Του Ηλία Παπαγεωργιάδη 

Έχετε καταλάβει ότι το κόστος εργασίας και εξωτερικών συνεργατών θα εκτοξευθεί τα επόμενα χρόνια; Είστε προετοιμασμένοι για αυτό;
 
Πριν από 2 μόλις χρόνια είχα γράψει μία ανάλυση που τότε ήταν μία από τις πρώτες που έθιγε το πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού + το σημαντικά αυξημένο κόστος εργασίας που θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον όσοι από εμάς δραστηριοποιούμαστε στο επιχειρείν: "Αφεντικό, τελείωσε το παραμύθι. Πλέον χωρίς καλύτερους μισθούς + συμπεριφορά, δεν θα βρεις σωστούς εργαζομένους".
 
Τότε "μου έσουραν" τα εξ’ αμάξης διάφοροι, όμως μετά από λίγους μήνες τα ΜΜΕ κατακλύστηκαν απο δημοσιεύματα για τη νέα κατάσταση στην αγορά ανεύρεσης προσωπικού και την αδυναμία του τουριστικού κλάδου να βρει καταρτισμένους υπαλλήλους, ακόμη και αν προσφέρει αυξημένες αμοιβές, ενώ πλέον είναι κοινή παραδοχή ότι το κόστος εργασίας έχει αυξηθεί σημαντικά. 

Μήπως όμως πλέον τα πράγματα έχουν προχωρήσει ακόμη περισσότερο;

Ποιος νομίζετε ότι θα πληρώσει το αυξημένο κόστος ζωής του υπαλλήλου / συνεργάτη σας;

Δεν πάω στο σούπερ μάρκετ μόνο τα τελευταία χρόνια που ασχολούμαστε (μεταξύ άλλων) με τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά + τα ψάρια. Το κάνω διαχρονικά στη ζωή μου. Στην Ελλάδα και τη Ρουμανία το κάνω σταθερά (μιας και κινούμαι στις δύο χώρες), αλλά και σε κάθε άλλη περιοχή που επισκέπτομαι. Το σούπερ μάρκετ ειναι καθρέφτης της οικονομίας και της ζωής των ανθρώπων. Θα καταλάβετε σπουδαία πράγματα για την αγορά αν μελετήσετε:

- Τις τιμές των προϊόντων. 
- Την προσφορά που υπάρχει προς πώληση. (Πχ πριν 20 χρόνια στη Ρουμανία στο σούπερ μάρκετ έβλεπες μόνο φθηνά αλλαντικά, σε τιμές -50% ως και -80% σε σχέση με τα αντίστοιχα στην Ελλάδα. Σήμερα βλέπεις περισσότερες επιλογές, οι μισές με ίδιες τιμές με εμάς και οι άλλες μισές πιο ακριβές. Στον καφέ κατά μέσο όρο ο Ρουμάνος καταναλωτής έχει 3 φορές περισσότερες επιλογές σε σχέση με τον μέσο Έλληνα. Αυτά τα προϊόντα υπάρχουν στα ράφια επειδή κάποιος τα αγοράζει).
- Τη σύνθεση του καλαθιού των καταναλωτών. 
- Τον τρόπο με τον οποίο διαλέγουν. Διστακτικά; Χωρίς να το σκέφτονται; 
- (Όλα αυτά αλλάζουν και ανάλογα με τη συνοικία, την κοινωνική διαστρωμάτωση κλπ)
 
Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία όλοι όσοι πηγαίνουν στο σούπερ μάρκετ έχουν αντιληφθεί ότι οι τιμές έχουν αυξηθεί πολύ, σε κάποια προϊόντα ως και +100%. Κρατήστε το αυτό, αν δεν συνηθίζετε να κάνετε ψώνια.
 
Συζητώντας με πολλούς ανθρώπους του επιχειρείν κάθε μήνα, φέρνω συχνά στην κουβέντα το αυξημένο κόστος διαβίωσης, μιλώντας τόσο για τα τρόφιμα και τα ενοίκια, όσο και για τα λοιπά έξοδα, που έχουν "πνίξει" την πλειοψηφία των πολιτών. Οι περισσότεροι συνομιλητές μου με κοιτούν παράξενα, ως και "στραβά"...
 
