Του Γεωργίου Ι. Μάτσου

Δύο λόγους επικαλείται η κυβέρνηση για τη μη διερεύνηση της υπόθεσης από την Προανακριτική Επιτροπή Τριαντόπουλου: Την αρχική επιθυμία συγγενών των θυμάτων να καταργηθεί το άρθρο 86 του Συντάγματος περί ευθύνης υπουργών και την προδικαστική διερεύνηση της υπόθεσης από τον αρεοπαγίτη ανακριτή.

Η μελέτη της νομοθεσίας, όμως, αποδεικνύει ότι κανένας από τους δύο αυτούς λόγους δεν ισχύει.

Το άρθρο 86 του Συντάγματος εμπόδιζε την τακτική Δικαιοσύνη να διερευνήσει τυχόν υπουργικές ευθύνες. Οι συγγενείς ζητούσαν κατάργησή του, ώστε να διερευνηθούν υπουργικές ποινικές ευθύνες.

Ο δε πρωθυπουργός δήλωνε στη συνέντευξή του της 29ης Ιανουαρίου 2025 ότι "η κυβερνητική πλειοψηφία δεν θα σταθεί εμπόδιο στην περαιτέρω διερεύνηση" της "ποινικής εμπλοκής πολιτικών προσώπων", υπό την προϋπόθεση ότι "ολοκληρωμένα ο εισαγγελέας, που έχει και την πλήρη εικόνα, κρίνει ότι μπορεί να υπάρχει ενδεχόμενη εμπλοκή η οποία πρέπει, βάσει του Συντάγματος, να το εξηγήσουμε αυτό, να διερευνηθεί από τη Βουλή.".

Ενώ όμως έχει υπερψηφιστεί η Προανακριτική από τη Βουλή, ο κ. Τριαντόπουλος ΧΩΡΙΣ να συνομολογεί την ενοχή του ζητά να παρακαμφθεί η διερεύνηση από την Προανακριτική Επιτροπή, να κινήσει η Βουλή εναντίον του ποινική δίωξη και να διερευνηθεί η υπόθεση μόνον στην κύρια ανάκριση. Αυτή διεξάγεται από αρεοπαγίτη ανακριτή που θα ορίσει το αποτελούμενο από τρεις Αρεοπαγίτες και δύο Συμβούλους Επικρατείας Ειδικό Δικαστικό Συμβούλιο εκ των αρεοπαγιτών μελών του (τα μέλη του Συμβουλίου κληρώνονται, αλλά ο αρεοπαγίτης ανακριτής αποφασίζεται από το Συμβούλιο χωρίς νέα κλήρωση).

Η κυβέρνηση υιοθετεί την πρόταση αυτή ως δήθεν ικανοποίηση του αιτήματος των συγγενών. Το αίτημα των συγγενών δεν ήταν όμως να ασχοληθεί αορίστως με την υπόθεση η τακτική Δικαιοσύνη. Το αίτημα ήταν να γίνει η διερεύνηση, όχι να μην γίνει. Αρχικά η διερεύνηση από την τακτική Δικαιοσύνη εμποδιζόταν από το άρθρο 86. Τώρα που, μετά τις διαδηλώσεις, εφαρμόζεται το άρθρο 86, η κυβερνητική πλειοψηφία πάλι αποφεύγει τη διερεύνηση. Διώχνει την υπόθεση από τον "φυσικό εισαγγελέα" της (Βουλή), χωρίς διερεύνηση.

Έτσι ματαιώνεται και πάλι το αίτημα των συγγενών για διερεύνηση.

Ο δε κατηγορούμενος που ζητά παραλειφθεί η εισαγγελική διερεύνηση της εις βάρος του υπόθεσης, χωρίς να ομολογεί την ενοχή του, όχι μόνον δεν είναι "γενναίος", αλλά ζητά να παραλειφθεί η τεκμηρίωση της ενοχής του. Ο εισαγγελέας δεν μπορεί να πει "ο κατηγορούμενος θέλει να πάει κατευθείαν σε ανάκριση, βέβαια αρνείται την ενοχή του, αλλά αφού θέλει να πάει σε ανάκριση, ας μην τεκμηριώσω την κατηγορία όπως οφείλω, και ας τον στείλω κατευθείαν για ανάκριση". Όπως προφανώς απαγορεύεται να ενεργήσει έτσι ο εισαγγελέας, ομοίως απαγορεύεται να ενεργήσει έτσι και η Βουλή.

