Του Ανδρέα Μήλιου

Τις τελευταίες εβδομάδες είναι έντονη η συζήτηση για τη μείωση της φοροδιαφυγής σε όλα τα ΜΜΕ, εξαιτίας της επικείμενης κατάθεσης σχετικού νομοσχεδίου που στοχεύει σε αυτή. Το νομοσχέδιο επιχειρεί, με πολύ ήπιο τρόπο, να εξορθολογήσει το φορολογικό σύστημα και να εξαλείψει διαχρονικές φοροδοτικές στρεβλώσεις, οι οποίες είναι έντονες και απαράδεκτες για ένα σύγχρονο κράτος δικαίου που σέβεται τον εαυτό του και θέλει να υπηρετεί την κοινωνική δικαιοσύνη και την κοινωνική συνοχή. 

Όλοι οι αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί και οι έγκυρες επιστημονικές έρευνες διαπιστώνουν ότι στην Ελλάδα υπάρχει εκτεταμένη φοροδιαφυγή, πολύ μεγαλύτερη από τον μέσο όρο των κρατών της Ε. Ε. και των χωρών του ΟΟΣΑ. Η Τράπεζα της Ελλάδας υπολογίζει ότι η ετήσια παραοικονομία στην Ελλάδα ανέρχεται στο 21% του ΑΕΠ, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 40 δισ. ευρώ περίπου. Οι φορολογικές αρχές διαπιστώνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος των αδήλωτων εισοδημάτων αποκρύπτεται από τους ελεύθερους επαγγελματίες και από ατομικές επιχειρήσεις. Είναι φυσικό αφού μισθωτοί και συνταξιούχοι δεν έχουν πλέον τη δυνατότητα απόκρυψης των εισοδημάτων τους. 

Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι από το σύνολο των 737.000 ελεύθερων επαγγελματιών το 71% δηλώνει ετήσιο εισόδημα κατώτερου του μισθωτού που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό, δηλαδή 10.920 ευρώ. 75.000 ελεύθεροι επαγγελματίες δεν πληρώνουν απολύτως κανέναν φόρο, ούτε καν το τέλος επιτηδεύματος και 197.000 πληρώνουν μόνο τον φόρο επιτηδεύματος. Αποτέλεσμα αυτού είναι 135.000 ελεύθεροι επαγγελματίες να λαμβάνουν άδικα και παράτυπα κάποιο κοινωνικό επίδομα από το κράτος (τέκνων, θέρμανσης, στέγασης, κ.λ.π). Είναι χαρακτηριστικό ότι, το 2021, οι ιδιοκτήτες ταξί δήλωσαν μηνιαίο εισόδημα 310 ευρώ, οι υδραυλικοί 675, τα κομμωτήρια 285 και οι οδοντίατροι 675. Εξίσου φτωχή είναι και η συνεισφορά σε φόρους των 111.000 περίπου ομόρρυθμων και ετερόρρυθμων εταιρειών, όπου το 47% των επιχειρήσεων αυτών δηλώνει ζημιογόνο και το 35% μηδενικό εισόδημα ή κέρδη μέχρι 30.000. Από την άλλη οι μισθωτοί καταβάλλουν το 43% των συνολικών ετήσιων φόρων και οι συνταξιούχοι το 22%. Συνολικά δηλαδή το 65% των ετήσιων εισπραττόμενων φόρων καταβάλλεται από μισθωτούς και συνταξιούχους. Αυτό δεν είναι παρά απομυθοποίηση του ισχυρισμού ότι ο ελεύθερος επαγγελματισμός στην Ελλάδα είναι "η ραχοκοκαλιά της οικονομίας"!   