"Ηλία, έχω τα δικά μου προβλήματα, δυσκολεύομαι να τα βγάλω πέρα με τη δουλειά, συναντηθήκαμε για να βρούμε λύσεις για αυτά που με απασχολούν / με έχουν φέρει σε αδιέξοδο. Με πνίγουν η βαριά φορολογία / η γραφειοκρατία / οι ασυνεπείς πελάτες / οι τράπεζες / ο αθέμιτος ανταγωνισμός / οι αλλαγές που πρέπει να κάνω και εσύ μου μιλάς για το κόστος ζωής και τα ενοίκια των υπαλλήλων μου;" 
 
Πολλοί Έλληνες του επιχειρείν είναι επιφανειακοί και αλαζόνες, άλλοι απλά απασχολημένοι με τα δικά τους σοβαρά θέματα, λίγοι είναι αυτοί που σκέφτονται λίγο "παραέξω". Για αυτό και συνήθως δεν αντιλαμβάνονται πως στη νέα εποχή που διαμορφώνεται το αυξημένο κόστος ζωής θα κληθούμε να το πληρώσουμε εμείς, οι επιχειρούντες στον ιδιωτικό τομέα.

Εσείς και εγώ θα πληρώσουμε τα μεγαλύτερα ενοίκια, το καλάθι που ακρίβυνε, το ρεύμα που ανέβηκε και τα άλλα έξοδα του συνεργάτη / υπαλλήλου μας. Αν δεν το κάνουμε, αργά ή (μάλλον) γρήγορα θα φύγει, αναζητώντας αλλού δουλειά. 
 
(Το ίδιο ισχύει και για τον πελάτη μας, αλλά για αυτόν θα μιλήσουμε ξεχωριστά).

Έχετε σκεφτεί την αξία του χρήματος, σε συνδυασμό με τις καταθέσεις των πολιτών;

Δεν έχω βρει κάποια σχετική μελέτη, αλλά με βάση τους προσωπικούς μου υπολογισμούς τα τελευταία δύο χρόνια η αξία του χρήματος έχει υποτιμηθεί σημαντικά. Το κόστος για αυτά που μπορούσε κάποιος να πληρώσει το 2021 με έναν μισθό 900 ευρώ σήμερα έχει φτάσει πλέον περίπου στα 1.300 ευρώ! Μην αρχίσετε να μου λέτε πως "ο πληθωρισμός είναι λιγότερος την ίδια χρονική περίοδο", γιατί όλοι ξέρουμε πως ο πληθωρισμός είναι ένας γενικός όρος που καλύπτει το σύνολο της οικονομίας και δείχνει μία τάση, όμως συχνά οι ζωές των ανθρώπων επηρεάζονται περισσότερο από όσο καταγράφεται στα επίσημα στοιχεία. 

Την ίδια ώρα τα δημοσιευμένα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος μας λένε ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων δεν έχουν ούτε 1.000 ευρώ στον τραπεζικό τους λογαριασμό! Αυτό δεν είναι ένα ελληνικό φαινόμενο, παραπλήσιοι είναι οι δείκτες στην πλειοψηφία του πολιτισμένου κόσμου, όπου οι περισσότεροι άνθρωποι αδυνατούν να αποταμιεύσουν σοβαρά ποσά. Οι λόγοι είναι πολλοί (αυξημένο κόστος ζωής, σαρωτική επέλαση του online τζόγου, επενδύσεις σε κρυπτονομίσματα / άλλες κινήσεις ρίσκου "για να γίνει κάποιος πλούσιος γρήγορα"), η ουσία όμως είναι ότι το 2024 όποιος εργαζόμενος με στοιχειώδεις ικανότητες και προσόντα βγει στην ελληνική αγορά εργασίας και αναζητήσει νέα δουλειά, θα λάβει υπόψη του το αυξημένο αυτό κόστος ζωής και θα απαιτήσει μεγαλύτερες αμοιβές (κάτι υγιές, κατά τη γνώμη μου).

"Και εμένα τι με νοιάζει; Εγώ με το ζόρι τα βγάζω πέρα / δεν θέλω να πληρώσω παραπάνω" ακούω συχνά από κάποιους "παραστρατημένους"...
 
