Του Λέανδρου Ρακιντζή 

Ο Τίμος Μωραϊτίνης (1875-1952) πολύ γνωστός θεατρικός συγγραφέας, εκδότης, δημοσιογράφος, ευθυμογράφος και ποιητής, η προτομή του οποίου βρίσκεται στην Πλατεία Ραλλούς Μάνου στη Λεωφόρο Αμαλίας στο Σύνταγμα, είχε τόσο πολύ ταλαιπωρηθεί από την κάθε Σεπτέμβριο αναζήτηση στέγης γιατί του έκαναν έξωση οι ιδιοκτήτες, που ζήτησε στον τάφο του να μπει η επιγραφή "Επιτέλους εστεγάσθην" σαν κραυγή ανακούφισης και αυτοσαρκασμού. Ο τάφος διατηρείται ακόμα στην πρώτη ζώνη του Α΄ Νεκροταφείου και λόγω του μαύρου χιούμορ της ταφικής επιγραφής περιλαμβάνεται στους επωνύμους τάφους με συχνές επισκέψεις στις ξεναγήσεις για να γνωρίσει κάποιος από τα ταφικά μνημεία τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας.

Η γρήγορη ανάπτυξη της Αθήνας ως πρωτεύουσας του κράτους και η συρροή προσφύγων από τη μικρασιατική καταστροφή και τον εμφύλιο πόλεμο προκάλεσε δυσκολίες για την εξεύρεση στέγης προς ενοικίαση και προς προστασία των αστικών μισθώσεων. Έτσι, η Πολιτεία θέσπισε νόμους, όπως το ενοικιοστάσιο και η διάρκεια της μισθώσεως και η μη αύξηση των ενοικίων, ώσπου αποκαταστάθηκε η ελευθερία της αγοράς. Με την πρόσφατη όμως οικονομική κρίση περιορίστηκε η ζήτηση κατοικιών με αποτέλεσμα πολλές κατοικίες να παραμένουν κενές, να μην επισκευάζονται και έτσι όταν η οικονομία άρχισε να ανακάμπτει και μαζί με αυτή η ζήτηση κατοικιών προς ενοικίαση δεν υπήρχε αντίστοιχη προσφορά, με αποτέλεσμα την υπερβολική αύξηση των ενοικίων και τη δυσκολία για τους έχοντας χαμηλά εισοδήματα εξεύρεσης κατοικίας προς ενοικίαση. Υπολογίζεται, ότι υπάρχουν 750.000 κενά σπίτια σε όλη τη χώρα και ειδικότερα στον Δήμο της Αθήνας είναι κενά 132.000 διαμερίσματα, γεγονός που καθιστά οξύτερο το πρόβλημα εξεύρεσης στέγης για τους κατοίκους του Λεκανοπεδίου και εμποδίζει με την έλλειψη ημεδαπών κατοίκων την αναζωογόνηση του Κέντρου της Αθήνας.

Το πρόβλημα εξεύρεσης στέγης για ενοικίαση απαιτεί άμεση λύση πριν εξελιχθεί σε σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα με επιπτώσεις μεταξύ άλλων και για την υπογεννητικότητα των Ελλήνων, που αποτελεί μεγάλη εθνική απειλή. Το πρόβλημα παρουσιάζει πολλές παραμέτρους, αλλά η άμεση λύση εξαρτάται από την καμπύλη μεταξύ της ζήτησης κατοικιών προς ενοικίαση και της αντίστοιχης προσφοράς, που είναι περιορισμένη για πολλούς λόγους, οπότε αν κάποιοι από αυτούς εκλείψουν θα υπάρξει μεγαλύτερη προσφορά κατοικιών προς ενοικίαση και λόγω ανταγωνισμού θα πέσουν οι τιμές των ενοικίων ιδίως των μικρότερων, που εμφανίζουν μεγαλύτερη ζήτηση κυρίως από νέα ζευγάρια, φοιτητές ή αλλοδαπούς με ύψος ζητούμενου ενοικίου, που δύσκολα αντιμετωπίζεται. 

