Του Επαμεινώνδα Ατσαβέ

Η Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης κ. Νίκη Κεραμέως εξήγγειλε την μεταρρύθμιση του ρυθμιστικού πλαισίου των συλλογικών διαπραγματεύσεων μέσω Οδικού Χάρτη που πρόκειται να οριστικοποιηθεί μέχρι το τέλος του 2025 με τον Κοινωνικό Διάλογο να εκκινεί τις επόμενες ημέρες. Άλλωστε η χώρα μας έχει δεσμευθεί προς τούτο μετά και την υιοθέτηση της κοινοτικής Οδηγίας για επαρκείς κατώτατους μισθούς (Οδηγία 2022/2041), με στόχο την κάλυψη τουλάχιστον του 80% των εργαζόμενων από συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Το Σχέδιο Δράσης που συνοδεύει τις παρεμβάσεις είναι διάρκειας ενός έως πέντε ετών και καθορίζει σαφές χρονοδιάγραμμα για την ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, με πλήρη σεβασμό στην αυτονομία εργοδοτών και εργαζομένων. Στόχος είναι ο μέσος μισθός να φτάσει ή και να ξεπεράσει τα 1.500 ευρώ έως το 2027.

Στη χώρα μας, ωστόσο, ως αποτέλεσμα των μνημονιακών και μεταμνημονιακών ρυθμίσεων, μόλις το 25% με 30% των εργαζομένων καλύπτονται από τέτοιες συμφωνίες, δημιουργώντας μεγάλο περιθώριο παρέμβασης για βελτίωση. Το αντίστοιχο ποσοστό κάλυψης σε πρόσφατη μελέτη της ΕΚΤ ενδεικτικά στη Γερμανία είναι 51%, στην Ιταλία κοντά στο 100%, στη Γαλλία 98%, στην Ισπανία 80%, στην Ολλανδία 76% και στην Αυστρία 94%", στην Πορτογαλία στο 85% κλπ.

Προκύπτει λοιπόν η επιτακτική ανάγκη να αυξηθούν οι συμβάσεις και να καλύπτονται περισσότεροι εργαζόμενοι μέσω της ευκολότερης διαδικασίας επέκτασης της υποχρεωτικότητας μιας συλλογικής σύμβασης στο σύνολο του εκάστοτε κλάδου. Με βάση το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο κρίνονται αναγκαίες οι εξής παρεμβάσεις:

– Επεκτασιμότητα-Μείωση του ορίου εργοδοτικής κάλυψης: Με διάταξη νόμου το 2021 (ν.4808) απαραίτητη προϋπόθεση συμμετοχής στις συλλογικές διαπραγματεύσεις είναι να μπορούν οι εκπρόσωποι εργοδοτών και εργαζομένων, να αποδείξουν, ότι καλύπτουν το 50% + 1 των επιχειρήσεων ή των απασχολούμενων, αντίστοιχα, του κλάδου τους. Για το λόγο αυτό, υπάρχει Μητρώο στο οποίο αναγράφονται οι εταιρίες που υπάγονται σε έναν κλάδο και οι εργαζόμενοι που δουλεύουν σε αυτές. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις, κάποιες επιχειρήσεις επιλέγουν να βγουν εκτός της Ομοσπονδίας που τους εκπροσωπεί, με αποτέλεσμα τίθενται εκτός διαπραγμάτευσης και να μην λειτουργεί ο υγιής ανταγωνισμός στον κλάδο και να αδικούνται επιχειρήσεις που τηρούν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στους εργαζόμενους. Συμπερασματικά το ποσοστό αυτό απαιτείται να μειωθεί δραστικά, ώστε να αποτραπεί η αποχώρηση εργοδοτών από τα συλλογικά όργανα και να διευκολυνθεί η συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις. Παράλληλα απαιτείται να διευκολυνθεί η νομιμοποίηση και εγγραφή συνδικαλιστών και εργοδοτικών εκπροσώπων στα ψηφιακά Μητρώα, θέμα που έχει προσβληθεί στο ΣτΕ από συνδικαλιστικές οργανώσεις για λόγους συνταγματικότητας.

– ΟΜΕΔ - Απλοποίηση διαδικασιών:  Με διάταξη νόμου (2019), εξανεμίστηκε το δικαίωμα της μονομερούς προσφυγής στον Οργανισμό Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ), που πλέον απαιτεί την σύμφωνη γνώμη των εκπροσώπων εργαζομένων και εργοδοτών, χωρίς να προβλέπει και ουσιαστικές συνέπειες στο μέρος που δεν θα συμμετέχει ή θα αποχωρήσει από τις διαπραγματεύσεις.  Η μόνο εξαίρεση αποτελούν οι κλάδοι που κρίνονται καθοριστικοί για την ασφάλεια της χώρας. Με βάση την ρύθμιση αυτή ο ΟΜΕΔ έχει επριοριστεί τα τελευταία έτη μόνο στον τομέα της Μεσολάβησης.  Απαιτείται να ενισχυθεί εκ νέου ο ρόλος του ΟΜΕΔ και παράλληλα να περιοριστούν οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, ώστε περισσότερες διαφορές να επιλύονται εξωδικαστικά, χωρίς άμεση προσφυγή σε διαιτησία. 

- Μετενέργεια: Πρόκειται για διάταξη της περιόδου των Μνημονίων, που περιόρισε στο τρίμηνο, από εξάμηνο που ήταν, τον χρόνο ισχύος μιας ΣΣΕ,  μετά την λήξη της. Έτσι, έχει μειωθεί σημαντικά ο χρόνος διαπραγμάτευσης των δύο πλευρών (εργοδοτών και εργαζομένων), ώστε να προκύψει μια νέα συμφωνία που θα μπορούσε να δώσει ομαλή συνέχεια, σε μια ΣΣΕ που ολοκληρώνεται. Με την παρέλευση του τριμήνου, η ΣΣΕ δεν βρίσκεται πια σε ισχύ με αποτέλεσμα οι όροι εργασίας και οι μισθοί να μεταβάλλονται, συνήθως επί τω δυσμενέστερω. Η επαναφορά στο εξάμηνο όριο ισχύος μιας σύμβασης, η αναβίωση δηλαδή της μετενέργειας, κρίνεται αναγκαία για να επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων για βελτίωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

- Συρροή: Σε περίπτωση συρροής περισσοτέρων συλλογικών συμβάσεων που καλύπτουν τους εργαζόμενους πχ επιχειρησιακή ή και κλαδική, απαιτείται να ισχύει η κάλυψη της πιο συμφέρουσας από τις συμβάσεις που βρίσκονται εν ισχύ. Περαιτέρω, απαιτείται να προβλεφθούν και νέου τύπου, όπως οι ομιλικές επιχειρησιακές συμβάσεις, που θα μπορούν να καλύπτουν τους εργαζόμενους όλου του ομίλου εταιρειών.

Πέραν των ανωτέρω βασικών μέτρων απαιτείται να αυστηροποιηθούν οι όροι που οι κοινωνικοί εταίροι συμφωνούν για διαφορετική πολιτική αυξήσεων σε επιχειρήσεις με προβλήματα, να ενισχυθεί η διαφάνεια στα μητρώα των οργανώσεων κλπ ενώ πρέπει να δοθεί και ιδιαίτερη έμφαση σε κλάδους της οικονομίας που καλύπτουν μεγάλες κατηγορίες εργαζομένων όπως πχ του εμπορίου που εδώ και άνω των 15 ετών δεν υπάρχει συλλογική σύμβαση εργασίας

Οι συλλογικές συμβάσεις αποτελούν ένα από τα ισχυρότερα θεσμικά εργαλεία προστασίας των αμοιβών και των δικαιωμάτων των εργαζομένων, αλλά, παράλληλα, και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας της οικονομίας μέσω της παραγωγικής συγκρότησης κρίσιμων κλάδων της.

*Δικηγόρου, τ.Υποδιοικητή e-ΕΦΚΑ, Διοικητή Μ..Τ.Π.Υ.