Του Νικήτα Σίμου

Ενώ οι εντάσεις στη Μ. Ανατολή αυξάνονται μετά την έκρηξη του πολέμου Ισραήλ - Χαμάς, Κινέζικα και Ρωσικά πολεμικά πλοία εισήλθαν στα χωρικά ύδατα του Ιράν για κοινές ασκήσεις κοντά στο λιμάνι του Chabahar, με πολύ σημαντικό συμβολισμό προς τις Δυτικές χώρες για τις θαλάσσιες μεταφορές και τις επιχειρήσεις στην Ερυθρά Θάλασσα κατά των Χούθι.

Σκοποί των ασκήσεων 

Οι κοινές ασκήσεις διεξάχθηκαν στις 11-15 Μαρτίου από τις Ρωσία-Κίνα-Ιράν, με την συμμετοχή ως παρατηρητών της Ινδίας, Πακιστάν, Ομάν, Ν. Αφρικής, Αζερμπαϊτζάν και Καζακστάν.

Κατά το Ρωσικό υπουργείο Άμυνας, ο πρακτικός σκοπός των ασκήσεων ήταν να διεξαχθούν στον Κόλπο του Ομάν, κοντά στα στενά του Ορμούζ, από όπου διέρχονται οι μεταφορές του παγκόσμιου εμπορίου υδρογονανθράκων των Αραβικών κρατών και του Ιράν. Την ίδια οδό ακολουθούν και Ρωσικές εξαγωγές, οι οποίες τριγωνικά παρακάμπτουν τις δυτικές κυρώσεις. 

Κατά το Κινεζικό υπουργείο Άμυνας επρόκειτο για άσκηση διατήρησης της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας στην περιοχή, ενώ ο Ιρανός ναύαρχος Tajodinni πρόσθεσε ότι οι ασκήσεις θα έπρεπε να αξιολογηθούν και στο πλαίσιο των επιθέσεων των Χούθι στην Ερυθρά. Είναι πιθανοφανές ότι παραλλαγμένο σε εμπορικό, Ιρανικό πλοίο συντονίζει τις επιθέσεις των Χούθι στην Ερυθρά. Ο ναύαρχός πρόσθεσε ακόμη, ότι δεν ήταν τυχαία η σύμπτωση της διεξαγωγής των ασκήσεων με την δήλωση του Ιρανού υπουργού Άμυνας, ότι οι εξαγωγές όπλων του Ιράν έχουν 4πλασιασθεί τα τελευταία 2 χρόνια. Η Τεχεράνη είναι υπό πίεση, με την κατηγορία ότι εκτός άλλου οπλισμού, δρόνους κτλ, έχει εξαγάγει βαλλιστικά βλήματα στη Ρωσία, ενώ αντιμετωπίζει την απειλή πιθανών κυρώσεων από την ΕΕ.

Εκείνο βέβαια το οποίο βαρύνει ιδιαίτερα για την Τεχεράνη και την στρέφει ακόμη περισσότερο προς την Ρωσία και την Κίνα, είναι το ενδεχόμενο της εκλογής Τραμπ, ο οποίος ως πρόεδρος είχε τηρήσει σκληρή αντι-ιρανική γραμμή. 

Ο άξονας της Ιρανικής στρατηγικής 

Η ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας με την Κίνα και την Ρωσία εξυπηρετεί πλείονες σκοπούς. Αυτοί περιλαμβάνουν την εξασφάλιση των θαλάσσιων διαδρομών, την αποθάρρυνση απειλών, και την εξισορρόπηση της Δυτικής ναυτικής παρουσίας στην περιοχή  (o 5ος Αμερικανικός στόλος έχει βάση το Μπαχρέιν). 

Η Κίνα έχει και αυτή δραστηριοποιηθεί καθώς διάφορες ασυνέχειες στις μείζονες θαλάσσιες διαδρομές θα μπορούσαν να επηρεάσουν της ενεργειακή ασφάλειά της. Περισσότερο από 41% των εισαγωγών της σε πετρέλαιο προέρχεται από τις χώρες του Κόλπου, γεγονός το οποίο πιστοποιεί το ενδιαφέρον της για τις κοινές ναυτικές ασκήσεις με το Ιράν και την Ρωσία. Προηγουμένως επίσης, μετά τις 7 Οκτ.2023, είχε διεξαχθεί παρόμοια άσκηση με τους ίδιους συμμετέχοντες στον Ινδικό Ωκεανό.  