Αυτά ακριβώς ορίζει η ποινική δικονομία: Η πλήρης προκαταρκτική εξέτασή (το νομικό έργο της Προανακριτικής) είναι υποχρεωτική παράλληλα με την κύρια ανάκριση: Το άρθρο 43 παρ. 2 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ) ορίζει υποχρεωτική προκαταρκτική εξέταση σε: α) κακουργήματα, β) βαριά πλημμελήματα ή γ) πλημμελήματα προσώπων ειδικής δωσιδικίας (δικαστών κλπ.), εκτός αν έχει προηγηθεί αυτεπάγγελτη ολοκληρωμένη προανάκριση (ήτοι: ανακριτικές ενέργειες αστυνομίας κλπ.), όπου συλλέγονται αποδεικτικά στοιχεία. Η κύρια ανάκριση παραμένει υποχρεωτική στα κακουργήματα, παράλληλα με την προκαταρκτική εξέταση ή την προανάκριση και συνεπώς προϋποθέτει συλλογή αποδεικτικών στοιχείων στο στάδιο πριν από την ποινική δίωξη.

Με άλλα λόγια: Όπου ο νομοθέτης προβλέπει κύρια ανάκριση, προβλέπει ΚΑΙ προκαταρκτική εξέταση ή ολοκληρωμένη προανάκριση. Δεν προβλέπεται κύρια ανάκριση, χωρίς προηγούμενη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων. Και επειδή για τον κ. Τριαντόπουλο δεν έχει γίνει προανάκριση, η διενέργεια της προκαταρκτικής εξέτασης από τον "εισαγγελέα", δηλαδή από τη Βουλή, είναι υποχρεωτική.

Κατά τον κ. Αλιβιζάτο "τυπικώς" δεν παρακάμπτεται η Προανακριτική Επιτροπή. Όμως κατ’ άρθρο 43 παρ. 1 ΚΠΔ, με την προκαταρκτική εξέταση, "επιδιώκεται η συλλογή των αναγκαίων αποδεικτικών στοιχείων". Σύμφωνα δε με το άρθρο 245 παρ. 1 εδάφιο ε ΚΠΔ, ο ενεργών την προκαταρκτική εξέταση πρέπει να διενεργήσει "όλες τις προανακριτικές πράξεις που αφορούν την υπόθεση […] και καλεί ενώπιόν του τους μάρτυρες για εξέταση και τους κατηγορούμενους για να απολογηθούν". Δεν παρακάμπτεται η Προανακριτική, παρακάμπτονται όμως οι υποχρεώσεις της!

Τίποτε από τα παραπάνω δεν μπορεί να παραλειφθεί, για τον λόγο ότι τάχα θα ακολουθήσει κύρια ανάκριση. Ουδέποτε επιτρέπεται ο κατηγορούμενος να ζητήσει να ασκηθεί η εις βάρος του ποινική δίωξη χωρίς να έχουν συλλεγεί προηγουμένως τα αποδεικτικά στοιχεία που επιβάλλεται να συλλεγούν ακόμη κι αν έχει ομολογήσει την ενοχή του. Ακόμη λιγότερα, αν ο κατηγορούμενος αρνείται την ενοχή του και ζητεί την ποινική του δίωξη με παράλειψη της διαδικασίας συλλογής αποδεικτικών στοιχείων: Ολοφάνερα επιδιώκει να πάει η υπόθεση στο στάδιο της κύριας ανάκρισης χαντακωμένη. Διότι κατά πάγια πρακτική, ο ανακριτής προβαίνει σε πρωτογενή ανακριτική εργασία, μόνον για να συμπληρώσει κενά της προκαταρκτικής εξέτασης ή της προανάκρισης.

Αν λοιπόν η Προανακριτική Επιτροπή της Βουλής δεν εκτελέσει τα καθήκοντα που της επιβάλουν τα άρθρα 43 παρ. 1 και 245 παρ. 1 ΚΠΔ, παραβαίνει χονδροειδώς τα κατά τον ΚΠΔ και το Σύνταγμα καθήκοντά της.

Υπάρχει κάτι ακόμη σημαντικότερο: Η Προανακριτική Επιτροπή (όπως και ο αρεοπαγίτης ανακριτής) διερευνούν την υπόθεση "in rem". Όχι δηλαδή κατά συγκεκριμένου προσώπου. Αν κατά τις εργασίες ανακύψει ποινική ευθύνη άλλων υπουργών, το άρθρο 86 δεν απαιτεί συγκρότηση νέας Προανακριτικής για την κίνηση ποινικής δίωξης κατά αυτών. Καθώς λοιπόν η υπόθεση δεν έχει διερευνηθεί ούτε για τον κ. Τριαντόπουλο ούτε για άλλον υπουργό (π.χ. τον πρωθυπουργό ως άμεσο προϊστάμενο του κ. Τριαντόπουλου, τους αποδέκτες του e-mail Τριαντόπουλου, κ.κ. Γεραπετρίτη και Σκέρτσο κλπ.), η Προανακριτική, με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία που θα συλλέξει, ΕΧΕΙ τη δυνατότητα να διευρύνει το κατηγορητήριο εις βάρος άλλων υπουργών. Ο αρεοπαγίτης ανακριτής όμως δεν έχει τέτοιο δικαίωμα κατά το άρθρο 86 του Συντάγματος παρά μόνον εις βάρος λοιπών συμμετόχων. Είναι ρητά αντίθετη στο Σύνταγμα η ερμηνεία ότι μπορεί να ασκήσει δίωξη ο αρεοπαγίτης ανακριτής κατά υπουργών χωρίς άδεια της Βουλής. Υποχρεούται αντιθέτως να ζητήσει από τη Βουλή της συγκρότηση νέας Προανακριτικής Επιτροπής για αυτούς.

Πρέπει μάλιστα να συνεκτιμηθεί ότι η ποινική ευθύνη υπουργών για τα Τέμπη παραγράφεται με τη λήξη της παρούσας Συνόδου της Βουλής φέτος το καλοκαίρι. Εάν ο αρεοπαγίτης ανακριτής θεωρήσει ότι πρέπει να παραπεμφθούν και άλλα πολιτικά πρόσωπα, η υπόθεση θα έχει ίσως παραγραφεί, προτού κινηθεί ποινική δίωξη κατά τυχόν άλλων υπουργών.

Συνοψίζοντας:

α) Ο ΚΠΔ προβλέπει ως σκοπό της προκαταρκτικής εξέτασης (δηλαδή του έργου της Προανακριτικής Επιτροπής) τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων.

β) Ουδέποτε επιτρέπεται να παραλειφθεί η συλλογή αποδεικτικών στοιχείων στην προκαταρκτική εξέταση επειδή ακολουθεί κύρια ανάκριση. Η προκαταρκτική εξέταση υποστηρίζει το έργο της κύριας ανάκρισης.

γ) Ισχύει το ακριβώς αντίθετο: Η πρώιμη υποχρέωση συλλογής αποδεικτικών στοιχείων είτε με προκαταρκτική εξέταση είτε με προανάκριση θεσπίζεται κατεξοχήν στις περιπτώσεις που προβλέπεται κύρια ανάκριση.

δ) Συνεπώς, ο νόμος απαιτεί η κατηγορία να φθάσει στην κύρια ανάκριση ήδη στοιχειοθετημένη και τεκμηριωμένη, διαφορετικά παραβιάζεται ο ΚΠΔ.

ε) Ο αρεοπαγίτης ανακριτής, σε αντίθεση με την Προανακριτική, δεν έχει δυνατότητα διεύρυνσης του κατηγορητηρίου για άλλα πολιτικά πρόσωπα, παρά μόνον να ζητήσει από τη Βουλή συγκρότηση νέας Προανακριτικής Επιτροπής. Μέχρι τότε όμως οι ευθύνες άλλων υπουργών ίσως έχουν παραγραφεί.

*Δ.Ν., Δικηγόρος