Του Δημήτρη Συρίγου*

Οι διεθνείς χρηματοοικονομικές κρίσεις κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη για τη σύνταξη αξιόπιστων χρηματοοικονομικών καταστάσεων στο Δημόσιο τομέα, για την παρακολούθηση της επίδοσης των φορέων, καθώς και για τη λήψη αποφάσεων λογοδοσίας και διαφάνειας.

Το γεγονός αυτό συνέτεινε, οι φορείς του Δημοσίου να υιοθετήσουν τη λογιστική του δεδουλευμένου, που αναγνωρίζει τα γεγονότα τη στιγμή που πραγματοποιούνται, ανεξάρτητα του χρόνου της χρηματικής συναλλαγής, με αποτέλεσμα οι οικονομικές πράξεις να αναγνωρίζονται και να καταχωρούνται στις οικονομικές καταστάσεις στις περιόδους που σχετίζονται. Αποτελεί δε θεμελιώδη διαφορά με τη χρήση της ταμειακής λογιστικής που ακολουθείται μέχρι και σήμερα στο Δημόσιο και έχει ως συνέπεια τα γεγονότα να εμφανίζονται με χρονική διαφορά στις οικονομικές καταστάσεις των φορέων σε σχέση με το χρόνο πραγματοποίησής τους.

Αυτή ήταν η βασική αιτία ανάπτυξης των IPSAS, που αποτελούν ένα σύνολο 49 λογιστικών προτύπων για τον Δημόσιο τομέα, βασιζόμενα στα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (Δ.Π.Χ.Α.). Παράλληλα, η ευρωπαϊκή επιτροπή το 2013 αποφάσισε να προχωρήσει στην ανάπτυξη ενός συνόλου ευρωπαϊκών λογιστικών προτύπων Δημοσίου τομέα, υπό τον τίτλο EPSAS, που είναι βασισμένα στα IPSAS, δηλαδή στη λογιστική του δεδουλευμένου.

Παρουσίαση του Π.Δ. 54/2018 

Με διαμορφωμένο αυτό το διεθνές πλαίσιο αναπτύχθηκε στην Ελλάδα το νέο λογιστικό πλαίσιο για τους Φορείς της Γενικής Κυβέρνησης που περιγράφεται στο Π.Δ.54/2018 και έχει ως βάση τα IPSAS. Οι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης πλέον, με την εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος, θα είναι υποχρεωμένοι να τηρούν λογιστικό διπλογραφικό σύστημα που θα παρακολουθεί τα οικονομικά τους δεδομένα με βάση την αρχή του δεδουλευμένου σε 8 ομάδες λογαριασμών ως εξής:

• Ομάδα 1: έσοδα

• Ομάδα 2: δαπάνες

• Ομάδα 3: ενσώματα πάγια, άυλα πάγια και αποθέματα

• Ομάδα 4: χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία

• Ομάδα 5: χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις

• Ομάδα 6: προβλέψεις

• Ομάδα 7: λοιπές οικονομικές ροές

• Ομάδα 8: λογαριασμοί καθαρής θέσης

Και στο τέλος κάθε χρήσης, θα συντάσσουν λογιστικές καταστάσεις που προβλέπονται από τα IPSAS, οι οποίες είναι:

• Κατάσταση χρηματοοικονομικής θέσης (Ισολογισμός)

• Κατάσταση χρηματοοικονομικής επίδοσης (Κατάσταση Αποτελεσμάτων)

• Κατάσταση μεταβολής καθαρής θέσης

• Κατάσταση ταμειακών ροών

• Προσάρτημα, το οποίο περιλαμβάνει επεξηγηματικές σημειώσεις των χρηματοοικονομικών καταστάσεων

• Κατάσταση δημοσιονομικής αναφοράς 

• Κατάσταση προϋπολογισμού και απολογισμού 

Επίσης, στο Π.Δ. 54/2028 προβλέπονται ταξινομήσεις, οι οποίες διακρίνονται σε υποχρεωτικές και προαιρετικές. Οι υποχρεωτικές ταξινομήσεις είναι οι παρακάτω:

• Οικονομική ταξινόμηση, στην οποία προκύπτουν οι απαιτούμενες πληροφορίες με βάση την ανάπτυξη του λογιστικού σχεδίου.

• Διοικητική ταξινόμηση, στην οποία αντανακλάται η οργανωτική και ιεραρχική δομή των φορέων.

• Λειτουργική ταξινόμηση, στην οποία καθορίζονται οι τομείς ανάλωσης των δαπανών (προϋπολογισμός).

Οι προαιρετικές προβλέπουν ταξινομήσεις κατά πρόγραμμα και πηγή χρηματοδότησης, κατά χωρική κατανομή των χρηματοοικονομικών πόρων και, τέλος, ταξινομήσεις για κοστολογικούς σκοπούς.

Στόχος, όλων όσων προαναφέραμε, είναι η διασφάλιση της παροχής αξιόπιστης χρηματοοικονομικής πληροφόρησης με βάση την αρχή του δεδουλευμένου.

Λογιστική μεταρρύθμιση στη λειτουργία των φορέων Γενικής Κυβέρνησης

Η λογιστική μεταρρύθμιση, όπως προαναφέραμε, θα προέλθει από την υιοθέτηση της αρχής του δεδουλευμένου σε σχέση με τη χρήση της ταμειακής λογιστικής, που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα στη λειτουργία του Δημόσιου τομέα. Η εφαρμογή των διεθνών λογιστικών προτύπων του Δημόσιου τομέα (IPSAS) απαιτούν την εφαρμογή συγκεκριμένων ενεργειών. 

