Κριτική εναντίον αυτοκριτικής

Του Κωνσταντίνου V. Νικολόπουλου

Ας ξεκινήσουμε με μια πολύ μικρή ιστορία: Γονιός διαμαρτύρεται για το έφηβο παιδί του είτε προς το ίδιο, είτε σε συζήτηση με φίλους, είτε με τον έτερο γονέα, αλλά, πρωτίστως, στους καθηγητές του παιδιού. Η διαμαρτυρία του αφορά στον χρόνο που άσκοπα ξοδεύει στις οθόνες του κινητού ή στο tablet το, πρωτοεφηβικής ηλικίας, παιδί του και πόσο αυτό του αποσπά την προσοχή από τη σχολική δραστηριότητα.  Αναφέρει, ότι το παιδί δεν έχει την αναγκαία ενασχόληση, ούτε τη δυνατότητα, ούτε την περιέργεια στα θέματα των σχολικών βιβλίων του, μήτε στα ανάλογα βοηθήματα του φροντιστηρίου. Ζήτησε, μάλιστα, βοήθεια από ειδικούς για διάγνωση περί "διάσπασης προσοχής" και μαθησιακών δυσκολιών, έχοντας ακουστά περί του τρόπου που το άγγιγμα της οθόνης επιδρά δυσλειτουργικά στην ανάπτυξη σε σχέση με το στυλό και διάφορα άλλα εκλαϊκευμένα της ιατρικής (που παρεμπιπτόντως, ο ίδιος, αναζήτησε στο ιντερνέτ) και παραβλέποντας ότι κι εκείνος τα άκουγε από τους δικούς του γονείς για τις ώρες που ανάλωνε στην τηλεόραση και στο σταθερό τηλέφωνο, σε ανάλογη ηλικία· μόνο που αυτές ήταν κοινόχρηστες συσκευές του νοικοκυριού και όχι ατομικές. Μάλιστα, εξέφρασε την απορία στο γιατί το παιδί, ενώ διαπρέπει στα αγγλικά και έχει ήδη αποκτήσει το proficiency, στα ελληνικά είναι λεξιπενές και ανορθόγραφο.

Παράλληλα, εξάρει, συγκριτικά (!), τις δικές του επιδόσεις και τις εξαιρετικές προσπάθειες που έχει καταβάλει, ως επαγγελματίας, στον χώρο του μάρκετινγκ, προσθέτοντας ότι διακρίνεται ανάμεσα στους ανθρώπους εκείνους που έχουν συμβάλει τα μέγιστα στην καριέρα τους για την προώθηση προϊόντων κι υπηρεσιών.

Κομπάζει, ο θυμωμένος γονιός, ότι είναι εκείνος, που με τους δικούς του τρόπους εφάρμοσε αποτελεσματικά το θεμελιώδες Π.Ε.Ε.Δ.Ι. (Προσοχή – Ενδιαφέρον – Επιθυμία – Δράση - Ικανοποίηση) του μάρκετινγκ (AIDAS αγγλιστί) αποσπώντας με επιτυχία την προσοχή των καταναλωτών – στόχου ασκώντας διάφορες καινοτόμες τεχνικές, για χάρη του προϊόντος που πλάσαρε, κατά καιρούς, για την εταιρεία εργοδότη του.

Όντως, οι επιδόσεις του γονέα είναι αξιοσημείωτες γιατί κατάφερε, χωρίς καν να το επιδιώξει, ακόμα και το δικό του παιδί να γίνει έμμεσα πιστός πελάτης της μεθόδου του. Ένας λόγος παραπάνω εάν πέρασαν από τα επαγγελματικά του χέρια και προϊόντα κινητής τηλεφωνίας! 

Ας αφήσουμε την ιστορία και ας συνεχίσουμε για το ότι οι ενήλικοι, και στο πλαίσιο του χάσματος των γενεών, εξανίστανται για τον "στρεβλό" τρόπο που προσεγγίζουν τα παιδιά τους τη γνώση και την πληροφορία παραβλέποντας ότι αυτοί είναι οι ίδιοι που έχουν την ευθύνη της κατασκευής και της επιτυχημένης διείσδυσης αυτών των μέσων.

Λοιπόν, γονέα, είναι άδικο αυτό που κάνεις και μοιάζει πάρα πολύ λες και βρίσκεσαι απέναντι από ολόσωμο καθρέφτη όπου αντί να αναζητήσεις εσένα στο είδωλο, βλέπεις τα παιδιά που σε μιμούνται ως είδωλο, δίχως να διακρίνεις τα λάθη σου, τα οποία κρύβονται από την πυκνή ομίχλη τής ενοχής σου.

Σήμερα, μπορούμε με τη χρήση της οθόνης να προσεγγίζουμε άκοπα και ταχύτατα την πληροφορία, τη διασκέδαση και πρωτίστως την επικοινωνία. Επομένως, δυνάμεθα να μη δικαιολογήσουμε τα παιδιά, εμείς οι κηδεμόνες τους, που συνάμα είμαστε και οι κατασκευαστές αυτής της τεχνολογίας; Εκτός αν γελοιοποιηθούμε περαιτέρω, πέφτοντας στο φαιδρό επίπεδο του Bill Gates, ο οποίος, μάλλον, χλευάζοντας την κοινή γνώμη, ανέφερε, πως δεν επέτρεπε στα παιδιά του τη χρήση κινητών. Ποιος; Ο Bill Gates! 

Άλλωστε η καταφρόνια για την οθόνη μεταμορφώθηκε σε υπόληψη όταν, στην περίοδο της πανδημίας, έγινε μέσον διδασκαλίας χωρίς την παραμικρή προπαίδευση σ’ αυτήν προς μαθητές, καθηγητές και γονείς! Τέτοιες αντινομίες ο έφηβος οφείλει να τις αποδέχεται ως έλλογες;

Έχοντας το υπέρτατο προνόμιο να χαράζουμε την εκπαίδευση τής εκάστοτε επόμενης γενιάς, αν βρίσκουμε λάθη ας τα διορθώνουμε, ή ας θέσουμε όρια, ειδάλλως να σταματήσουμε τη μεμψιμοιρία και να αξιολογήσουμε ψύχραιμα και συλλογικά τα αποτελέσματα του σχεδίου μας. Εκτός αν θέλουμε και την πίτα ακέραιη και το σκύλο χορτάτο.

Ποιο άλλο λάθος κάνουμε; Αυτές οι "e -γενιές" αποκτούν δεξιότητες που επίσης πρέπει να τις αξιολογήσουμε σε σχολικό και παιδαγωγικό επίπεδο καθώς ήδη η αγορά τις επιβραβεύει. Έτσι συμβαίνει το παράδοξο το σχολείο να προβιβάζει μεταξύ τάξεων και να προάγει στην τριτοβάθμια με παρωχημένο τρόπο ενώ η στελέχωση στο επαγγελματικό πεδίο να αναζητεί τις νέες τους δεξιότητες! 

Πάρτε παράδειγμα την αποστήθιση, και στα πεδία – προσανατολισμού που δεν αφορούν ανθρωπιστικές επιστήμες, που αποτελεί κριτήριο εισαγωγής στο πανεπιστήμιο. Ναι, γνωρίζουμε, ότι η αποστήθιση επιδρά θετικά σε κάποιες δομές του εγκεφάλου αλλά πάλι πέφτουμε στην αντίφαση που ο έφηβος, λογικά, δεν οφείλει να συμμερίζεται. 

Αν συνεχίζαμε την αρχική μας μικρή ιστορία, ίσως θα ακούγαμε τον αγανακτισμένο γονιό να αναρωτιέται για τα "ρημάδια" τα ελληνικά που κάποτε όλα αναδύθηκαν από την αρχαία τους εκδοχή και ίσως να αναθεματίζει τη συρρίκνωσή τους! Εντούτοις ας του απαντήσουμε, άλλη μια φορά, αυτό που έχει ειπωθεί πολλάκις, ότι οι γλώσσες που κυριαρχούν σε κάθε πολιτισμική περίοδο είναι αυτές που παράγουν επιστήμη και διευκολύνουν το εμπόριο και την επικοινωνία. Σαφώς είναι σημαντικό για την κατανόηση και το "σκέπτεσθαι" να γνωρίζουμε την ετυμολογία, την προέλευση μιας λέξης, τη σύνδεσή της ενδεχομένως και με τα αρχαία ελληνικά αλλά δεν το φροντίζουμε ορθά εμείς, η γενιά δηλαδή των σχεδιαστών! Τότε, για ποιο λόγο ο έφηβος να παρακινηθεί, εφόσον έχει καταφέρει να επικοινωνεί αποτελεσματικά  χωρίς να τον εμποδίζει ο τρόπος που θα ορθογραφήσει ή θα συντάξει την πρότασή του; 