Για τους μισθωτές οι τιμές των ενοικίων αυξάνονται με ταχύτερο ρυθμό από τις αποδοχές τους, ιδία για τους χαμηλά αμειβομένους το ενοίκιο απορροφά το 40% των αποδοχών τους, που οφείλεται στην αύξηση των τιμών των ακινήτων, στην ύπαρξη μεγάλου αριθμού κενών κατοικιών και στη μετατροπή πολλών κατοικιών σε Airbnb (στην Αθήνα 12.500) με έξωση των παλιών ενοίκων, γεγονός που μειώνει την προσφορά των προς ενοικίαση κατοικιών. Το πρόβλημα επιτείνεται εκ του ότι οι ανεγειρόμενες οικοδομές είναι πολυτελούς κατασκευής με μεγάλα και όχι φθηνά διαμερίσματα, ενώ υπάρχουν φθηνά ενοίκια σε κάποιες περιοχές τα οποία οι ημεδαποί αποφεύγουν για λόγους έλλειψης δημόσιας ασφάλειας.

Ο μεγάλος αριθμός των κενών κατοικιών οφείλεται στο ότι πολλά από αυτά είναι σε πολύ κακή κατάσταση και χρειάζονται πολυδάπανες επισκευές, στο ότι υπάρχουν συνιδιοκτήτες που δεν συμφωνούν, αλλά κυρίως γιατί οι μικροϊδιοκτήτες πολλών κενών διαμερισμάτων έχουν πικρή πείρα από προηγούμενες μισθώσεις κατά τις οποίες οι ενοικιαστές το εγκατέλειψαν ή "εξωστήκανε" με μεγάλα "φέσια" από ενοίκια, καταστροφές εσωτερικών χώρων, μακροχρόνιες δικαστικές διαδικασίες με τεράστιες δαπάνες για δικηγόρους και δικαστικούς επιμελητές για την έξωση, που δεν ανακτώνται και οι κίνδυνοι από την ενοικίαση σε μη φερέγγυα πρόσωπα εξακολουθούν να υπάρχουν.

Η ένταξη των κενών κατοικιών στην αγορά μπορεί να επιτευχθεί μόνον αν η Πολιτεία λάβει θετικά μέτρα υπέρ των ιδιοκτητών και όχι να τα φορολογήσει. Τα θετικά μέτρα μπορεί να είναι: δάνεια και επιδοτήσεις για την επισκευή παλιών ακινήτων με τον όρο της εκμισθώσεως τους, μείωση της φορολογίας εισοδήματος από τη μίσθωση κατοικιών, τα μη εισπραχθέντα μισθώματα να εκχωρούνται στο δημόσιο, όπως ίσχυε παλιά και να μη φορολογούνται ως εισόδημα, νομική κάλυψη για δικαστικές ενέργειες με επιτάχυνση των δικαστικών διαδικασιών, κατάρτιση μαύρου πίνακα για τους μισθωτές που αφήνουν "φέσια", οι οποίοι δεν θα μπορούν να μισθώνουν άλλα ακίνητα και με πρόβλεψη για τη μη καταστρατήγηση του μέτρου και εμπέδωση της δημόσιας ασφάλειας σε κεντρικές περιοχές, ώστε να υπάρχει ζήτηση για τα ακίνητα αυτά που είναι τώρα κενά.

Η Πολιτεία με το πρόγραμμα "Ανακαινίζω-Νοικιάζω" με το οποίο θα επιδοτείται η επισκευή κατοικιών με σκοπό τη διάθεσή τους για ενοικίαση επιδιώκει να εισάγει στην αγορά 12.500 κενές κατοικίες. Επίσης, με το πρόγραμμα κοινωνική αντιπαροχή επιδιώκεται η ανακατασκευή αδρανών κτιρίων του Δημοσίου και άλλων φορέων για να εκμισθωθούν σε νέους, όπως σε δεύτερη φάση θα αξιοποιηθούν αδόμητα οικόπεδα της ΔΥΠΑ για ανέγερση κατοικιών για εκμίσθωση, φαίνεται όμως ότι και τα δύο αυτά προγράμματα δεν θα επιλύσουν άμεσα το πρόβλημα, εκτός του ότι η εκτέλεση των προγραμμάτων αυτών ως δημόσιων έργων είναι βέβαιο, ότι θα παρουσιάσουν κακοτεχνίες, καθυστερήσεις και υπερτιμολογήσεις. Η μόνη λύση είναι η με την παροχή των παραπάνω κινήτρων στους ιδιοκτήτες κενών κατοικιών άμεση εισαγωγή αυτών στην αγορά προς εκμίσθωση.

* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.