Οι φοροδοτικές αυτές στρεβλώσεις είναι υπαίτιες για μια σειρά προβλήματα και κοινωνικές αδικίες που δεν επιτρέπουν την οικονομία να εκσυγχρονισθεί και να προσεγγίσει το επίπεδο των οικονομιών των αναπτυγμένων χωρών. Στα βασικότερα προβλήματα ανήκουν η καταστρατήγηση του υγιούς ανταγωνισμού, ο οποίος προάγει την ανάπτυξη,  μειώνει την  ανεργία και τον πληθωρισμό, η αδυναμία άσκησης δίκαιης κοινωνικής πολιτικής από το κράτος, το οποίο αδυνατεί να στηρίξει τις πραγματικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού και να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή, και η αδυναμία εφαρμογής ενός δίκαιου  φορολογικού συστήματος που θα στοχεύει στη μείωση των έμμεσων φόρων και σε μια ευνοϊκότερη φορολογική κλίμακα για τους χαμηλόμισθους. 

Με το νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών επιχειρείται η μείωση της πανθομολογούμενης και εξόφθαλμης φοροδιαφυγής των ελεύθερων επαγγελματιών, με στόχο να αντληθούν έξι από τα σαράντα δισ. (!) για να επενδυθούν στην ανάπτυξη, στον εκσυγχρονισμό του κράτους, στους τομείς της υγείας και της αειφόρου ανάπτυξης και στην υποστήριξη των πραγματικά ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού. Οι εντονότερες αντιδράσεις για το νομοσχέδιο προήλθαν από τους δικηγόρους που σήκωσαν το τοτέμ του πολέμου και κήρυξαν αποχή από τις δίκες, αντί να διαπραγματευθούν με την Κυβέρνηση βελτίωση των διατάξεών του για κάποιες κατηγορίες συναδέλφων, όπως νέοι δικηγόροι, γυναίκες σε εγκυμοσύνη, μητέρες μικρών παιδιών, ΑΜΕΑ, κ.ά. Μια άλλη προνομιούχα τάξη, οι συμβολαιογράφοι αντέδρασαν στη ρύθμιση που προβλέπει την ψηφιοποίηση των συμβολαίων. Οδεύοντας προς την εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης οι συμβολαιογράφοι αμύνθηκαν φαίνεται για να συντάσσουν τα συμβόλαια στο χέρι! 

Πάντως,  το νομοσχέδιο προβλέπει απαλλαγή από το τεκμαρτό εισόδημα των νέων επαγγελματιών για τα πρώτα τρία χρόνια δραστηριοποίησής τους, 3.603 ευρώ τεκμαρτό εισόδημα για τον τέταρτο χρόνο, 7.316 για τον πέμπτο και 10.920  για τον έκτο χρόνο. Ωστόσο, το τεκμαρτό εισόδημα προσαυξάνεται κατά ένα ποσοστό, ανάλογα με τον κύκλο εργασιών των άλλων επιχειρήσεων του ίδιου κλάδου, και αυτό φαίνεται να μην αρέσει στους δικηγόρους. 

Εν κατακλείδι, το νέο  σύστημα φορολόγησης με τα κριτήρια που θέτει θα αυξήσει τη φορολητέα ύλη, διότι θα αποκαλύψει αδήλωτα εισοδήματα. Ωστόσο, μόνο η πλήρης ψηφιοποίηση των συναλλαγών, οι έλεγχοι και οι ηλεκτρονικές διασταυρώσεις των φορολογικών στοιχείων μπορούν να συλλάβουν την πραγματική φοροδιαφυγή. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει με τους 1.200 περίπου ελεγκτές που διαθέτει το κράτος. Απαιτούνται πολλοί περισσότεροι. Και κάτι τελευταίο. Σε όλο τον σύγχρονο κόσμο, αν κάποιος επαγγελματίας καταγράφει ζημίες για έξι χρόνια και δεν κερδίζει όσα ένας εργαζόμενος με τον κατώτατο μισθό, αλλάζει επάγγελμα. Δεν ζει στην ασφάλεια του οικογενειακού μάρσιππου με οικογενειακές "ενισχύσεις" και κρατικά επιδόματα και απαλλαγές, ούτε περιμένει το μάννα εξ’ ουρανού. 

* Ο Ανδρέας Μήλιος είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, οικονομολόγος και συγγραφέας.