Συγκεκριμένα:

• Την αναγνώριση και καταγραφή όλων των περιουσιακών στοιχείων, διαδικασία που πρέπει να επικαιροποιείται κάθε χρόνο 

• Την ακριβή ενημέρωση της κατάστασης των παγίων στοιχείων (ενσώματων και άυλων), των αποθεμάτων, των απαιτήσεων και των υποχρεώσεων

• Την ανάγκη διακριτής διαχείρισης των παγίων περιουσιακών στοιχείων από τα αποθέματα. Ιδιαίτερη προσοχή θα απαιτηθεί στη λειτουργία των αποθηκών υλικού (ανταλλακτικά παγίων, αναλώσιμα, πρώτες ύλες …) 

• Η αρχή του δεδουλευμένου θα επιφέρει αλλαγή στο τρόπο αναγνώρισης, βεβαίωσης και είσπραξης των εσόδων. Η χρονική διαφοροποίηση της αναγνώρισης των εσόδων θα επιφέρει προσαρμογές στις διαδικασίες καταγραφής και αναφοράς τους. Ανάλογες προσαρμογές θα επέλθουν στην παρακολούθηση των απαιτήσεων, τον προσδιορισμό της ακριβούς αξίας τους και τον χαρακτηρισμό των επισφαλειών και των παραγραφών 

• Αντίστοιχες αλλαγές θα επέλθουν και κατά την ορθή λογιστικοποίηση των εξόδων και του χρόνου αναγνώρισης των οφειλών προς τους προμηθευτές των φορέων

• Οι νομικές υποχρεώσεις, ειδικά εκείνες που ενδεχομένως να επιφέρουν μελλοντικές δαπάνες, θα πρέπει να παρακολουθούνται με ακρίβεια και συνέπεια

• Οι νέες οικονομικές καταστάσεις, όπως οι ταμειακές ροές και οι δημοσιονομικές αναφορές, απαιτούν εξοικείωση και άντληση περισσότερων στοιχείων για τη σύνταξή τους 

Όλα τα παραπάνω, θα επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία των φορέων του Δημόσιου τομέα και, ειδικότερα, στις υπηρεσίες προμηθειών, διαχείρισης αποθηκών, παρακολούθησης παγίων, στις τεχνικές και νομικές υπηρεσίες και, τέλος, στην οικονομική υπηρεσία που καλείται να παρακολουθεί και να αποτυπώνει τις παραπάνω πληροφορίες.

Μετάβαση στο νέο λογιστικό πλαίσιο

Κατά την περίοδο της μετάβασης στο νέο λογιστικό πλαίσιο, οι φορείς του Δημόσιου τομέα θα πρέπει να προετοιμαστούν και να προσαρμοστούν στα νέα πρότυπα, ώστε να διασφαλίσουν ότι οι παρεχόμενες οικονομικές πληροφορίες είναι αξιόπιστες και συμβατές με τα προβλεπόμενα στο Π.Δ. 54/2018.

Οι κανόνες και οι απαιτούμενες ενέργειες για την εφαρμογή του νέου λογιστικού πλαισίου προσδιορίζονται στο IRSAS 33, σύμφωνα με το οποίο ο κάθε φορέας θα πρέπει να αναγνωρίσει όλα τα περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις του, να τα αναταξινομήσει με βάση τη νέα οικονομική ταξινόμηση, να επιμετρήσει τις αξίες τους και να εξαιρέσει τα στοιχεία που δεν αναγνωρίζονται από το νέο πλαίσιο. Οι οδηγίες του προτύπου ισχύονται από τη λήψη της απόφασης για τη μετάβαση ως την ημερομηνία έναρξης της εφαρμογής, η οποία έχει ορισθεί η 1/1/2025.

Κατά την ημερομηνία αυτή, θα πρέπει να δημοσιευτούν οι οικονομικές καταστάσεις, για τις οποίες κάναμε αναφορά προηγουμένως, στην παρουσίαση του ΠΔ 54/2018, με σαφή αναφορά των δεδομένων της προηγούμενης περιόδου. Εφόσον δεν είναι δυνατή η αναδιατύπωση των ποσών της συγκριτικής περιόδου, πρέπει να γίνει σαφής αναφορά στο γεγονός και στο λόγο που αυτό δεν κατέστη δυνατό.

Για να είναι σε θέση ο κάθε φορέας του Δημοσίου τομέα να προβεί σε αυτές τις ενέργειες, θα πρέπει να έχει φροντίσει:

• Να εκπαιδεύσει το προσωπικό του στις νέες απαιτήσεις της λογιστικής παρακολούθησης που προβλέπει το προεδρικό διάταγμα.

• Να προετοιμάσει τα πληροφοριακά του συστήματα, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν τα νέα δεδομένα.

• Να αναπροσαρμόσει την αξία της περιουσίας του, σύμφωνα με τους νέους λογιστικούς κανόνες.

• Να αναδιοργανώσει τις λογιστικές του διαδικασίες.

Όλα τα παραπάνω, αποτελούν ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί από το Δημόσιο τομέα, ώστε να γίνει δυνατή η σύνταξη αξιόπιστων χρηματοοικονομικών καταστάσεων, που είναι απαραίτητες για την αξιολόγησή του και τη λήψη σημαντικών αποφάσεων που το αφορούν γενικότερα.

*Διευθυντής, Business Monitoring, ΣΟΛ Crowe Συμβουλευτική