Σας νοιάζει ή όχι, τα νούμερα μεγάλωσαν και θα συνεχίσουν να μεγαλώνουν, "απαιτώντας" από εσάς να προσαρμοστείτε, αν θέλετε να παραμείνετε στην αγορά.
 
Γιατί εκτός των άλλων τα τελευταία χρόνια οι πραγματικά ενδιαφερόμενοι προς εργασία έχουν λιγοστέψει...

Ξεχάστε τους τεμπέληδες, τους "επιδοματίες" και αυτούς που έχουν κακή νοοτροπία

Τον Απρίλιο του 2022 είχα γράψει ότι "1/5 Έλληνες είναι τεμπέληδες με ιδεολογικό υπόβαθρο". Εκεί να δείτε μπινελίκια και επιθέσεις... με την πλειοψηφία να βρίζει νομίζοντας πως ο τίτλος αφορά "αυτούς που δουλεύουν και δεν θέλουν να τους εκμεταλλεύονται". Ουδέν ψευδέστερο... 
 
Σήμερα στην ελληνική κοινωνία συνυπάρχουν: 
1. Aυτοί που δουλεύουν σταθερά
2. Aυτοί που δουλεύουν αλλάζοντας συχνά εργασία
3. Aυτοί που δουλεύουν "και δεν φαίνονται"
4. Aυτοί που δεν δουλεύουν και ψάχνουν για δουλειά
5. Και πάρα πολλοί που είναι υγιείς αλλά δεν δουλεύουν και ουσιαστικά δεν θέλουν να εργαστούν ( = παραμένουν άνεργοι για 2 – 3 χρόνια ή περισσότερο = άεργοι)
 
Για τους τελευταίους (και μόνο) πιστεύω ακράδαντα πως για να δικαιολογήσουν την τεμπελιά τους έχουν εφεύρει κάθε είδους δικαιολογία. "Είναι κακά όλα τα αφεντικά", "δεν αξίζει τον κόπο", "δεν είναι αυτό που σπούδασα" κλπ. 
 
Ναι, πολλοί είναι οι κακοί εργοδότες, όμως υπάρχουν και οι άλλοι, που είναι σωστοί. Αυτό όμως δεν ενδιαφέρει τους τεμπέληδες, που προσπαθώντας να μην παραδεχθούν πως απλά βαριούνται να δουλέψουν (και ζουν σε βάρος άλλων μελών της οικογένειας) έχουν φτιάξει έναν φανταστικό κόσμο, στον οποίο είναι πάντα οι αδικημένοι. Καταγράφονται ως άνεργοι, όμως δεν θα βρεις εργαζομένους σε αυτή την κατηγορία.
 
Ούτε με τους πάσης φύσεως "επιδοματίες" θα βγάλετε άκρη, παρά μόνο αν τους προσφέρετε αμοιβή πολύ μεγαλύτερη από τα επιδόματα που συλλέγουν (για τα οποία όλοι πάντα λένε ότι δεν είναι πολλά, αλλά οι ίδιοι πάντα τα προτιμάνε από τη μη καλοπληρωμένη εργασία = τελικά είναι πολλά και σημαντικά). Το πρόβλημα με τους επιδοματίες δεν είναι ότι θα πρέπει να τους πληρώσετε περισσότερο. Για μένα οι μεγαλύτερες αμοιβές είναι σωστή πολιτική, αν συνοδεύονται και από τα ανάλογα αποτελέσματα. Το πρόβλημα όμως είναι πως κάποιος που έχει μάθει τόσα χρόνια στα επιδόματα συνήθως δεν έχει διάθεση να αποδώσει στη δουλειά, ακόμη και αν τον πληρώσετε με μισθό τριπλάσιο σε σχέση με το επίδομα. Οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα. 
 
Τέλος άκρη δεν θα βγάλετε ούτε με όσους έχουν κακή νοοτροπία. Αυτή συνήθως έχει ξεκινήσει από την οικογένειά τους, που τους έχει πείσει ότι δεν πρέπει να ταλαιπωρηθούν και να "τριφτούν" στη ζωή. Τα τελευταία χρόνια έχει πάρει και "ιδεολογικό" μανδύα, με αρκετό κόσμο να "μισεί ταξικά" τους εργοδότες και να "αρνείται να τους κάνει πλούσιους με τη δουλειά του". Δικαίωμά τους να πιστεύουν ό,τι θέλουν, όμως ούτε με αυτούς θα βγάλετε άκρη, θα χάσετε τον χρόνο, τα λεφτά και την υπομονή σας. 

