4 χορδές όπως στο μπάσο (II)

Του Κωνσταντίνου V. Νικολόπουλου

Επαναλαμβάνοντας ότι όσο καταλαγιάζει η σκόνη της επικαιρότητας, καθόσον τα μίντια δεν τρέφονται από το μπαγιάτικο και μοιράζεται ήσυχα η σοδειά αλλά και επειδή τα μόλις περασμένα γεγονότα θα ξαναγίνουν επικαιρότητα, ας συνεχίσουμε με χορδές της περιόδου του μουντιάλ 2022 είτε ως αφορμή είτε ως αιτία. Τι μαθαίνει και τι επιβεβαιώνει κάποιος από ένα μεγάλης εμβέλειας αθλητικό γεγονός και από τα παράπλευρά του; Ήδη οι δύο πρώτες χορδές αφορούσαν στον ευτελή τρόπο διαχείρισης της εργασίας στα blockbaster έργα και στη διάσταση της αμοιβής της εργασίας από εργαζόμενο σε εργαζόμενο. 

Δύο ακόμα χορδές αντηχούν βαριά και ίσως υπόηχα!

Ο εμπειρισμός χάνει συμμάχους

Ο εμπειρισμός χάνει συμμάχους που μεταπηδούν πλέον στιβαροί υπερασπιστές και αβανταδόροι του ρασιοναλισμού.

Η τεχνολογία στην υπηρεσία του θεάματος, πέρα από την επαύξηση της φαντασμαγορίας, συμπράττει ολοένα και περισσότερο τόσο στην ικανοποίηση των αισθήσεων όσο και στην επιβεβαίωση της αδυναμίας τους από το να προσεγγίζουν το πραγματικό.

Επαληθεύεται για άλλη μια φορά πως ό,τι "βλέπουμε" δεν είναι πάντοτε αυτό που συμβαίνει, με τρανταχτό και πολυσυζητημένο παράδειγμα από τη θέση της μπάλας στο δεύτερο και νικητήριο γκολ της Ιαπωνίας σε βάρος της Γερμανίας, στο πρόσφατο μουντιάλ. Η μπάλα, λοιπόν, φαίνεται εκτός αγωνιστικού χώρου στα μάτια μας. Εντούτοις η οπτική της μηχανής αποδεικνύει ότι αν και η μπάλα δεν εφάπτεται στην οριοθετημένη γραμμή, το σφαιρικό σύνολό της δεν την καθιστά εκτός πεδίου με συνέπεια, βάσει τεχνολογίας και κανονισμού, το παιχνίδι να συνεχιστεί.

Η εμπειρία είναι άκρως υποκειμενική και μόνο εάν επαληθευτεί μεθοδικά αποκτά αξία η αίσθηση. Ακόμα κι αν είναι η μοναδική αντίληψή μας για τον κόσμο, δεν παύει να είναι ελλειμματική εισέτι και ως προς τις αντιληπτικές ικανότητες των οικόσιτων ζώων μας. Τι απομένει; Ή η πίστη ή ο ορθολογισμός. Με όλες τις δυσκολίες και ανατροπές που συνακολουθούν. Επίσης, η διαφορά οπτικής καθορίζει, κρίνει και λαμβάνει αποφάσεις. Πλέον τον ρόλο αυτόν σταδιακά αναλαμβάνει η ακριβής, χωρίς αναστολές, αδέκαστη μηχανή εμπλουτισμένη από την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης.Δεν είναι τυχαίο ότι τον Οκτώβριο του 2018, στην Αργεντινή, είχαν ολοκληρωθεί τριάντα τρεις δικαστικές υποθέσεις με τη βοήθεια λογισμικού ΑΙ και ότι στην Εσθονία, τον Μάιο του 2019, ξεκίνησε ανάλογη διαδικασία για ήπιες παραβάσεις. Σύμφωνα με το New Scientist (05/01/2023), στις ΗΠΑ ρομποτικό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης πρόκειται να αναλάβει ρόλο συνηγόρου υπεράσπισης σε δικαστήριο, βασιζόμενο σε ένα σύστημα που πιλοτικά δοκιμάστηκε στη Βρετανία για υποθέσεις κλήσεων στάθμευσης. Εξάλλου πάντα ένας αδιάφθορος διαιτητής ή δικαστής, ευκολότερα πείθει, εξαναγκάζει, ακόμα κι αν πρόκειται για συμβιβασμό ή συναίνεση, παρέχοντας άλλοθι και καταπραΰνοντας το Εγώ μας. Επανερχόμενοι στον αθλητισμό, εφόσον υπάρχουν μύριες οπτικές, πέρα από τη δική μας προστίθεται του ρομποτικού VΑR που ίσως με την ΑΙ στο μέλλον κρίνεται ακόμα και η πρόθεση του αθλητή! Τέτοιες ευφυείς καινοτομίες τείνουν να επικουρούν είτε να πρωταγωνιστούν και σε άλλα κρισιμότερα κοινωνικοοικονομικά παίγνια με μεγαλύτερη όμως τάση για αποφάσεις που θα ρέπουν στο συγκεντρωτικού τύπου group thinking. 

