Του Νικήτα Σίμου 

Ο φρικιαστικός βομβαρδισμός του νοσοκομείου της Γάζας, η αναβολή της επίσκεψης Μπάιντεν στο Αμμάν και το αίτημα της Ρωσίας από κοινού με τα ΗΑΕ για έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, δίνουν τα χαρακτηριστικά της υπό διαμόρφωση δυναμικής στη Μ. Ανατολή. Υπάρχουν ακραίες δυνάμεις οι οποίες επιθυμούν την κλιμάκωση και την ολοσχερή διάσταση μεταξύ Ισραήλ και Αράβων. Η Τουρκία θα επιδιώξει τη μεσολάβηση για απελευθέρωση ομήρων, ίσως προς αυτήν την κατεύθυνση μπορεί να κινηθεί και η ελληνική διπλωματία ενδεχομένως σε συνεργασία με τη γείτονα. 

Αρνητική συναστρία

Είχε αρχίσει να διαφαίνεται το ενδεχόμενο αποσόβησης μιας παραπέρα κλιμάκωσης των ισραηλινών αντιποίνων, κάτω από το βάρος των διεθνών πιέσεων για την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα και της πρωτοβουλίας την οποία αναλάμβανε η Ουάσιγκτον για μία διαμεσολάβηση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινιακού κράτους με την επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου στο Τελ-Αβίβ και το Αμμάν. Αυτά όλα ανετράπησαν και τελικά ο Μπάιντεν επισκέφθηκε μόνον το Τελ-Αβιβ, μετά την άρνηση της Παλαιστινιακής αρχής να συμμετάσχει στη συνάντηση του Αμμάν,  για να καταδείξει την αλληλεγγύη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ. Και πάλι οι υπηρεσίες πληροφοριών και οι αναλυτές τους εμφανίστηκαν αδύναμοι να προειδοποιήσουν για την αυξημένη πιθανότητα βομβαρδισμού του νοσοκομείου, τη στιγμή που από διάφορους φορείς είχαν επισημανθεί το ενδεχόμενο και η τραγικότητα μιας τέτοιας ενέργειας. Το αποτέλεσμα είναι ότι το έδαφος συνδιαλλαγής Ισραηλινών και Γάζας εξαφανίστηκε, το Ισραήλ είναι διατεθειμένο να προχωρήσει εφόσον οι Παλαιστίνιοι αρνούνται συνδιαλλαγή μη προσερχόμενοι στις συζητήσεις με τον Μπάιντεν, και ο διαμεσολαβητικός ρόλος των ΗΠΑ διεμβολίζεται αποδεικνύοντας κακή προετοιμασία της αμερικανικής διπλωματίας. Ο αμερικανικός παράγοντας εμφανίζεται τουλάχιστον ανέτοιμος να δώσει λύσεις, με αποτέλεσμα  η αξιοπιστία του να μειώνεται δραματικά στα μάτια των Αράβων, καθώς είναι μεγάλος ο κίνδυνος να υπάρξουν νέες εκατόμβες κατοίκων της Γάζας ενώ το κύμα των μετακινουμένων άστεγων διογκούται εντείνοντας το ανθρωπιστικό πρόβλημα. Η ΕΕ εμφανίζεται πρακτικά απούσα και το ερώτημα είναι ως πότε, αν και η πρόεδρος της Επιτροπής επισκέφθηκε το Ισραήλ την περασμένη Παρασκευή και ο πρόεδρος του Συμβουλίου δήλωσε, ότι θα υπάρξει συντονισμός μεταξύ των χωρών μελών για την οργάνωση ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα.

Η ευκαιρία της Ρωσίας

Η Ρωσία αφού ανέπτυξε μεγάλη διπλωματική δραστηριότητα τους τελευταίους μήνες με επίκεντρο την Αφρική, δέχτηκε πρόσφατα στη Μόσχα Άραβες αξιωματούχους μεταξύ των οποίων τον πρωθυπουργό του Ιράκ και τον πρόεδρο της Αραβικής Ένωσης, ο οποίος χαρακτήρισε την πρόταση του Πούτιν για ένα ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος ως τη μόνη που θα οδηγούσε σε αξιόπιστη λύση.

Αμέσως μετά τον βομβαρδισμό του νοσοκομείου στη Γάζα, η Ρωσία και τα ΗΑΕ ζήτησαν (18/10) την έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Προηγουμένως (17/10), η Ρωσία είχε ζητήσει να ψηφισθεί από το Συμβούλιο κείμενο για ανθρωπιστική παύση πυρός. Αυτές οι ρωσικές ενέργειες αναμφισβήτητα ενισχύουν την αξιοπιστία της Ρωσίας στον αραβικό κόσμο, όπως και την εικόνα του Πούτιν. Δεν θα είναι παράδοξο αν η Μόσχα αναλάβει πρωτοβουλία διαμεσολάβησης με την ενδεχόμενη υποστήριξη της Κίνας και αραβικών κρατών, όπως τα ΗΑΕ και το Ιράκ. Η τροπή των γεγονότων της Γάζας είναι μια ευνοϊκή εξέλιξη για τη Ρωσία, διότι αποσπά την προσοχή της διεθνούς κοινής γνώμης από τον Ουκρανικό πόλεμο, ενώ δημιουργεί πλέον μια νέα μόνιμη πηγή αντιδράσεων κατά του Ισραήλ και της Δύσης η οποία το στηρίζει. Είναι ένας εξαιρετικός περισπασμός υπέρ της Ρωσίας από τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία, ο οποίος ενισχύει τους σκεπτικιστές στις ΗΠΑ και την ΕΕ ως προς την άνευ όρων συνέχιση του Ρώσο-Ουκρανικού πολέμου και τα αρνητικά επακόλουθά του, τα οποία ταλανίζουν τις κοινωνίες.

"Πλησιάζουμε στο τέλος του σκοινιού"

Όμως η εξέλιξη στη Γάζα αναδεικνύει και μια άλλη διαφαινόμενη αδυναμία του Δυτικού παράγοντα, ως προς τη συνέχιση της βοήθειας προς την Ουκρανία, γεγονός το οποίο αναμφισβήτητα θα διευκόλυνε τη Μόσχα στις επιδιώξεις της.

Με την παραπάνω φράση περιέγραψε ο εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφάλειας των ΗΠΑ, J. Kirby, την προηγούμενη εβδομάδα, την αμερικανική θέση ως προς την παρεχόμενη οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία, υποδηλώνοντας ότι η υποστήριξη αυτή δεν είναι "επ’ αόριστον".

Η αμερικανική βοήθεια για εξοπλισμούς προς το Ισραήλ εκτιμάται ότι είναι περίπου $3-4 δισ. τον χρόνο. Κάτω από τις τρέχουσες συνθήκες εμπλοκής στη Γάζα, διαφαίνεται ότι θα απαιτηθεί αύξηση της βοήθειας αυτής και πολύ περισσότερο αν υπάρξει μείζωνα σύγκρουση. Παράλληλα, γίνεται μεγάλη προσπάθεια στο Κογκρέσο, για να εγκριθεί ένα νέο πακέτο βοήθειας προς την Ουκρανία ύψους $24 δισ. το οποίο συνδέεται με τη βιωσιμότητα της κυβέρνησης του Κιέβου. Αν και ακόμη δεν μπορεί να λεχθεί με ασφάλεια, διαφαίνεται ότι ο πόλεμος στη Γάζα μπορεί να έχει επιπτώσεις στην υψηλού κόστους βοήθεια την οποία παρέχουν οι ΗΠΑ στην Ουκρανία, καθώς εγείρονται ερωτηματικά, του κατά πόσον η Ουάσιγκτον είναι διατεθειμένη να υποστηρίζει ταυτόχρονα δύο πολέμους. Μπορεί η Ουκρανία να πολεμά τους Ρώσους με μειωμένη βοήθεια; Είναι βέβαια δύσκολο να φανταστεί κάποιος ότι οι ΗΠΑ θα εγκατέλειπαν την Ουκρανία, είναι όμως πιθανοφανές ότι θα ασκούσαν πιέσεις στον Ζελένσκυ να κινηθεί προς κάποια συμβιβαστική λύση.

Έδαφος για ελληνική πρωτοβουλία         

Η εξέλιξη στη Γάζα σχεδόν νέκρωσε την προσπάθεια της Τουρκίας να δημιουργήσει γέφυρες και διαύλους συνεννόησης με το Ισραήλ ειδικά για τη μεταφορά ισραηλινού αερίου μέσω Τουρκίας προς την Ευρώπη, καθώς η Άγκυρα στήριξε τους Παλαιστινίους, καταδίκασε σφοδρά το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, ενώ απέφυγε να καταδικάσει τη Χαμάς αυτή καθεαυτή. Η τουρκική προσπάθεια θα εστιασθεί στο να επιτύχει την απελευθέρωση ομήρων διαφόρων εθνικοτήτων, οι οποίοι κρατούνται στη Γάζα, και να ενισχύσει έτσι τον διεθνή ρόλο της.         

Κατά τη γνώμη του γράφοντος, ο ρόλος αυτός θα μπορούσε να αναληφθεί από την ελληνική κυβέρνηση. Η Ελλάδα εμφανίζει αυξημένη δυνατότητα ως διαμεσολαβήτρια χώρα, διότι συμμετέχει στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, έχει πολύ καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ και ενεργές συμφωνίες συνεργασίας με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τα ΗΑΕ. Ενδεχομένως, θα μπορούσε να συνεργαστεί με την Τουρκία προς αυτή την κατεύθυνση αναδεικνύοντας και τη μεταξύ των δύο χωρών βελτίωση των σχέσεων. Μπορεί να υπάρχει έδαφος για μια τέτοια συνεργασία.

 * Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής