησαν λοιπόν από την "αξιολόγηση" μιας δημοσίας υπαλλήλου εκ μέρους της υπηρεσίας της.

Για τη μονιμότητα ο πρωθυπουργός δήλωσε: "Η μονιμότητα υπήρξε από την εποχή της πλατείας Κλαυθμώνος, για να μην καταδιώκει το ένα κόμμα τους δημοσίους υπαλλήλους που μπορεί να είχε διορίσει το άλλο κόμμα, γιατί αυτά συνέβαιναν στην ελληνική ιστορία. Νομίζω ότι έχουμε ξεπεράσει πια αυτή την εποχή, να αισθάνονται οι δημόσιοι υπάλληλοι ότι μπορεί να απειλούνται από την αλλαγή μίας κυβέρνησης."

Υπό το πρίσμα της ιστορίας της κας Τυχεροπούλου όμως, η πρωθυπουργική προσέγγιση αποδεικνύεται άστοχη. Διότι το θέμα είναι, πώς θα προστατευθεί ο δημόσιος υπάλληλος που θέλει να κάνει σωστά τη δουλειά του, από όσους δεν θέλουν να κάνει σωστά τη δουλειά του.

Καθόλου δεν μπορεί βέβαια να αποκλειστεί η εκδοχή, ο κ. Σαλάτας να έχει δίκιο και να υπήρχαν σκιές στη συμπεριφορά της κας Τυχεροπούλου (που πάντως δεν γνωρίζουμε, διότι δεν έκανε πιο συγκεκριμένες τις αιτιάσεις του).

Μπορούμε όμως με βεβαιότητα να γνωρίζουμε ότι, χωρίς μονιμότητα, το "ξέρεις που θα βρεθείς με ένα τηλέφωνο;" θα ηχεί πια πολύ πιο απειλητικά όταν θα εκφωνείται από ισχυρά πρόσωπα – ιδιώτες ή μη – εναντίον κρατικών λειτουργών που θα γίνονται δυσάρεστοι με τη δουλειά τους.

Ο κόσμος δικαίως συνδέει το δημόσιο με αναποτελεσματικότητα και οκνηρία. Πιστεύει ότι, αν ο δημόσιος υπάλληλος δύναται να απολυθεί (όπως ο ιδιώτης), τότε θα κάνει καλύτερα τη δουλειά του.

Η μονιμότητα για τους δημοσίους υπαλλήλους, που ισχύει διεθνώς, δεν θεσπίστηκε όμως ως ρουσφέτι, αλλά ως εγγύηση ότι θα υπερασπίζονται τη νομιμότητα χωρίς να κινδυνεύουν υπηρεσιακά.

Στην εκδοχή ότι δίκιο έχει η κα. Τυχεροπούλου, ας αναρωτηθούμε μόνον, αν χωρίς μονιμότητα θα είχε σήμερα και αυτήν ακόμη τη δουλειά της. Θα είχε αντιμετωπίσει μόνον υποβιβασμό, πειθαρχικές διώξεις και μηνύσεις; Ή θα είχε έτσι απλά βρεθεί εκτός ΟΠΕΚΕΠΕ μετά από "αρνητική αξιολόγηση" εκ μέρους των προϊσταμένων της;

*Δ.Ν., Δικηγόρος