Ωστόσο, θα εμπιστευτούμε την τεχνολογία καθώς την κατασκευάζουμε εμείς, με τις δικές μας προδιαγραφές κληροδοτώντας τις εγγενείς μας ατέλειες με την αμέριστη προσδοκία να επεκτείνει τις ατελείς μας αισθήσεις και την εμπειροτεχνική μας αντίληψη έως και την κρίση μας, λαμβάνοντας αποφάσεις ή και απονέμοντας δικαιοσύνη. Εξάλλου, ανέκαθεν, είμαστε ειδικοί στην κατασκευή θεών.  Η υπέρβαση και η καινοτομία θα είναι ο νέος κριτής να αποστασιοποιηθεί από την  human–πληροφορία που θα καταγραφεί στο rom της μηχανής by default.

Στα καθ' ημάς και στο προκείμενο, η υψηλή τεχνολογία θεάματος υπόσχεται ανταγωνιστικές υπερβάσεις στο επόμενο μουντιάλ των χωρών της αμερικανικής ηπείρου και μετράει άλλο ένα σάλτο στην κλίμακα όπου ο εκ του σύνεγγυς θεατής θα μειονεκτεί αποδυναμωμένος από τον έμμεσο θεατή της οθόνης.

Ο υπερρεαλισμός των σκουπιδιών

Αρχές Δεκέμβρη, κέντρο Αθήνας, προπύλαια ΕΚΠΑ. Η χαρμόσυνη τελετή κάποιας απονομής  επιστημονικών τίτλων έχει μόλις λήξει. Ο χώρος εντούτοις βρίθει από σκουπίδια που καταμαρτυρούν τη διαβατήρια μετάβαση στην επιστημοσύνη κάποιων. Οι αμέσως μετά διερχόμενοι ή επισκέπτες, που δεν ήταν ευτυχώς παρόντες στο πανηγύρι, αντιλήφθηκαν το γεγονός από τα αποτυπώματα! Τελετή βράβευσης στα προπύλαια! Εναπομείναντα λαμπερά κομφετί, σκουπίδια, πλαστικά από καφέδες και νέοι επιστήμονες. Θα μου πείτε έχουμε και τους δημοσίους υπάλληλους καθαριότητας "τι τους πληρώνουμε εξάλλου", κατά το χυδαίο και διχαστικό στερεοτυπικό σύνθημα.

Γιατί να εκπλήσσεται όμως κανείς; Άλλωστε "τα πανεπιστήμια φτιάχνουν ειδικότητες, όχι προσωπικότητες" σύμφωνα με την εύστοχη, διαχρονική ατάκα του performer μουσικού Ζωρζ Πιλαλί.

Γενικά το παράταιρο αναδεικνύει τη λειτουργικότητα, τη χρηστικότητα των αντικειμένων και το πολιτισμικό υπόβαθρο. Προσθέστε και μια επίσης πραγματική εικόνα ως έναναντι συμβατικό τυχαίο στολισμό που μπορεί να συναντήσει κανείς, καθώς μια βάρκα χάσκει σε ένα απομακρυσμένο από τη θάλασσα γιαπί με μπάζα και σκουπίδια στη λεωφόρο Κηφισίας. 

Πού φωλιάζει και πόσο διαρκεί η αισθητική μας; Δεν ισχυρίζεται κάνεις να διακοσμούμε τα σκουπίδια μας, αλλά επιβεβαιώνεται η προσχηματικότητα και η εφήμερη αισθητική μας. Είναι προϊόν πολιτισμικό και απόρροια υπαρξιακής αγωνίας.

Τι σχέση έχει η παρούσα χορδή με το μουντιάλ; Μα οι Ιάπωνες!

Οι Ιάπωνες αντιθέτως δεν βλέπουν το εφήμερο ή το αντιλαμβάνονται διαφορετικά. Από νήπια εκπαιδεύονται γι’αυτή την κοινωνική διάσταση. Έτσι, τόσο στις κερκίδες όσο και στα αποδυτήρια, το στίγμα τους δεν έμεινε στον χώρο ως αποτύπωμα αλλά ως ηθική εικόνα στη συνείδησή μας.

Η αισθητική μας εξαντλείται στο φαίνεσθαι, στον στολισμό, στη γιορτή, στο πανηγύρι, στο θεαθήναι, στη φιέστα, στην επίδειξη και στην ανάδειξη του εγωκεντρισμού.Οι Ιάπωνες έχουν διαφορετική παιδεία ως προς αυτό. Το κουδούνι για το σχόλασμα στα σχολεία τους δεν σημαίνει αποχώρηση από το σχολικό κτήριο, αλλά σημαίνει το τέλος του μαθήματος και την ανάληψη του καθήκοντος τής καθαριότητας, πρωτίστως ως σεβασμό προς τον άνθρωπο, έπειτα στο περιβάλλον και στην αισθητική!

Επίλογος: Το πιο συναρπαστικό μουντιάλ! Η FIFA ανακοίνωσε ότι μόνο στον τελικό του μουντιάλ, που προβλήθηκε σε οθόνες, 1,5 δισεκατομμύριο άνθρωποι ήταν θεατές. Η επένδυση στο θέαμα επάξια αποδίδει σε τέτοιο βαθμό όπου οι ευήθεις χαράζουν τατουάζ στο πρόσωπό τους τα ενσταντανέ του. 

Ο Δρ. Κωνσταντίνος V. Νικολόπουλος είναι συγγραφέας, καθηγητής Οικονομικών και Κοινωνικής Πολιτικής.