Σπουδαία υπόθεση ο ρόλος του γονέα για τον οποίο δεν εκπαιδεύεται κανείς! Πάντως,  δεν είναι ρόλος του πχ. στο δημοτικό να διαβάζει ο ίδιος το παιδί του, δηλαδή στο παιδί να φορτώνεται ένας δάσκαλος παραπάνω στο οικείο περιβάλλον του σπιτιού και να χάνει και το ίδιο και ο γονέας τη διαγενεακή  επικοινωνία που έχει ανεκτίμητα οφέλη για τομείς πνεύματος και ψυχής! 

Ο Φερνάντο Σαβατέρ, στο βιβλίο του "Ηθική της ανάγκης" (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη) συν τοις άλλοις, αναφέρει, ότι "η εκπαίδευση δεν μπορεί πια να είναι η πληροφόρηση αλλά ο προσανατολισμός καθώς πλέον οι πληροφορίες έρχονται για τους ανθρώπους όπως το γρήγορο ζάπινγκ στην τηλεόραση".

Πώς μπορεί κάποιος να συγκεντρωθεί, δίχως να βαριέται ανυπόφορα, στην ετεροπροσδιοριζόμενη πληροφορία εάν δεν παρακινηθεί στην περιέργεια; Το ζητούμενο είναι η κρίση καθώς από πληροφόρηση δεν πάσχουμε. Ανά πάσα στιγμή ένα δεκαπεντάχρονο μπορεί να βρει ό,τι αναζητήσει, μπορεί να συλλογιστεί όμως επ’ αυτού ή θα το καταπιεί αμάσητο; Εκτός και αν μου απαντήσετε, πικάροντάς με, πως εάν βρεθούμε σε ένα κοσμογονικό μπλακάουτ τότε; Τότε μάλλον δεν θα μας νοιάζει παρά η επιβίωση που κι αυτή αποτελεί δεξιότητα, επίσης, εκτός σχολικής ύλης. Πρόσθετα, ο Σαβατέρ επισημαίνει τη διάκριση της πληροφόρησης από τη γνώση και ότι  η γνώση προϋποθέτει και κιναισθητική εμπειρία ώστε να γίνει βίωμα – γνώση, όμως όταν η αγορά ζητάει τόσα πολλά ποιος προλαβαίνει να γίνει ανταγωνιστικός "ξοδεύοντας" τόσο χρόνο; 

Ανέκαθεν, το εκπαιδευτικό σύστημα τίθεται υπό κρίση από την κλασική Ελλάδα (για τον Σωκράτη και τη διαπαιδαγώγηση των νέων),  στους ρωμαϊκούς χρόνους (Γουβενάλης), στην εποχή του Ντίκενς κοκ. εφόσον η γεωγραφία, η ιστορία, η τεχνολογία, η ηθική κ.λπ. εξελίσσονται μεταβάλλοντας την παραγωγή και την κοινωνία. 

Περαιτέρω, ο Σαβατέρ αναρωτιέται"τι είδους δημοκρατία μπορεί να υπάρξει σε μια χώρα που τα παιδιά της, τα οποία θα είναι οι μελλοντικοί ψηφοφόροι, τα μαθαίνει να σκέφτονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο;"και απαντά ότι "με κάποιο τρόπο τα παιδιά πρέπει να μάθουν να σκέφτονται γιατί αν μπορούσαν να σκέφτονται από μόνα τους δεν θα υπήρχε η εκπαίδευση". Αν δεν μάθουν, επομένως, να σκέφτονται από μόνα τους, προφανώς,δεν θα μπορούν να επιλέγουν από μόνα τους κι ούτε θα γίνουν ικανά να ψηφίζουν από μόνα τους και να αναδεικνύουν τους κυβερνήτες τους, από μόνα τους.

ΥΓ. Συγγνώμη Βασίλη!

* Ο Δρ. Κωνσταντίνος V. Νικολόπουλος είναι συγγραφέας, καθηγητής Οικονομικών και Κοινωνικής Πολιτικής.