Ο "απρόσμενος" ανταγωνισμός

Ο κορονοϊός δεν έφερε στη ζωή μας μόνο αλλαγές σε σχέση με το επιχειρείν, αλλά και με την εργασία. Δεν είναι μόνο η τηλεργασία που εξαπλώνεται, περνάει "κάτω από το ραντάρ" μία νέα κατάσταση, ειδικά για τις κακοπληρωμένες / θεωρούμενες ως δύσκολες δουλειές: 

- Πλέον ο εργατικός άνθρωπος που δεν θέλει να πάει κάπου με χαμηλή αμοιβή / να κάνει μία δύσκολη δουλειά που δεν τον ευχαριστεί έχει και άλλες επιλογές
- Πάρα πολλοί απέρριψαν την "τουριστική σεζόν" προτιμώντας να δουλεύουν ως οδηγοί που παραδίδουν φαγητό / άλλα πράγματα μέσω των πάσης φύσεως εφαρμογών.
- Άλλοι μπήκαν στο ψηφιακό marketing, όπου με ελάχιστες γνώσεις και αρκετή δουλειά μπορούν να κερδίσουν περισσότερα από πριν
- Άλλοι / άλλες προτιμάνε την επιλογή της "πώλησης" του εαυτού τους, μέσω OF / videochat κλπ
- Και πολλές άλλες επιλογές και δυνατότητες που ξεφυτρώνουν κυριολεκτικά κάθε μέρα
 
Αν κάποιος δουλεύει διαλέγοντας άλλον δρόμο, κανείς δεν έχει δικαίωμα να του πει λέξη για αυτή του την επιλογή! Απλά είναι καλό να θυμόμαστε πως πλέον ανταγωνιζόμαστε για την εύρεση προσωπικού όχι μόνο συναφείς επιχειρήσεις, αλλά συχνά εντελώς διαφορετικές!

"Δουλεύω μόνο με πολλά"

Είναι κακό να ζητάει κάποιος μεγάλες αμοιβές; Όχι, το αντίθετο, αρκεί να τις δικαιολογεί! Πλέον όμως τη σήμερον ημέρα ένα σοβαρό τμήμα της κοινωνίας μας αρνείται να δουλέψει είτε ως μισθωτός, είτε ως freelancer (όπως λέμε στην Κατερίνη τους επαγγελματίες που δεν έχουν αποκλειστική απασχόληση, ούτε εταιρεία) αν δεν πληρωθεί πολλά χρήματα και αν, φυσικά, δεν τους παρακαλέσετε!

Έχοντας ασπασθεί τη θεωρία του "ζήσε τη ζωή σου" (που για τους περισσότερους στην πράξη είναι "μη δουλεύεις πολύ, δες Netflix και βγες μία φορά την εβδομάδα για ποτό) θεωρούν αδιανόητο να εργασθούν χωρίς να εισπράξουν ένα μεγάλο ποσό, ακόμη και αν το αποτέλεσμα της δουλειάς τους είναι μέτριο.
 
Για να είμαστε ξεκάθαροι, είμαι ο πρώτος που προτείνω και επιμένω ότι η αξία και το αποτέλεσμα της δουλειάς μας θα πρέπει να τιμολογείται σωστά και (ιδανικά) ακριβά. Όμως αναφέρομαι στο αποτέλεσμα και την αξία, στις συστάσεις και τις γνώσεις που έχουμε, όχι απλά στο γεγονός ότι εμφανιστήκαμε στη δουλειά / είπαμε ότι θα δουλέψουμε κάποιες ώρες.
 
Αυτή η κατηγορία ανθρώπων σπάνια προοδεύει. Αναζητά με μανία "το μεγάλο κτύπημα" (όπως λένε οι Ρουμάνοι εννοώντας τη μεγάλη δουλειά που θα σου δώσει πολλά λεφτά με λίγη εργασία), τα χρόνια περνάνε και επειδή δεν βρίσκει αυτό που θέλει, βρίζει "το σύστημα".
 
Στο δικό μου δείγμα αναζήτησης εξωτερικών συνεργατών στην Ελλάδα αυτή η κατηγορία είναι η μεγαλύτερη: Μέτρια δουλειά για μεγάλη αμοιβή και αποφυγή ανάληψης ευθύνης για το αποτέλεσμα. Και αν παραπονεθείς για την κακή υπηρεσία, εκτός από τις ειρωνείες θα ακούσεις και ότι "αν ήθελες τόσο καλή δουλειά, θα έπρεπε να πληρώσεις πολύ παραπάνω". 

(Ευτυχώς βρίσκεις και λίγους επαγγελματίες σοβαρούς, με μεσαίες / μεγάλες τιμές και καλά αποτελέσματα και κάνεις τη δουλειά σου).
 
Το ίδιο πρόβλημα μου ανέφεραν δεκάδες άνθρωποι του επιχειρείν κατά τη διάρκεια του 2023, τόσο σε σχέση με εξωτερικούς συνεργάτες, όσο και σε σχέση με υπαλλήλους. 
 
Οι μισθοί θα ανέβουν σημαντικά τα επόμενα χρόνια. 
Αν δεν ακολουθήσετε, δύσκολα θα σταθείτε όρθιοι

Θα σας πω ένα μυστικό: Τα επόμενα χρόνια τα δύο μεγαλύτερα προβλήματά σας δεν θα είναι οι φόροι και τα άλλα που έχετε καθημερινά στο μυαλό σας. Κατά την ταπεινή μου γνώμη δύο θα είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις τις οποίες θα κληθείτε να αντιμετωπίσετε:

•    Την ταχύτερη αλλαγή του τρόπου σκέψης, των κριτηρίων και των επιλογών του πελάτη σας, δυνητικού και υπαρκτού
 
•    Την έλλειψη προσωπικού και εξωτερικών συνεργατών, που τα επόμενα χρόνια θα χειροτερέψει με γεωμετρική πρόοδο.
 
Ναι, θα μου ήταν πιο εύκολο να σας γράψω ωραία λόγια για όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε, πόσο κακό και άδικο είναι το κράτος και πόσο δίκαιο έχετε εσεις. Όμως όλα αυτά δεν νομίζω πως θα σας βοηθήσουν κάπου...
 
Τώρα που σιγά σιγά τελειώνει η χρονιά και θα πλησιάσει η ώρα του απολογισμού πριν / μετά τις γιορτές, βάλτε στο μυαλό σας πως θα πρέπει να προσαρμόσετε το επιχειρηματικό σας μοντέλο έτσι ώστε να μπορεί να πληρώνει καλύτερα ανθρώπους που θα κάνουν καλή δουλειά με αποτέλεσμα. Αλλιώς θα καταλήξετε να "παλεύετε με τα κύματα" = να "πελαγοδρομείτε" χωρίς να φτάνετε στον στόχο σας.

Με την εξέλιξη που έχουν πάρει τα πράγματα, αν δεν εμφανιστεί κάτι συνταρακτικό που θα αλλάξει τα δεδομένα, οδηγούμαστε σε σημαντική αύξηση του κόστους ζωής = των αμοιβών των εργαζομένων. Αν τα 900 ευρώ του 2021 είναι πλέον 1.300, θα σας πρότεινα να κάνετε τους υπολογισμούς σας περιμένοντας μία νέα αύξηση την επόμενη τριετία, τουλάχιστον 30%, στα 1.700 ευρώ. (Φυσικά τα νούμερα αυτά είναι σχηματικά, κρατήστε το ποσοστό των αυξήσεων και προσαρμόστε το στη δική σας μισθολογική πραγματικότητα). 
 
Δεν θα είναι εύκολο, όμως αλλιώς θα δυσκολευτείτε να μείνετε ανταγωνιστικοί σε μία αγορά που αλλάζει με ταχύτητα...
 
Εσείς τι γνώμη έχετε;
 
ΥΓ. Επειδή συχνά με ρωτάνε, στις δικές μας δουλειές εφαρμόζουμε εδώ και χρόνια πολιτική αμοιβών πολύ πάνω από τον μέσο όρο.

* Ο Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης είναι επιχειρηματίας και σύμβουλος επιχειρήσεων