Νέες διαστάσεις οικονομικού εγκλήματος στα κρυπτοστοιχεία

Του Γιάννη Δρακούλη

Η κατάρρευση ενός από τα μεγαλύτερα χρηματιστήρια κρυπτονομισμάτων στον κόσμο, του FTX, έχει προκαλέσει εύλογες ανησυχίες για το μέλλον του κλάδου. Τα ποσά είναι ιλιγγιώδη καθώς ο 30χρονος ιδρυτής του FTX, Σαμ Μπάνκμαν Φράιντ, με μέχρι πρότινος περιουσία 15,6 δισ. δολαρίων, έχασε σχεδόν το σύνολο αυτής και αυτή τη στιγμή βρίσκεται αντιμέτωπος με σωρεία κατηγοριών για απάτη, υπεξαίρεση και άλλα ποινικά αδικήματα που έχουν πάρει τον δρόμο της δικαιοσύνης. 

Στη χρονιά που μας πέρασε, το Bitcoin, το δημοφιλέστερο κρυπτονόμισμα, έχασε το 60% της αξίας του, ενώ το terra USD, ένα stablecoin, δηλαδή ένα κρυπτονόμισμα που θεωρητικά ήταν συνδεδεμένο με κάποια σταθερή αξία, κατέρρευσε και συμπαρέσυρε μαζί του και το Luna που ήταν συνδεδεμένο με αυτό. 

Ίσως, αυτές οι δυσάρεστες εξελίξεις προμηνύουν για τη βιομηχανία των κρυπτονομισμάτων την πολυπόθητη ρύθμιση του κλάδου και την πιθανή μετεξέλιξή του, αν βέβαια αποφύγει την πλήρη κατάρρευση. 

Και ενώ το ντόμινο των εξελίξεων έχει ξεκινήσει και μετά την κατάρρευση του FTX, αφού η εταιρεία Genesis και οι θυγατρικές της κήρυξαν πτώχευση, ύστερα από βαριές απώλειες από δάνεια που είχε χορηγήσει σε εταιρεία του ομίλου FTX, παρατηρούμε ότι οι κλυδωνισμοί φαίνονται να προκαλούνται από την απουσία ρυθμιστικών κανόνων, αδιαφάνειας, φαινομενικής ανωνυμίας και ιλιγγιωδών διακυμάνσεων τιμών. 

Τη στιγμή που μιλάμε, το Bitcoin είναι περίπου 26% πάνω και ήδη έχουν ξεκινήσει οι συζητήσεις κατά πόσο μοιάζει με κάποιου είδους επένδυση που αντιστέκεται στον πληθωρισμό. Άλλωστε υπήρχε μέχρι πρότινος μια υφέρπουσα αντίληψη ότι η βιομηχανία των κρυπτονομισμάτων ήταν αρκετά κοντά στο να ενταχθεί στις κοινές αποδεκτές επενδύσεις, κυρίως από τις νεότερες ηλικίες των επενδυτών, ιδιαίτερα τώρα -  στην εποχή των υψηλών πληθωριστικών πιέσεων.

Αλλά οι επενδύσεις και οι κλυδωνισμοί ίσως να είναι κάτι σύνηθες για το επενδυτικό κοινό. Αυτό που δεν είναι σύνηθες είναι ο συσχετισμός των κρυπτονομισμάτων με το οικονομικό έγκλημα. Άλλωστε υπάρχει και η πεποίθηση στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ ότι τα κρυπτονομίσματα διευκολύνουν το οικονομικό έγκλημα, καθώς μπορεί να συνδεθούν με περιπτώσεις ξεπλύματος χρήματος, χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, με την πληρωμή λύτρων από cyber επιθέσεις σε τεχνολογικές υποδομές και για αγορές παράνομων προϊόντων και υπηρεσιών από το dark web.

Αν και η δαιμονοποίηση των κρυπτοστοιχείων είναι ίσως μια εύκολη παραδοχή, αυτό που δεν είναι σωστό είναι να καταδικάσουμε την τεχνολογία της αλυσίδας συστοιχιών συνδέοντάς την με άνομες πράξεις. Η τεχνολογία blockchain, όπως μαρτυρεί και ο αγγλικός όρος, είναι μια αλυσίδα από ψηφιακά μπλοκ, τα οποία περιέχουν δεδομένα. Επειδή το κάθε μπλοκ, δηλαδή ο κάθε κρίκος της αλυσίδας, συνδέεται άρρηκτα με το προηγούμενό του block, χρησιμοποιώντας μαθηματικές μεθόδους κρυπτογράφησης, γενικά υπάρχει σύγχυση της τεχνολογίας αυτής με τα κρυπτονομίσματα που τη χρησιμοποιούν, λόγω του γεγονότος ότι τα περισσότερα κρυπτονομίσματα βασίζονται σε ένα είδος blockchain.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο τα κρυπτονομίσματα που χρησιμοποιούν την τεχνολογία αυτή. Ένα απλοϊκό παράδειγμα αφορά τη βιομηχανία τροφίμων, όπου πάνω στην αλυσίδα συστοιχιών μπορούμε να έχουμε όλες τις πληροφορίες για το προϊόν από την παραγωγή μέχρι την αγορά του από τον τελικό καταναλωτή, με σκοπό την επίτευξη της πλήρους διαφάνειας και ιχνηλασιμότητας σε ολόκληρο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού. Ανακαλύπτουμε λοιπόν πως η χρήση της τεχνολογίας αυτής θα μπορεί να αποτρέψει σκόπιμες παραποιήσεις ή αλλοιώσεις της πληροφορίας και να αποτρέψει φαινόμενα απάτης, έχοντας εφαρμογή στους περισσότερους κλάδους της οικονομίας. Πέραν της εφοδιαστικής αλυσίδας στην οποία αναφερθήκαμε, συναντάμε ήδη εφαρμογές στον χρηματοπιστωτικό, στον ασφαλιστικό, στο νομικό κλάδο, στην τήρηση μητρώων, στη διαχείριση πνευματικών δικαιωμάτων και στην αποτροπή της απάτης. 

Πού είναι όμως το κανονιστικό πλαίσιο σε όλη αυτή την έκρηξη της τεχνολογίας; Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κοντά στην εισαγωγή ρυθμιστικού κανονιστικού πλαισίου με το όνομα MiCA (Markets in Crypto Assets Regulation). Η ρύθμιση περιλαμβάνει θεματικές όπως η προστασία των επενδυτών, η αξιοπιστία της αγοράς και η πρόληψη του οικονομικού εγκλήματος. Η πρωτοβουλία αυτή στοχεύει στη ρύθμιση αυτού του νέου κλάδου, προσπαθώντας να ισορροπήσει μεταξύ της προστασίας των επενδυτών, της αποτροπής του οικονομικού εγκλήματος και της προώθησης της καινοτομίας στον τομέα των κρυπτοστοιχείων (cryptoassets). Στην Deloitte, αποτελούν στρατηγική προτεραιότητα οι υπηρεσίες γύρω από την αποτροπή του οικονομικού εγκλήματος και η προετοιμασία των εταιρικών δομών γύρω από το νέο επικείμενο ρυθμιστικό πλαίσιο.

Βάζουμε λοιπόν στην άκρη τα νοσηρά φαινόμενα τύπου FTX και αναμένουμε περισσότερες εξελίξεις τόσο στο κανονιστικό πλαίσιο των κρυπτοστοιχείων αλλά και σε εταιρικές λύσεις πάνω στην τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών. 

* Ο Γιάννης Δρακούλης είναι Partner, Forensic, Financial Crime & Disputes, Financial Advisory, Deloitte Ελλάδος