Κατά Ιρανό αξιωματούχο "οι κοινές ναυτικές ασκήσεις υπογραμμίζουν την στρατηγική ευθυγράμμιση Ιράν, Κίνας, Ρωσίας, οι οποίες σκοπό έχουν να επιβεβαιώσουν την επιρροή τους και να αμφισβητήσουν την κυριαρχία των Δυτικών δυνάμεων στην περιοχή. Αυτή η συνεργασία μεταξύ των τριών δυνάμεων, μέσω στρατιωτικών ασκήσεων και άλλων δράσεων, αντικατοπτρίζει μια βαθύτερη γεωπολιτική μεταβολή." 

Παράλληλα, το Πεκίνο έχει προσπαθήσει να ηρεμήσει τις εντάσεις, από την εποχή της διαμεσολάβησής του μεταξύ Ριάντ και Τεχεράνης, τον Φεβρ.2023.  Επί του παρόντος, αν και αποφεύγει δημόσια να καταδικάσει την δράση των Χούθι, εκτιμάται ότι το Πεκίνο έχει συμβουλεύσει την Τεχεράνη να ελέγξει τις επιθέσεις κατά πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα.

Κοιτάζοντας Ανατολικά

Η πρόσφατη δραστηριότητα του Ιράν υποδεικνύει μια αύξουσα στροφή του προς τα Ανατολικά.

Ίσως είναι ενδεικτικό αυτής της στροφής, το ότι επιδιώκεται να σημειωθεί πρόοδος στο ερευνητικό πρόγραμμα της Τεχεράνης για εμπλουτισμό ουρανίου σε κρίσιμη ποσότητα.

Πέρα από την καθαρά στρατιωτική αξία των κοινών ναυτικών ασκήσεων του Ιράν με την Ρωσία και την Κίνα, μπορεί στην συνεργασία αυτή να αναγνωσθεί και μια έντονη αντίδραση και δυσαρέσκεια προς τις Βρυξέλλες και την Δύση γενικότερα. Αυτή σχετίζεται με το ναυάγιο των συνομιλιών (2017), με πρωτοβουλία του Τραμπ, σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (2015), όπου η Ευρώπη ( Γαλλία, Γερμανία, Η.Β) είχε παίξει ιδιαίτερο ρόλο.

Μετά από αυτή την τροπή, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι το Ιράν ανήκει de facto στο στρατόπεδο της Ρωσίας και της Κίνας. Ως προς την Κίνα, η Τεχεράνη έχει εμβαθύνει τις οικονομικές σχέσεις μαζί της (25ετής συμφωνία συνεργασίας), ενώ ως προς την Ρωσία έχει αυξήσει το εμπόριο πολεμικού υλικού ειδικά με τις εξαγωγές δρόνων για χρήση στο μέτωπο της Ουκρανίας, ενώ έχει ενισχύσει την πολιτική συνεργασία της με την Μόσχα για τις εξελίξεις στη Συρία. Όσον αφορά τις οικονομικές κυρώσεις τις οποίες η Δύση έχει επιβάλει στο Ιράν, η οποιαδήποτε δυνατότητα μείωσής τους απομακρύνεται με την ενδεχόμενη εκλογή Τραμπ, ενώ αρνητικά λειτουργεί για τις σχέσεις με την Δύση και η πρόσφατη εκλογή σκληροπυρηνικής κυβέρνησης στην Τεχεράνη (1/3/2024), η οποία δεν πιστεύει στον διάλογο με την Δύση. 

Η ενίσχυση της στρατηγικής σχέσης της Τεχεράνης με την Μόσχα και το Πεκίνο, τείνει να διαμορφώσει μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα στη Μ. Ανατολή με πρακτικά κρίσιμες επιπτώσεις στον έλεγχο των θαλασσίων οδών του Ινδικού προς τα ανατολικά και της Ερυθράς προς τα δυτικά. 

Η Κίνα προσπαθεί να διασφαλίσει τις θαλάσσιες οδούς των εισαγωγών της σε υδρογονάνθρακες και των εξαγωγών της σε αγαθά προς την Ευρωπαϊκή αγορά και γι’ αυτό καθώς φαίνεται είναι διατεθειμένη, αν κληθεί, να προβάλει και την στρατιωτική ισχύ της, πέρα από την οικονομική και διπλωματική δραστηριότητά της στην περιοχή.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής