Oι εκλογές παρήλθαν, ζήτω οι εκλογές: σκηνικό και προκλήσεις

Του Νίκου Κασκαβέλη 

Οι εκλογές παρήλθαν και ήδη το αποτύπωμά τους επιφέρει πολιτικές εξελίξεις και θέτει προκλήσεις για τη συνέχεια. Ας τα συζητήσουμε: Ένα απρόσμενο αποτέλεσμα. Καταλυτικό. Χαρακτηρίστηκε και σημείο καμπής, αν όχι για το σύνολο της Μεταπολίτευσης, πάντως για τις εξελίξεις των τελευταίων ετών. Σηματοδοτεί μια στροφή των εξελίξεων προς ένα νέο "αστερισμό". 

Από τις εκλογές του 2012 και μετά, οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα κινούνταν στον αστερισμό της οικονομικής κρίσης, των Μνημονίων και της συναισθηματικής, κυρίως, αντίδρασης του κόσμου, στην ανατροπή των όσων ήξερε. Η ψήφος κατά βάση υπήρξε συναισθηματική και τιμωρητική, όχι συχνά σε ευθεία συνάρτηση με λογικές διεργασίες και σταθμίσεις. Τα χρόνια αυτά γίναμε μάρτυρες ιδιαίτερων επιλογών, τόσο σε κόμματα, όσο και πρόσωπα, που έτυχαν της τιμής να εκλεγούν βουλευτές. 

Οι συνέπειες αυτού του φαινομένου στη σταθερότητα, αλλά και στην ποιότητα της Δημοκρατίας μας, έχουν εκτιμηθεί από τον καθένα, ιδίως σε στιγμές που είδαμε στο πλέον επίσημο θεσμικό βήμα, ανθρώπους που βρέθηκαν εκεί σχεδόν από τύχη, να εξαπολύουν ασυνάρτητους μύδρους ή ύβρεις εναντίον "δικαίων και αδίκων". Όσοι από εμάς ζήσαμε τα γεγονότα των ετών αυτών με ένταση και αγωνία, αμφισβητήσαμε συχνά το προσωπικό μας αισθητήριο, τις γνώσεις, την αντίληψή μας για την κοινωνία. 

Η περίοδος όμως αυτή, της συναισθηματικής έξαρσης και αναταραχής, έχοντας ήδη δείξει πρώτα σημάδια από τις εκλογές του 2019, φαίνεται να ξεθυμαίνει και να επανερχόμαστε σε μία κάποια "κανονικότητα". Χιλιοπαιγμένη η λέξη, πλην όμως ταιριαστή. Και δεν το λέμε με κριτήριο την επίδοση των κομμάτων, αλλά με βάση τον τρόπο με τον οποίο επέλεξαν οι πολίτες. Κινήθηκαν περισσότερο με βάση το συναίσθημα ή τη λογική; Με βάση το συμφέρον τους, όπως προσδιορίζεται από την επιστήμη, ή με βάση το "να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα";

Βλέποντας τα αποτελέσματα κι έχοντας δει την επιχειρηματολογία των κομμάτων, θεωρούμε βάσιμα πως επικράτησε η λογική και η θετική ατζέντα. Ο προγραμματικός, σαφής λόγος, που προδιέγραφε ένα μέλλον ελπιδοφόρο, όχι διά της καταστροφής του όποιου "επάρατου αντιπάλου", αλλά διά της μεθοδικής δουλειάς και στοχοθεσίας. Το λεγόμενο θετικό αφήγημα, βάση πράξεων, έναντι της τυφλής καταστροφολογίας και της μόνιμης πρόγνωσης δεινών και ολέθρου. 
Αλλά ας τα δούμε και συγκεκριμένα: ο μεγάλος νικητής των εκλογών αναμφίβολα ήταν η ΝΔ και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Κανείς δεν περίμενε τέτοιο αποτέλεσμα, τέτοια διαφορά, ούτε οι ίδιοι οι νικητές. Και είναι λογικό. Έπειτα από τέσσερα, πολύ δύσκολα, χρόνια στην εξουσία, με τη διαχείριση επάλληλων κρίσεων ιστορικών διαστάσεων, όχι μόνο δεν εμφάνισε τη φυσιολογική φθορά από τη διαχείριση τους, αλλά σημείωσε και αύξηση. Πρωτοφανές αναμφίβολα, μαζί με την εντελώς ασυνήθιστη κατακρήμνιση των ποσοστών της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που όχι μόνο δεν καρπώθηκε τίποτα, αλλά έχασε το 1/3 της δύναμής της. 

Ψάχνουν τώρα όλοι γιατί συνέβη αυτό. Η αιτία κυρίως βρίσκεται στις ανωτέρω γραμμές. Στην πολιτική επιστήμη μιλάνε για τη νομιμοποίηση εκ του αποτελέσματος. Για το πώς η εξουσία, μπορεί να αντλήσει νομιμοποίηση φέρνοντας θετικό αποτέλεσμα. Όχι άριστο, δεν υπάρχει αυτό άλλωστε. Αρκεί το θετικό. Με αρχή, μέση και τέλος, βασισμένο σε μετρήσιμο πρόγραμμα. Που έχει προεξαγγελθεί και στη συνέχεια αξιολογείται. Με ενσωματωμένους διορθωτικούς μηχανισμούς. Μιλάμε για τη γενικότερη νοοτροπία των "τεχνοκρατών" που τόσο λοιδορήθηκε στην αρχή, φαίνεται όμως να "πιάνει ποντίκια", κατά τη γνωστή ρήση. 

Βασική διαπίστωση, η κυριαρχία στο χώρο του πολιτικού κέντρου. Θέτοντας τα κρίσιμα διλήμματα, τοκίζοντας στο αίτημα για σταθερή και ισχυρή Κυβέρνηση, αντί αβεβαιότητας, συνδυάζοντας τα προσωπικά χαρακτηριστικά του Πρωθυπουργού και τις πολιτικές που εφάρμοσε, η κυριαρχία κατέστη γεγονός. Μεγάλη λοιπόν η νίκη και δικαίωση επιλογών. Είναι όμως μόνο νίκη πρώτου γύρου, αφού έπεται και δεύτερη, κρισιμότερη μάχη που θα κρίνει τη διακυβέρνηση. 

Τυχόν εφησυχασμός, χαλάρωση ή τυχόν αμετροέπεια, μπορεί να ανατρέψουν την εικόνα και να δημιουργήσουν άλλη κατάσταση στις επόμενες εκλογές. Το στοίχημα για τη ΝΔ να θέσει εκ νέου το πλαίσιο και το διακύβευμα, να εξηγήσει τις επιλογές και να είναι σαφής ως προς το στόχο της, αφού η λάθος στόχευση μπορεί να δημιουργήσει γκρίνια ή ανάγκη απολογίας, εκεί που δεν χρειάζεται. Η καθαρή αυτοδυναμία είναι αυτός ο στόχος, τίποτε λιγότερο ή περισσότερο. 

Για το ΣΥΡΙΖΑ, απλώς σημειώνουμε πως δείχνει να έχασε εκείνη τη "μεταφυσική" έλξη προς τις μάζες, που πλέον δείχνουν υποψιασμένες. Ως πότε άλλωστε θα δέχονταν άκριτα κάθε διαβεβαίωση προερχόμενη από την κορυφή του κόμματος; Κάθε πρόβλεψη ή υπόσχεση άνευ αντικρίσματος; Είδε ο κόσμος και δείχνει να έμαθε. Τι; Μα να ζητάει μετρήσιμα αποτελέσματα και επιβεβαιώσεις, πως οι δηλώσεις και διαπιστώσεις ισχύουν. Όταν διαρκώς ανταγωνίζονται την πραγματικότητα, επόμενο είναι κάποια στιγμή η πραγματικότητα να βγαίνει κερδισμένη. Συντριπτικά. 

Το θέμα τώρα είναι η ικανότητα συγκράτησης των φυγόκεντρων δυνάμεων και η διατήρηση της θέσης κόμματος. Γιατί πλέον το "ασκέρι" μπορεί και να φυλλορροεί. Δίχως αφήγημα νίκης, με έναν ηγέτη σε αμφισβήτηση και πάντως πολύ μακριά από την αχλή του "άχαστου", ενός ανθρώπου του οποίου όλες οι βασικές εκτιμήσεις και προβλέψεις έπεσαν πολύ έξω, με τι ηθικό και συσπείρωση να δώσει τη μάχη; Δείχνει λοιπόν τάσεις σοβαρής συρρίκνωσης το κόμμα, στα παλιά γνωστά του γεωγραφικά όρια. Εκεί όπου στελέχη με τα δικά τους θέματα ο καθένας, όπως ο Ν. Παππάς ή ο Π. Πολάκης, εξακολουθούν να πρωτεύουν. Κάτι καλό μεν για εκείνους, κακό όμως για τη σχέση του χώρου με το Κέντρο, όσο και ενδεικτικό για τον τρόπο πρόσληψης της πραγματικότητας. 

Το ΠΑΣΟΚ ήταν από τους νικητές της αναμέτρησης, ξεπέρασε τα ποσοστά του. Δικαιολογεί όμως ένα 11,4% τέτοιους πανηγυρισμούς, σαν να είχαν επανέλθει οι ημέρες αυτοδυναμίας; Σίγουρα μετά από χρόνια ακόμα και υπαρξιακής αγωνίας, οι νέες επιδόσεις δικαιολογούν αισιοδοξία. Με ποια προοπτική όμως; Από τα στοιχεία αλλά και κοινωνικές προσλαμβάνουσες, πρέπει να εκτιμηθεί πως το ΠΑΣΟΚ, λόγω της πολιτικής αποφυγής της διακυβέρνησης που ακολούθησε, είχε σοβαρές διαρροές από παραδοσιακούς κεντρώους του ψηφοφόρους. Άνθρωποι με χρόνια παρουσίας στο χώρο, προτίμησαν την επιλογή σταθερότητας που προσέφερε η ΝΔ. Κι ήταν αυτή η απώλεια που αντιστάθμισε τις εισροές από τα αριστερά, με αποτέλεσμα να φαίνεται πως καρπώθηκε μόλις 3 μονάδες, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε 11. 

Σε κάθε περίπτωση, με το χώρο του Κέντρου να έχει καταληφθεί στην ουσία από τον Κ. Μητσοτάκη (με περιθώρια επέκτασης), και με τη μάχη στην κεντροαριστερά να μαίνεται, ίσως το ΠΑΣΟΚ ωθηθεί στο εξής σε πιο αριστερόστροφες επιλογές, αφού εκεί έχει ζωτικό χώρο ανάπτυξης. Εξηγείται ίσως εκλογικά και πολιτικά, θα έχει όμως και κόστος, αφού αποξενώνει το χώρο από ένα παραδοσιακά προνομιακό του πεδίο και τον αποκόπτει με πιο διαρκή τρόπο από στελέχη και ψηφοφόρους. Ήδη είχαμε απώλειες (προσωρινές ή όχι) στελεχών με επιρροή στο Κέντρο, κάτι που ενέτεινε τον προβληματισμό, σχετικά με τα ανωτέρω. Θεμιτή η δεσπόζουσα θέση στην αντιπολίτευση, ζωτική όμως και η συμμετοχή στη διακυβέρνηση, από την οποία απομακρύνεται. 

Βρισκόμαστε στην ιδιότυπη συγκυρία μεταξύ δύο απανωτών αναμετρήσεων, που τελικά είναι ξεχωριστές μεταξύ τους. Μπορεί να είναι αδύνατο να αλλάξει το βασικό πολιτικό κλίμα μέσα σε 1 μήνα, αυτό όμως πρέπει να επανεπιβεβαιωθεί και στην κάλπη. Αυτό επιτάσσει η δημοκρατική διαδικασία. Έτσι, η 1η κάλπη, έχοντας διαμορφώσει γεγονότα και κλίμα, στην ουσία λειτουργεί ως μία επίσημη, απόλυτα έγκυρη, δημοσκόπηση που μας παρέχει βάση συζήτησης. Τις αληθινές αποφάσεις όμως με συνέπειες για τα επόμενα 4 χρόνια, θα τις πάρει η κάλπη της 25ης Ιουνίου. Όποιος θέλει να έχει λόγο στην απόφαση, καλό είναι να σπεύσει. 

* Νίκος Κασκαβέλης, Δικηγόρος (ΜΔΕ, ΜSc)