Μισθολογικές διαφορές και χάσμα απασχόλησης ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες στην ελληνική αγορά εργασίας

Του Γιώργου Μανάλη 

Η αρχή της ίσης αμοιβής για την ίδια εργασία ανάμεσα στα δύο φύλα έχει κατοχυρωθεί στις ευρωπαϊκές συνθήκες ήδη από το 1957. Η ραγδαία αύξηση της ένταξης των γυναικών στο εργατικό δυναμικό τις τελευταίες δεκαετίες καταδεικνύει πως οι ευρωπαϊκές χώρες απέχουν πολύ από την ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών. Οι γυναίκες κατά μέσο όρο αμείβονται κατά 14,1% λιγότερο από τους άνδρες (μεικτή ωρομίσθια αμοιβή για το 2019) με το ποσοστό αυτό να παρουσιάζει μεγάλη ετερογένεια ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης καθώς και ανάμεσα στους τομείς απασχόλησης*. Χώρες όπως το Λουξεμβούργο, η Ρουμανία και η Ιταλία φαίνεται να έχουν καταβάλει μεγάλη προσπάθεια στην εξίσωση των μισθολογικών απολαβών μεταξύ ανδρών και γυναικών με το έμφυλο μισθολογικό χάσμα να βρίσκεται κάτω του 5%. Αντίθετα οι Εσθονία, Λετονία και Αυστρία βρίσκονται στο άλλο άκρο, παρουσιάζοντας μεγάλες διαφορές, άνω του 20%.

Η χώρα μας θα μπορούσε να υπερηφανεύεται πως παρουσιάζει ένα μισθολογικό χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (οι ελληνίδες αμείβονται κατά 10,4% λιγότερο των ανδρών - στοιχεία του 2018) καθώς επίσης κατέχει και μία περίεργη πρωτιά στον δείκτη διαχωρισμού εργασιών ανάμεσα στα φύλα (Duncan dissimilarity index**) σύμφωνα με στοιχεία από το European Jobs Monitor 2021 του Eurofound. Ο χαμηλός δεικτης διαχωρισμού εργασίας δείχνει πως ως επί το πλείστον τα δύο φύλα εκπροσωπούνται ισόποσα στα διάφορα επαγγέλματα. Το γεγονός αυτό αποτελεί εξαιρετική περίπτωση για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, αφού στην υπόλοιπη Ευρώπη η μεγάλη αύξηση συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό διαπιστώνεται σε συγκεκριμένα επαγγέλματα (υγεία, εκπαίδευση, δημόσια διοίκηση) με αποτέλεσμα οι γυναίκες να συγκεντρώνονται σε διαφορετικούς τομείς από τους άνδρες.

Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο ρόδινα για την απασχόληση των γυναικών στη χώρα μας. Η εικόνα που παρουσιάζεται παραπάνω από τη χαμηλή - συγκριτικά - διαφορά μισθών και διαχωρισμού σε επαγγέλματα είναι παραπλανητική, διότι απλούστατα η ένταξη των γυναικών στο εργατικό δυναμικό στην Ελλάδα είναι η χαμηλότερη της Ευρώπης. Στη χώρα μας μόλις το 48,7% των γυναικών ηλικίας 20-64 ετών εργάζονται, όταν την ίδια στιγμή το αντίστοιχο ποσοστό των ανδρών ανέρχεται στο 68,1% (στοιχεία της Eurostat για το 2020). Επομένως, οι χαμηλοί δείκτες μισθολογικού χάσματος και διαχωρισμού εργασίας αντικατοπτρίζουν την προβληματική δομή της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα, η οποία παρουσιάζει περιορισμένες ευκαιρίες απασχόλησης για τις γυναίκες δυσχεραίνοντας την ένταξη τους στο εργατικό δυναμικό. Η Ελλάδα φαίνεται να αντιμετωπίζει πρωτίστως ένα χάσμα απασχόλησης ανάμεσα στα δύο φύλα, γεγονός που οφείλεται και στο υψηλό ποσοστό ανεργίας - ιδίως στις νέες ηλικίες - που χαρακτηρίζει την ελληνική αγορά εργασίας.

Στις 6 Δεκεμβρίου του 2021, το Συμβούλιο της Ευρώπης συμφώνησε να νομοθετήσει υπέρ ενός πλαισίου διαφάνειας το οποίο θα αντιμετωπίζει τη διαφορά στις εργασιακές αμοιβές ανάμεσα στα δύο φύλα. Οι εργαζόμενοι ανά την Ευρώπη θα δύνανται να έχουν πρόσβαση στα μισθολογικά στοιχεία του οργανισμού στον οποίο εργάζονται, ενώ μεγάλες επιχειρήσεις (άνω των 250 εργαζομένων) θα υποχρεώνονται να δημοσιοποιούν τις αμοιβές ανδρών και γυναικών. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να διαπιστώνονται και να κοινοποιούνται αδικίες κατά των γυναικών όσον αφορά στην πληρωμή της εργασίας τους. Δυστυχώς η χώρα μας βρίσκεται ένα στάδιο πριν από την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών όπου για να επωφεληθεί πλήρως από τέτοιου είδους νομοθετικές πρωτοβουλίες θα πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσει τη δυσκολία ένταξης των γυναικών στον εργασιακό στίβο.

* Πρέπει να επισημανθεί πως το μέτρο του μισθολογικού χάσματος ανάμεσα στα δύο φύλα είναι "μη προσαρμοσμένο”, δηλαδή συγκρίνει τις αμοιβές των ανδρών και γυναικών στο σύνολο της οικονομίας και όχι ανά κλάδο.

** Ο Duncan dissimilarity index (ID) (Duncan and Duncan, 1955) – μετράει την έκταση στην οποία δύο πληθυσμοί - εδώ γυναίκες και άνδρες - διαφέρουν στην κατανομή τους σε διάφορα επαγγέλματα. Εάν ο δείκτης λαμβάνει την τιμή 0, τότε γυναίκες και άνδρες απασχολούνται ισόποσα στο εκάστοτε επάγγελμα, ενώ όταν ο δείκτης λαμβάνει την τιμή 1, τότε στο επάγγελμα απασχολούνται είτε μόνο γυναίκες είτε μόνο άνδρες. 

* Ο κ. Γιώργος Μανάλης είναι Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Υπότροφος της Ερευνητικής Έδρας Α. Γ. Λεβέντη, Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)